Người giữ kỷ vật của cựu thù

Ông Thà cũng chính là nguyên mẫu trong vở kịch nổi tiếng một thời của nhà viết kịch Đào Hồng Cẩm: Đại đội trưởng của tôi.

Mỗi ngày hai trận đánh

Ông Trần Văn Thà tuổi Mậu Thìn (1928), quê Khánh Hòa nhưng thời oanh liệt của ông gắn liền với mảnh đất Quảng Trị. Năm 1983, ông về hưu với quân hàm đại tá, "đóng chốt" hẳn tại Nha Trang cho đến nay. "Năm 1961, tôi có mặt tại vùng giới tuyến Vĩnh Linh, thuộc trung đoàn 270, sư đoàn 341. Năm 1965, khi không quân Mỹ bắt đầu đánh phá miền Bắc, hải quân Mỹ "nhòm ngó" Cồn Cỏ, tôi được điều động ra hòn đảo này làm đại đội trưởng. Ra Cồn Cỏ ngày ấy là đồng nghĩa với hy sinh. Sau hơn 2 năm quần nhau với đủ các loại binh chủng Mỹ, đến cuối tháng 12.1967, đơn vị tôi đã trải qua 1.441 trận đánh lớn nhỏ với máy bay, tàu chiến và biệt hải Mỹ. Như vậy, bình quân mỗi ngày có hai trận đánh, không có thời gian để ăn chứ đừng nói đến ngủ", ông Thà kể. "Sao lại là cọp đen hả bác?", tôi hỏi. Ông cười: "Chắc anh em thấy tôi… đen, lại lắm mẹo, Mỹ nó cũng bó tay, đánh hoài mà tôi vẫn không hề hấn gì nên họ đặt tên vậy".

Trần Đăng

Ông Thà kể có hôm, địch tập trung đủ các loại hỏa lực, bắn xối xả , bắn cấp tập hàng mấy tiếng đồng hồ, sau đó tàu chiến lù lù mò vô. Đợi địch đến sát, anh em "đòm" một phát, tàu địch bốc cháy, những chiếc còn lại "cong đuôi" chạy tháo thân. "Cọp đen" cho anh em đào công sự, xây boong ke ngay ở sát mép nước biển chứ không ở sâu trong đảo như lính của ông "nghi binh". Đây là điều bất ngờ và khiến lính Mỹ luôn đánh trật mục tiêu.

Những năm gần đây, khi mối bang giao Việt - Mỹ được bình thường hóa và "ấm" lên, một số cựu chiến binh Mỹ từng tham gia chiến trường Quảng Trị tìm đến ông và lấy làm ngạc nhiên khi thấy một ông Thà hiền lành, chất phác, bao giờ cũng nhỏ nhẹ đến khiêm nhường, khác hoàn toàn với những trận đánh do ông chỉ huy thuở nào. Họ hỏi ông chiến hạm nào đã tiếp tế cho Cồn Cỏ trong những năm ác liệt ấy? Ông bảo chả có tàu nào cả, chỉ có một "chiến hạm" duy nhất, là máu của nhân dân Vĩnh Linh đã "tiếp tế" để Cồn Cỏ đứng vững trước đạn bom thôi.

Giữ kỷ vật của cựu thù

Trong hành trang đời lính của mình, ông Thà luôn mang theo một kỷ vật. Đó là con dao cạo râu của một người lính Mỹ tử trận tại Gio Linh. Cách đây gần 10 năm, tại nhà riêng của ông Thà đã diễn ra một cuộc "bàn giao" chưa từng có trong đời quân ngũ của ông. Chiếc dao cạo râu đã theo ông gần nửa thế kỷ được trả lại cho thân nhân người lính Mỹ nọ.

Trần Đăng

Ngày đó, ông Thà là tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 47, trung đoàn 270, từng giao tranh với quân đội Mỹ trong rất nhiều trận đánh ác liệt tại mặt trận Quảng Trị. Chiếc dao cạo râu ấy là kỷ niệm khó quên của ông Thà vì nó gắn với một trận đánh. Đại tá Thà kể ngày 6.5.1968, đơn vị ông giao tranh với một đơn vị quân đội Mỹ tại cánh đồng Nhĩ Trung - Nhĩ Hạ thuộc xã Gio Thành, H.Gio Linh, Quảng Trị. Sau này ông mới biết đó là đại đội A, tiểu đoàn 3, lữ đoàn 196 của Mỹ. Trận đánh đã gây nhiều thương vong cho cả hai phía. Một số lính Mỹ thiệt mạng và xác không được mang về ngay lúc đó. Khi đi kiểm tra chiến trường, ông Thà thấy một thi thể lính Mỹ đang nằm ven đường với dáng vẻ khác thường. "Có thể anh ta là một chỉ huy", ông Thà suy đoán. Lật thi thể lên, ông phát hiện một con dao cạo râu khá lạ mắt, còn nguyên vẹn văng ra khỏi túi áo. Ông đã giữ con dao cạo râu ấy cho đến tận khi trao trả.

Qua nhiều kênh khác nhau, những cựu binh Mỹ từng tham gia chiến trường Quảng Trị đã tìm ra địa chỉ của viên chỉ huy trận đánh năm nào. Một ngày hè năm 2014, ông Neil Hannan (khi đó 67 tuổi), một đồng đội của người lính Mỹ nói trên, may mắn thoát chết trong trận đánh tại cánh đồng Nhĩ Trung - Nhĩ Hạ, ghé thăm ông Thà tại Nha Trang vì ông ấy biết ông Thà là người đã chỉ huy một tiểu đoàn, từng "xáp mặt" với đơn vị ông tại Quảng Trị. Hai bên hàn huyên một hồi, ông Thà mới kể chuyện chiếc dao cạo râu và đem "khoe" với ông Neil Hannan. Sau khi nghe ông Thà thuật lại trận đánh ngày 6.5.1968 tại cánh đồng Nhĩ Trung - Nhĩ Hạ, rồi nhìn kỷ vật quen thuộc của bạn mình, Neil Hannan đã ồ lên một cách vui mừng, đồng thời xác nhận người lính "có dáng nằm chết khác lạ" ấy chính là Wiliam Kimball, chỉ huy trung đội của ông.

Sau lần gặp đó, Hannan về Mỹ và kể lại câu chuyện với người vợ của ông Wiliam Kimball và bà đã ủy quyền cho ông Hannan xin lại kỷ vật của chồng mình. Và đến tháng 3.2016, chiếc dao cạo râu - kỷ vật chiến tranh đã trở về Mỹ sau 48 năm "lưu lạc" tại nhà đại tá Thà.