Nhận hối lộ 3 triệu USD là chưa có tiền lệ trong lịch sử tư pháp

Đánh giá việc bị can Nguyễn Bắc Son nhận hối lộ số tiền lên tới hàng triệu USD là lần đầu tiên trong lịch sử tư pháp Việt Nam, tuy nhiên, đại biểu Quốc hội cho rằng, số vụ tham nhũng, vụ lợi được phát hiện trong các vụ án kinh tế còn ít.

Trình bày báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2019 tại Quốc hội (QH) sáng 4.11, Tổng thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái khẳng định một trong những “điểm đáng chú ý” trong công tác phòng, chống tham nhũng năm 2019 là nhiều vụ án được mở rộng điều tra, làm rõ yếu tố vụ lợi, chiếm đoạt để khởi tố thêm tội tham nhũng. Việc thu hồi tài sản ngay trong quá trình điều tra các vụ án tham nhũng năm qua đạt kết quả tích cực và có sự tiến bộ rõ nét.

Tuy nhiên, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp QH về vấn đề này do Chủ nhiệm Ủy ban Lê Thị Nga trình bày lại cho rằng số trường hợp phát hiện yếu tố tham nhũng, vụ lợi trong các vụ án kinh tế còn ít, chưa phản ánh đúng bản chất, động cơ, mục đích của người phạm tội.

Trong khi Đảng và Nhà nước đẩy mạnh công tác phát hiện, xử lý các vụ tham nhũng lớn, “lợi ích nhóm”, “sân sau” thì loại tội phạm này sẽ chuyển sang thủ đoạn đối phó, che giấu dưới các hình thức tinh vi, phức tạp hơn... Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp QH Lê Thị Nga

Nêu ý kiến thảo luận, đại biểu (ĐB) Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) đánh giá một số vụ án gần đây, cơ quan tiến hành tố tụng đã chứng minh được yếu tố tham nhũng, yếu tố chiếm đoạt, hay nói cách khác là chứng minh được hành vi đưa và nhận hối lộ để xử lý nghiêm minh như vụ Nguyễn Bắc Son, Trương Minh Tuấn bị khởi tố về tội nhận hối lộ với số tiền rất lớn lên tới hàng triệu USD trong vụ MobiFone mua 95% cổ phần Công ty AVG. “Đây là lần đầu tiên trong lịch sử tư pháp Việt Nam, các bị can trong một vụ án thừa nhận hành vi nhận hối lộ với số tiền lớn đến như vậy, cho thấy cơ quan tố tụng đã có nhiều cố gắng trong việc đấu tranh để các bị cáo thừa nhận hành vi”, bà Hoa nói.

Tuy nhiên, bà Hoa cũng nêu thực tế vẫn còn nhiều vụ án lớn mà dư luận nghi ngờ có dấu hiệu tham nhũng nhưng cơ quan tố tụng không chứng minh được hành vi đưa và nhận hối lộ. “Phải nói rằng, việc chứng minh này là rất khó vì các đối tượng thường tìm mọi cách che giấu hành vi và việc đưa, nhận hối lộ rất khó chứng minh, đa phần chỉ chứng minh khi phạm tội quả tang mà khó chứng minh khi truy xét. Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng khó nhưng không phải là không làm được”, ĐB Hoa nhận định.

Dẫn ví dụ vụ án Nguyễn Văn Dương, Phan Sào Nam và các đồng phạm trong quá trình bị điều tra vụ án tổ chức đánh bạc ngàn tỉ trên mạng internet còn bị khởi tố về hành vi đưa hối lộ nhưng sau đó được Viện KSND tỉnh Phú Thọ ra quyết định đình chỉ, miễn trách nhiệm hình sự, bà Hoa cho rằng trong vụ án này, lời khai về việc đưa hối lộ vẫn còn, nhưng không có bị cáo nào bị truy tố về tội nhận hối lộ.

Chính vì vậy, tại phiên phúc thẩm, TAND cấp cao tại TP.Hà Nội đã kiến nghị tiếp tục điều tra làm rõ lời khai về việc đưa hối lộ, nhưng đến nay kiến nghị này vẫn chưa có kết quả thực hiện. “Việc chậm trễ này đã làm cho dư luận bức xúc và cho rằng việc xử lý tham nhũng vẫn còn chưa nghiêm, chưa triệt để. Đồng thời, dư luận cũng băn khoăn đặt câu hỏi phải chăng hành vi đưa và nhận hối lộ khó chứng minh hay còn có nguyên nhân chủ quan nào khác?”, bà Hoa nêu.

Đánh giá về tình hình tham nhũng năm 2019, báo cáo thẩm tra mà Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp QH Lê Thị Nga trình bày trước QH đồng tình với nhận định “tham nhũng đang từng bước được kiềm chế và có chiều hướng giảm”, song cho rằng tình trạng tiêu cực, nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, tổ chức, doanh nghiệp, “tham nhũng vặt” vẫn tiếp tục diễn ra trên nhiều lĩnh vực, nhất là ở cơ sở và chưa bị đẩy lùi, tham nhũng trong lực lượng có chức năng chống tham nhũng tăng so với năm 2018, gây bức xúc trong dư luận.

