Ông tên thật là Trần Quang Huy, sinh ngày 6.12.1928 tại Hà Nội, qua đời lúc 8 giờ 50 phút ngày 6.5 tại Bệnh viện Hữu Nghị, Hà Nội. Ông đã tham gia cách mạng từ năm 17 tuổi, đã ở trong đoàn quân Nam tiến năm 18 tuổi, đã là chính ủy trung đoàn năm 20 tuổi... Nhưng thơ thì không tuổi, nhà thơ thì không tuổi.
Tôi còn nhớ, khi còn nhỏ học ở Trường học sinh miền Nam Hà Đông, thì Việt Phương là một trong 3 diễn giả mà chúng tôi ngưỡng mộ nhất (hai người kia là nhà thơ Xuân Diệu và nhà cách mạng Dương Bạch Mai). Khi đó, mỗi lần Việt Phương vào trường chúng tôi nói chuyện, thì hàng ngàn đứa thiếu niên chen nhau nghe ông nói. Việt Phương là một nhà hùng biện và đề tài quen thuộc nhất của ông khi diễn thuyết là lý tưởng tuổi thanh niên. Chúng tôi lúc ấy chưa là thanh niên, nhưng đầy những khát khao lý tưởng.
Mãi sau này, khi đã từng trải, đã gặp và chơi thân với ông, tôi mới biết Việt Phương là người thật hiền hậu, thật nhỏ nhẹ. Ông đi nhẹ nói khẽ, và đặc biệt bình đẳng, đặc biệt biết lắng nghe với những bạn bè em cháu lớp sau còn ít tuổi hơn mình. Nhưng con người nhỏ nhẹ ấy đã từng có một tập thơ Cửa mở gây chấn động không chỉ làng thơ miền Bắc vào năm 1970, với những bài thơ những câu thơ soi sáng không sợ hãi: Ta nhất quyết đồng hồ Liên Xô tốt hơn đồng hồ Thụy Sĩ/Hình như đấy là niềm tin, ý chí và tự hào/Mường tượng rằng trăng Trung Quốc tròn hơn trăng nước Mỹ/Sự thơ ngây đẹp tuyệt vời và ngờ nghệch làm sao (Cuộc đời yêu như vợ của ta ơi).
Dù ngày ấy “cửa” chưa mở ra được, nhưng lớp làm thơ trẻ chúng tôi đã hết sức hào hứng và chia sẻ khi đọc thơ Việt Phương: Ta nhìn hết sự xấu xa và bỗng nở nụ cười/Mở đài địch như mở toang cánh cửa/Nghe nó chửi mình mà tin ở ngày mai…
Đó là thơ của một người đầy bản lĩnh, một bản lĩnh có được từ sự thấu suốt trong nhận thức và sự lương thiện trong đời sống.
Ngày Bác Hồ mất, Việt Phương có một bài thơ gây chấn động: Trời đổ mưa, đi viếng Bác, đồng bào chờ, bị ướt/Bác thương đồng bào, con biết Bác không vui (Muôn vàn tình thân yêu trùm lên khắp quê hương). Trong hàng ngàn bài thơ khóc Bác Hồ ngày ấy, tôi chưa thấy có câu thơ nào bình dị mà thấm thía như câu thơ này của Việt Phương.
Và thơ Việt Phương cũng nói lên rất sớm, từ trước cả mấy mươi năm, điều mà chúng ta bây giờ đang làm: hòa giải và hòa hợp dân tộc, hòa giải cả với “kẻ thù xưa” là Mỹ: Nơi ấy ta có quyền quên đi chẳng nhớ/Những oán thù từng nặng trĩu mỗi nhành hoa (Tiếng hát của niềm vui).
Một nhà thơ như thế là một người minh triết. Xin vĩnh biệt ông!
Bình luận (0)