Trước cửa Sa Cần có một đảo nhỏ án ngữ là hòn Ông; phía đông bắc có các đảo và doi cát như núi Co Co (còn gọi là hòn Cổ Ngựa), mũi Túi - mũi Đất che chắn các hướng sóng đông và đông bắc. Vì vậy, cửa biển này ít bị xói lở, bồi lấp, tương đối khuất sóng gió, là nơi neo đậu rất tốt cho tàu thuyền. Đây là cửa biển đầu tiên của tỉnh Quảng Ngãi tính từ Bắc vào Nam.
Toàn cảnh cửa Sa Cần
Ảnh: Nguyễn Văn Trinh
Sông Trà Bồng (sông Châu Tử) phát nguyên từ núi rừng phía tây, chảy về đông dọc theo địa bàn hai huyện Trà Bồng và Bình Sơn. Từ phía đông thị trấn Châu Ổ (H.Bình Sơn), dòng sông rẽ làm đôi như hai cánh tay ôm trọn cù lao Bình Dương. Khi qua khỏi cù lao Bình Dương (phía đông H.Bình Sơn), nhánh sông bên hữu ngạn nhận thêm nước từ con sông Cà Ninh rồi hợp lại với nhánh sông bên tả ngạn, trước khi đổ ra cửa Sa Cần. Dòng sông từ đây chảy càng chậm và êm, mở rộng lòng, phong cảnh sông biển, làng chài thật ngoạn mục.
Sách Đại Nam nhất thống chí do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn, mô tả cửa biển này như sau:
"Tấn Thái Cần: ở cách huyện Bình Sơn 10 dặm về phía đông bắc, cửa biển rộng 45 trượng, thủy triều lên sâu 1 trượng, thủy triều xuống sâu 8 thước. Có 2 ghềnh đá, một là ghềnh Ông, một là ghềnh Thạch Bàn; về phía bắc ghềnh Thạch Bàn, cửa lạch rộng, nước sâu, tàu thuyền có thể đi lại; về phía nam ghềnh, cửa lạch hẹp, nước cạn, tàu thuyền không thể qua lại. Phía nam có vụng, gọi là vụng Quýt" (Đại Nam nhất thống chí, Tập 2, NXB Thuận Hóa, 1992, tr.432).
Trong cuộc hành binh chinh phạt Chiêm Thành năm 1471, vùng Sa Cần là nơi diễn ra nhiều trận đánh thể hiện mưu lược và tài cầm quân của vua Lê Thánh Tông.
Hòn Trà ở cửa Sa Cần
Ảnh: Nguyễn Thư
Tháng 2.1471, sau khi cho quân ra biển tập thủy chiến ở Thuận Hóa (Huế), nhà vua phát lệnh cho đội hùng binh tiến vào Nam. Ngày 2 tháng 6, các tướng Lê Hy Cát, Hoàng Nhân Thiêm, Lê Thế, Trịnh Văn Sái nhận lệnh dẫn quân sĩ dùng thuyền men theo vịnh nhỏ (thuộc Vũng Quýt) đang đêm chiếm cửa Sa Kỳ và bán đảo Phước Thiện, chặn đường rút chạy của địch; còn nhà vua mang đại quân tiến vào cửa Tân Áp (hay Tam Ấp, nay là cửa An Hòa), Đại Áp (nay là cửa Kỳ Hà) và Thái Cần (hay Thể Cần, nay là cửa Sa Cần). Cả 2 cánh quân dựng cờ thiên tử, nổi trống hò reo, khiến quân Chiêm kinh hoàng tháo chạy. Thừa thắng, quân Đại Việt chiếm toàn bộ khu vực nay là Dung Quất, thành Châu Sa (thành đất kiên cố nằm ở phía bờ bắc sông Trà Khúc), vượt qua cửa sông Trà Khúc phá tan hệ thống phòng thành ở Cổ Lũy (nam sông Trà Khúc), làm chủ toàn bộ khu vực Cổ Lũy động, vùng đất nay là tỉnh Quảng Ngãi, vốn đã thuộc vào Đại Việt năm 1402 dưới thời nhà Hồ.
Miếu Bà ở cửa Sa Cần
Ảnh Lê Minh Thể
Vùng ven biển cửa Sa Cần, cạnh hòn Ông, hòn Bà là các vạn chài phong cảnh nên thơ, trời nước hiền hòa, ghe thuyền tấp nập. Phía bắc là xã Bình Thạnh có bãi tắm Khe Hai nổi tiếng với bãi cát trắng phau và rừng dương xanh chạy dài theo mé biển. Phía nam là các xã Bình Ðông, Bình Thuận có những gành đá dựng đứng, sóng vỗ ngày đêm. Nơi đây là quê hương của những vạn chài đậm đặc chất biển miền Trung với những lễ hội cúng cá Ông, lễ Cầu ngư và hát múa bả trạo mang dấu ấn giao thoa văn hóa Việt - Chăm như vạn Tuyết Diêm (xã Bình Thuận), vạn Hải Ninh (xã Bình Thạnh)…
Vũng Quýt mà sử nhắc đến trong cuộc hành quân của vua Lê chính là vịnh Dung Quất, cạnh cửa biển Sa Cần, nằm trong Khu kinh tế Dung Quất hiện nay, bao gồm cửa biển Sa Cần và vùng nối liền về phía nam và phía tây.
Nhà máy lọc dầu Dung Quất
Ảnh LHK
Khu kinh tế Dung Quất được Chính phủ quy hoạch trở thành một khu kinh tế đa ngành, đa lĩnh vực, với trọng tâm là công nghiệp lọc dầu, hóa dầu, công nghiệp nặng quy mô lớn (luyện cán thép, đóng tàu, cơ khí, sản xuất xi măng, chế tạo ô tô...), các ngành công nghiệp nhẹ, các dịch vụ tài chính, ngân hàng, du lịch, bất động sản... Bên trong Khu kinh tế Dung Quất, hệ thống cơ sở hạ tầng (đường giao thông, cầu cảng, cấp nước, cấp điện, xử lý chất thải...) và các tiện ích xã hội (bệnh viện, trường dạy nghề, các cơ sở vui chơi giải trí...) đã được hoàn thành về cơ bản và đang được tiếp tục đầu tư mở rộng, nâng cấp để đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư.
Trái tim của Khu kinh tế Dung Quất là Nhà máy lọc dầu Dung Quất - nhà máy lọc dầu đầu tiên của đất nước, có vai trò quan trọng, đặt nền móng cho ngành công nghiệp lọc hóa dầu và góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Khu vực cảng biển Sa Cần và phía đông huyện Bình Sơn đang chuyển mình với những bước phát triển mạnh mẽ, hướng đến tương lai tươi đẹp, giàu có trên nền một quá khứ lịch sử hào hùng. (còn tiếp)
Bình luận (0)