Nguy cơ lãng phí hệ thống thủy lợi hàng trăm tỉ đồng

Xã không muốn nhận

Trạm bơm Vực Giồng (xã Nghĩa Hòa, thị xã Thái Hòa) là một trong số các trạm bơm thuộc hợp phần của dự án thủy lợi Bản Mồng (do Sở NN - PTNT Nghệ An làm chủ đầu tư). Trạm được đầu tư 30 tỉ đồng, quy mô 2 máy bơm chìm, nhà vận hành, trạm biến áp, 2 tuyến kênh chính dài gần 3 km, 4 tuyến kênh cấp 1 dài hơn 2,6 km, mục tiêu tưới cho hơn 70 ha lúa và gần 150 ha màu. Công trình hoàn thành năm 2016, nhưng đến nay vẫn chưa bàn giao được vì địa phương... không muốn nhận.

Ông Lê Gia Quang, Bí thư Đảng ủy kiêm Chủ tịch UBND xã Nghĩa Hòa, cho biết công trình này chưa vận hành lần nào. Ban Quản lý dự án Bản Mồng đã 2 lần đề nghị xã nhận để vận hành nhưng xã chưa muốn nhận. Ông Quang lý giải, mục tiêu của dự án tưới cho hơn 70 ha lúa và 150 ha màu, nhưng thực tế hệ thống kênh nổi dài nhiều cây số nhưng chỉ tưới cho khoảng 8 ha lúa. Do địa hình dốc nên để tưới cho 8 ha này lại phải bơm tiếp một lần nữa từ kênh dẫn lên hồ chứa tự nhiên, để nước tự chảy xuống, nhưng hệ thống bơm này chưa có.

Ông Phạm Văn Thạch, Phó chủ tịch UBND thị xã Thái Hòa, cũng cho biết thị xã không muốn nhận trạm bơm và hệ thống kênh mương này, vì thực tế diện tích tưới rất nhỏ trong khi công tác vận hành, bảo dưỡng, sửa chữa thiết bị lại phức tạp, tốn kém.

Theo ghi nhận của phóng viên Thanh Niên, hiện một số đoạn kênh chạy qua đồng mía và ngô do lâu ngày không sử dụng đã bị bồi lấp, một số điểm kênh đã bị nứt, lở. Tại tuyến kênh máng được thiết kế để tưới cho khu vực đồng Giông của xóm 4 và xóm 3, lòng kênh cũng rêu phong, đoạn cắt ngang con đường ra đồng của xóm 4 do mương không được thiết kế phù hợp nên bị xe cộ qua lại làm hư hỏng.

Trạm bơm Hòn Rô ở xã Nghĩa Bình (huyện Tân Kỳ) và hệ thống kênh mương bê tông được xây dựng với mục tiêu cấp nước cho hơn 430 ha lúa, hoa màu và tạo nguồn nước sinh hoạt trong vùng. Công trình tốn 62 tỉ đồng này được bàn giao năm 2016. Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Thắng, Phó chủ tịch UBND xã Nghĩa Bình, khẳng định chưa dám đánh giá hiệu quả, vì gần 2 năm qua hệ thống này chưa vận hành tưới chính thức lần nào.

Cũng theo ông Thắng, xã có 10 hồ đập cung cấp nguồn tưới tự chảy từ lâu nay vẫn cung cấp đủ cho 265 ha lúa của xã. Còn đất bãi ven sông trồng màu lâu nay không tưới, chỉ nhờ vào mưa. Nếu cần tưới từ hệ thống kênh mương này cũng chưa thể, vì dân phải đầu tư công nghệ tưới phun hoặc tưới nhỏ giọt, chi phí lớn. Dù gần 2 năm qua, trạm bơm và hệ thống kênh mương hàng chục tỉ đồng này không cần dùng đến, nhưng xã vẫn phải trả lương cho 2 người vận hành và mỗi tháng khởi động 1 lần để tránh hư hỏng máy bơm. “Người dân thấy dự án lớn, quy mô đồ sộ cũng vui, nhiều người nói trông cho trời hạn để sử dụng một lần xem thế nào”, ông Thắng nói.

Ở xã Nghĩa Dũng (huyện Tân Kỳ), trạm bơm Đồng Dong và các tuyến kênh mương của dự án này tiêu tốn 48 tỉ đồng, thiết kế tưới cho 367 ha lúa và hoa màu, hoàn thành năm 2016, nhưng đến nay vẫn chưa giao để sử dụng.

Ông Lê Đăng Ý, Bí thư xóm Đình (xã Nghĩa Dũng), cho biết trạm này đã chạy thử, có khả năng đáp ứng tưới cho khoảng 120 ha lúa của dân và của Trại giam số 3 đang có nhu cầu tưới. Tuy nhiên, tuyến kênh máng ra ngoài bãi sông để tưới cho hơn 170 ha hoa màu như thiết kế là không cần thiết, vì đất bãi chủ yếu trồng ngô, mía, nhu cầu tưới gần như không có…

Ông Đinh Trí Lam, Phó ban quản lý Dự án Bản Mồng, cho biết dự án này có 23 trạm bơm và hệ thống mương dẫn, đã xây dựng 8 trạm bơm và mương dẫn, trong đó đã bàn giao 5 trạm cho các xã và xí nghiệp thủy lợi vận hành; 3 trạm còn lại chưa được bàn giao. Theo ông Lam, mục tiêu của hệ thống trạm bơm này là tạo nguồn nước trên đồng, bãi cho vùng hạ du khi mực nước sông Hiếu hạ xuống do ngăn đập để làm hồ chứa nước Bản Mồng (thuộc huyện Quỳ Hợp).

“Các trạm bơm này chỉ dẫn nước về đến các kênh chính để tưới cho lúa, hoa màu, sinh hoạt, công nghiệp, còn việc dẫn nước đến tận chân ruộng là của địa phương, hoặc sau này có vốn sẽ làm tiếp”, ông Lam nói, và từ chối trả lời các câu hỏi về tính hiệu quả cũng như quá trình khảo sát nhu cầu thực tế của các địa phương để thực hiện đầu tư hàng loạt trạm bơm trên.