Những kỷ niệm với thầy Trần Văn Khê

Giáo sư Trần Văn Khê thường xuyên xuất hiện tại các sự kiện tọa đàm khi còn khỏe mạnh - Ảnh: Độc Lập

Giữa thập niên 80 của thế kỷ trước, tôi tự nguyện làm “giáo vụ”, lo việc hậu cần cho ban nhạc Tiếng hát quê hương. Trước khi về “an cư lạc nghiệp” tại Nhà văn hóa Lao động hơn 20 năm nay, ban nhạc đã di cư qua nhiều “xứ sở”, từ Trường Triệu Thị Trinh (quận 10), Trường Đuốc Sống (quận 1), Nhà trẻ Thành phố… Được nghe thầy nói chuyện, ăn cơm cùng thầy mấy lần, tôi càng kinh ngạc về sự uyên bác và cả dí dỏm trong mỗi chuyện kể. Lần nào cũng mới mẻ và thú vị. Từ chuyện nhạc, chuyện ẩm thực đến chuyện đời. Hình như giọng nói và âm vực của thầy đã thôi miên mọi khán giả, không chỉ ở Việt Nam mà cả thế giới. Còn hơn cả tự điển bách khoa toàn tập về văn hóa và âm nhạc Việt Nam.

Trong hàng trăm chuyện kể, tôi nhớ và ấn tượng nhất chuyện thầy qua Mông Cổ. Lúc đó thầy được UNESCO cử sang kiểm tra việc chuẩn bị cho đại hội Âm nhạc Dân tộc Thế giới tại đây. Buổi tổng dợt trang trọng với dàn hợp xướng và hòa tấu hoành tráng. Sau buổi diễn, Chủ tịch Hội đồng Âm nhạc Dân tộc Mông Cổ đến xin thầy ý kiến. Thầy bảo “tôi chỉ được giao nhiệm vụ đến xem và báo cáo lại, chứ không được nhận xét”. “Thưa thầy, em xin được xưng hô như vậy vì sự ngưỡng mộ của em, vì tuổi đời của em còn kém xa tuổi nghề của thầy. Em không xin Phó chủ tịch Hội đồng Quốc tế Âm nhạc của UNESCO (International Music Council) mà là học trò xin thầy góp ý về bài tập của mình”. Trước sự chân tình hiếm có ấy, thầy đã bộc bạch “không ai bỏ mấy ngàn USD qua Mông Cổ chỉ để xem dàn hợp xướng và cả hòa tấu đứng thứ mấy chục của thế giới. Làm sao Mông Cổ sánh được với châu Âu về những nội dung này?”. Người nghe hơi sững người, không quên cám ơn ý kiến khác lạ của người thầy giản dị.

Thầy bảo góp thì góp vậy, cũng khó hi vọng thay đổi, bởi dân châu Á vốn bảo thủ. Hai tháng sau, cùng các đại biểu 5 châu về dự Đại hội Âm nhạc Dân tộc Thế giới tại Mông Cổ. Chủ nhà đã làm sững sờ hàng ngàn khách mời với màn khai mạc không thể ấn tượng hơn. Trái với nếp nghĩ bình thường, thay cho các tiết mục bề thế choáng ngợp là hình ảnh chú bé mục đồng cưỡi trâu thổi tiêu trên bạt ngàn thảo nguyên Mông Cổ. “Bữa tiệc” tiếp tục bằng những “đặc sản” âm nhạc chỉ Mông Cổ mới có. Phần diễn kết thúc, cả khán phòng vẫn lặng im vì ngạc nhiên và xúc động. Hơn phút sau mới vang dội những tràng vỗ tay tán thưởng. Hôm ấy, thầy đã không giấu được những giọt nước mắt mừng vui.

Câu chuyện thầy kể ám ảnh tôi cả tuần lễ. Chẳng là tôi đang chuẩn bị tập tễnh kinh doanh. Làm chơi thì sao cũng được nhưng làm thật thì không đơn giản. Giữa hàng ngàn doanh nghiệp sừng sỏ, mình thua xa đủ thứ. Từ thân thế, quan hệ, vốn liếng đến kinh nghiệm. Chỉ hơn họ lòng nhiệt thành và đam mê nghề nghiệp. Lơ mơ, sau vài tháng thành lập là chết yểu như chơi. Câu chuyện của thầy đã định hướng để tôi quyết chí chọn cho doanh nghiệp phong cách và lối đi riêng. Có lẽ nhờ vậy nên được khách hàng và mọi người ngày càng ủng hộ. Tôi đã học từ những chuyện kể và phong cách của thầy nhiều thứ, không chỉ trong kinh doanh mà cả cuộc sống. Có lẽ thầy không biết và cũng không quan tâm đến chuyện đó, bởi tính thầy vốn khiêm cung và giản dị.

Tang thầy, tôi không kịp đến viếng. Xin mượn bài viết, thay nén nhang thành kính, với tất cả lòng biết ơn và kính trọng.