Tác phẩm này là tài liệu vô cùng quý giá về đất và người Tây nguyên, nằm trong số các bộ sách hấp dẫn, mang đến người đọc những góc nhìn đa chiều về lịch sử, tập tục, con người của một số dân tộc ở Tây nguyên, như: Rừng, đàn bà, điên loạn; Pötao, một lý thuyết về quyền lực ở người Jörai Đông Dương (Jacques Dournes); Người Ê đê: Một xã hội mẫu quyền (Anne de Hauteclocque-Howe), hay Vũ Man Tạp Lục Thư (Ôn Khê Nguyễn Tấn).
Jacques Dournes, bút danh Dam Bo (1922 - 1993), là nhà dân tộc học người Pháp. Ông sống ở Tây nguyên tới… 25 năm, từ 1946 - 1970 trong vai trò một nhà truyền giáo đam mê điền dã dân tộc học, rồi dành nhiều thời gian tập trung nghiên cứu về văn hóa Jörai (Giarai) và các tộc người vùng cao nguyên Việt Nam.
Xem Tọa độ: Cấu trúc gia đình và xã hội của người Jörai, độc giả bất ngờ trước lối viết duyên dáng của Dournes, khi ông sử dụng cách dẫn dắt câu chuyện bắt đầu từ các truyền thuyết người Jörai rồi từ đó kết nối các tình tiết để đối chiếu, so sánh chúng với các “dấu hiệu”, hay chỉ dấu nhiều thứ đang diễn ra trong đời sống thực tế của người dân bản địa để tìm ra nhiều khớp nối liên hệ, phân tích, giải nghĩa…, cuối cùng đưa ra kết luận về cấu trúc gia đình và xã hội Jörai, như: bản chất “mẫu hệ” trong gia đình và xã hội khác với “mẫu quyền” ở phương Tây ra sao, quan hệ đối ứng giữa đàn bà và đàn ông Jörai, mối liên kết giữa con người xứ này với tự nhiên như thế nào?…
Với tâm thế của người trong cuộc, Dournes có điều kiện thực địa qua người dân Jörai và cố gắng xác nhận các “tọa độ” (xã hội) của họ: hệ thống quan hệ thân tộc, hệ thống liên minh qua hôn nhân và nhiều quan hệ liên minh khác, nhận diện đúng bản nguyên, “căn cước” (identité) riêng của họ giữa thế giới này, để cuối cùng suy nghĩ về thực trạng và số phận của họ, những khả năng, thách thức và con đường phát triển của họ trong xu thế chung.
Qua các nghiên cứu, Dournes rút ra kết luận rằng cấu trúc gia đình và xã hội Jörai xác định nên căn tính của người Jörai trong một tập hợp xã hội. Xuyên suốt hơn 200 trang sách, ông bày tỏ nhiều lo ngại có lý do về hiện trạng và con đường phát triển của con người và xã hội Jörai. Dournes cho rằng khi người Jörai còn đứng trước những khả năng phát triển phong phú khác nhau, họ đã chọn con đường dễ dãi, ít cản trở nhất, song là con đường bế tắc, cá nhân bị hệ thống lấn át và nhanh chóng lu mờ.
Qua tác phẩm Tọa độ: Cấu trúc gia đình và xã hội của người Jörai (do Nguyễn Phương Chi dịch, nhà văn Nguyên Ngọc hiệu đính, NXB Thế Giới và Omega Plus vừa ấn hành), nhà Tây nguyên học Jacques Dournes còn giúp độc giả Việt Nam có cơ hội chìm đắm trong một Tây nguyên hoang dã đầy sắc màu huyền bí, để cùng khám phá không gian văn hóa Jörai ở Đông Dương - từ những câu chuyện kể về phong tục tập quán, xã hội của một nhóm dân tộc tiêu biểu, trong đại gia đình các dân tộc thiểu số ở Việt Nam còn ẩn chứa nhiều bí mật ngay giữa đời sống hiện đại.
Bình luận (0)