“Trong khi Đảng và Nhà nước đẩy mạnh công tác phát hiện, xử lý các vụ tham nhũng lớn, “lợi ích nhóm”, “sân sau” thì loại tội phạm này sẽ chuyển sang thủ đoạn đối phó, che giấu dưới các hình thức tinh vi, phức tạp hơn... Dư luận cử tri cho rằng trong lĩnh vực cổ phần hóa, mua bán tài sản công, ở nơi nào có hiện tượng “Nhà nước mua đắt, bán rẻ” các tài sản lớn thì ở đó có dấu hiệu của những vụ tham nhũng lớn và đa số các vụ án sai phạm lớn về kinh tế trong giai đoạn vừa qua đều có yếu tố vụ lợi”, bà Nga nhận định, và đề nghị Chính phủ cần tổng kết, đánh giá để dự báo đúng tình hình tham nhũng, đề ra giải pháp phòng, chống tham nhũng hiệu quả, sát tình hình thực tế.

Cùng quan điểm này, ĐB Mai Thị Phương Hoa cũng cho rằng đã đến lúc cần phải rút ra bài học về quản lý kinh tế, phải rà soát lại xem cơ chế, chính sách, quy định của pháp luật có chỗ nào sơ hở và dễ bị lợi dụng; chấn chỉnh ngay những sai phạm khi đang còn ở trong giai đoạn nguy cơ, không để đến khi sự việc xảy ra nghiêm trọng mới phát hiện và xử lý.

Bên cạnh đó, theo bà Hoa, tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo giữa các quy định còn đẩy người thực hiện vào tình trạng “thế nào cũng được” và đến khi cơ quan chức năng vào thanh, kiểm tra thì thường bị xem là sai phạm. “Chưa nói đến yếu tố vụ lợi, ngay cả với những người trung thực, ngay thẳng nếu rơi vào tình huống đó cũng có thể vi phạm do pháp luật quy định không rõ ràng”, bà Hoa nói, đồng thời khẳng định, xử lý nghiêm tội phạm tham nhũng là rất tốt nhưng sẽ tốt hơn nếu có biện pháp phòng ngừa từ xa, từ gốc rễ vấn đề có thể nảy sinh tham nhũng. “Đó mới là giải pháp căn cơ”, bà Hoa nhấn mạnh.

Tranh luận nảy lửa về hoạt động tư pháp Thảo luận tại hội trường cùng ngày, Phó trưởng ban Dân nguyện Lưu Bình Nhưỡng cho rằng, một “yếu huyệt” có thể đang bị khuyết tật, cần phải chữa trị của hoạt động tư pháp hiện nay là vị trí, vai trò và bản lĩnh của ngành kiểm sát. ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng: "Hoạt động ngành kiểm sát chưa ngang tầm nhiệm vụ" - Nguồn: Cổng thông tin điện tử quốc hội Theo ông Nhưỡng, ngành kiểm sát đang chịu “lép vế” trong sắp xếp, bố trí nhân sự khi ở địa phương, viện trưởng Viện KSND và cả chánh án TAND rất khó có chân trong các Ban Thường vụ (tỉnh, thành ủy - PV); còn ở T.Ư thì Viện trưởng Viện KSND tối cao chỉ là Ủy viên T.Ư, trong khi đó, người đứng đầu hệ thống mà Viện KSND thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp là Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư T.Ư. Theo ông Nhưỡng, điều này đang gây nhiều khó khăn ngay cả trong công tác phối hợp chứ chưa nói đến việc kiểm sát các hoạt động tư pháp và đề nghị QH, các cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu cải thiện vấn đề này. Đánh giá yếu tố chủ quan mang tính quyết định trong những hạn chế nêu trên, theo ông Nhưỡng, với tình trạng hiện nay, hoạt động của Viện KSND chưa ngang tầm nhiệm vụ được giao và đề nghị ngành kiểm sát cần bản lĩnh, quyết liệt hơn trong thực hành quyền công tố cũng như kiểm sát hoạt động tư pháp. Không đồng tình với các nhận định của ĐB Nhưỡng về vị thế của ngành kiểm sát, Viện trưởng Viện KSND cấp cao tại Đà Nẵng Nguyễn Quang Dũng cho rằng, phát biểu của ĐB Nhưỡng là “chủ quan, hồ đồ”, thậm chí là xúc phạm đối với cán bộ ngành kiểm sát. “Viện kiểm sát thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo sự phân công và không thể nói rằng có sự lép vế giữa cơ quan này với cơ quan khác trong hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước của chúng ta”, ông Dũng nhấn mạnh. ĐBQH Nguyễn Quang Dũng: “Phát biểu của đại biểu Lưu Bình Nhưỡng mang tính chủ quan, hồ đồ“ - Nguồn: Cổng thông tin điện tử quốc hội Theo ông Dũng, trên thực tế, vài năm gần đây, đặc biệt 2 năm qua, những vụ án lớn và tham nhũng kinh tế lớn được đưa ra truy tố xét xử nghiêm minh thì rõ ràng, trong đó có đóng góp của Viện kiểm sát. Tranh luận lại với ĐB Dũng, ĐB Nhưỡng nói ông hiểu tâm tư ĐB Dũng vì ông Dũng là người của ngành KSND. Tuy nhiên, ông Nhưỡng cho rằng, QH không phải là nơi họp ngành để bảo vệ lợi ích của ngành đó. “Tất cả các ĐB ở đây phải mang lợi ích của Tổ quốc và của nhân dân”, ông Nhưỡng tranh luận.