Những khoảng trống

1Tôi lên Đồng Văn (Hà Giang) lần đầu vào tháng 9.1973. Những năm ấy ủy ban huyện đóng ở Phó Bảng. Dưới lòng thung bên đường vào phố huyện có trại giống su hào, bắp cải. Trong trại còn có cả vườn tam thất. Những luống tam thất chìm trong ánh sáng lờ nhờ do bị lợp kín bằng lá sa mu. Giám đốc vườn ươm uống rượu như thụi, đãi tôi món thịt bò xào lá xuyên khung thơm lừng.

Anh bảo xuyên khung ở đây hợp đất, tốt lắm, nhưng khốn nỗi nhà nước thu mua bập bõm nên dân chán ngấy. Đầu mùa vận động trồng, bà con khấp khởi mừng, hối hả chăm bón nhưng rồi cuối mùa cửa hàng thu mua lại thông báo không mua nữa. Hỏi tại sao thì không ai trả lời, dân Mông nói cái cán bộ nó gãy lưỡi rồi nên không nói được mặc dù tài nhất của cán bộ là nói. Thồ xuyên khung từ bản lên huyện không bán được, dân ném ra thối đầy đường. Họ bảo nhau kế hoạch gì thì cũng chẳng thoát khỏi cách dựa vào đá mà kiếm ăn. Vẫn chỉ là cạy kẽ đá thả hạt ngô, hạt đỗ tương như bao đời người Mông vẫn làm là chắc ăn nhất.

2 Ông Chu  Bá Nam, em nhà văn Đỗ Chu từng du học ở Đông u là kỹ sư hóa. Mấy chục năm trước ông đã lăn lóc trên cao nguyên Đồng Văn nghiên cứu việc chiết xuất tinh dầu cây bạc hà (tôi thì thấy nó là cây hương nhu), mọc dại đầy trên cao nguyên. Ông đã thành công. Dự án cấp nhà nước được đầu tư cả đống tiền nhưng rồi chẳng ai ngó đến dù đã chứng minh tính khả thi. Mới đây gặp ở Đà Lạt, ông Nam vẫn bần thần về cái công trình khoa học có ý nghĩa cho một vùng đất nghèo để cải thiện đời sống người dân nhưng đã bị người ta vứt bỏ không thương tiếc. Nghe ông nói, tôi hiểu cao nguyên mãi chỉ dừng lại ở những tiềm năng.

3 Tôi đã cả chục lần lên cao nguyên, chỉ biết mê mẩn với đá đủ loại. Quẩn quanh chụp ảnh đá, những non bộ nằm mơ cũng không nghĩ ra vẻ đẹp lạ lùng đến thế. Trước của ngõ Vần Chải, dưới nắng ong vàng, trập trùng đá trồi lên bơi trong bạt ngàn tím ngát hoa cứt lợn. Chị Bình con gái cựu Đại sứ Nguyễn Trọng Vĩnh bảo dân dã gọi thế, nhưng loài hoa này có cái tên rất hay đấy: phương thảo. Tôi giật mình nhớ lại bài thơ tứ tuyệt trên bộ tứ bình phong cảnh:“Xuân du phương thảo địa/Hạ thưởng lục hà trì/Thu ẩm hoàng hoa tửu/Đông ngâm bạch tuyết thi”. Phương thảo là loài dược thảo trên núi, còn hoa sen ở ao trũng, đối nhau chan chát mà không nhận ra. Lại một lần biết đúng tên một loài hoa nhờ đến Đồng Văn.

Năm 2010, cao nguyên đá Đồng Văn - Mèo Vạc (Hà Giang) được gia nhập Mạng lưới công viên địa chất toàn cầu. Có ý kiến đóng đinh rằng danh hiệu ấy không chỉ cho nước ta thêm một di sản mang tầm thế giới mà còn là cơ hội giúp người dân nơi địa đầu Tổ quốc thoát nghèo. Liệu có dễ thế không? Đến nay sau 2 năm, thực tế cho thấy cái ước mơ thoát nghèo cho người dân vẫn rất viển vông.

Cao nguyên đá quá huyền bí. Đi bao nhiêu lần mà chỉ mới cảm nhận được tí bề ngoài. Còn sau nó, con người cao nguyên và những giá trị thầm kín khác, với tôi vẫn là những khoảng trống mênh mông.

9.2012

Đỗ Đức

>> Rét tê tái trên cao nguyên đá Đồng Văn
>> Công viên địa chất toàn cầu Đồng Văn
>> GGN công nhận Cao nguyên đá Đồng Văn là công viên địa chất
>> Cao nguyên Đồng Văn
>> Đề cử cao nguyên đá Đồng Văn là Công viên địa chất toàn cầu