Niềm tin công lý

Cuối tuần qua, 2 phiên liên tiếp, Thường vụ Quốc hội trả lại các dự thảo pháp quy do Tòa án Nhân dân tối cao chủ trì soạn thảo do chất lượng văn bản không đạt.

Ngoài kỹ thuật lập pháp bị chê là non kém, thì cả dự thảo sửa đổi luật Tổ chức tòa án nhân dân và dự thảo pháp lệnh Xử lý các hành vi cản trở hoạt động tố tụng của tòa án đều phạm chung lỗi “chưa bảo đảm tính hợp hiến và tính thống nhất của hệ thống pháp luật”.

Quốc hội cho phép ban hành pháp lệnh Xử lý hành chính các hành vi cản trở hoạt động tố tụng của tòa án nhân dân, nhưng cơ quan soạn thảo lại trình “pháp lệnh Xử lý các hành vi cản trở hoạt động tố tụng của tòa án”. Điều này đẫn đến việc, có khá nhiều quy định trong dự thảo pháp lệnh này hạn chế quyền cơ bản của công dân (các quy định về hành vi bị xử lý, người bị xử lý… mở rộng hơn so với quy định của các đạo luật tố tụng, hạn chế quyền khởi kiện vụ án hành chính của người bị xử phạt…). Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cũng chỉ ra hàng loạt quy định của dự thảo trái các quy định của bộ luật Tố tụng hình sự, luật Tố tụng hành chính, bộ luật Tố tụng dân sự, luật Phá sản, luật Thi hành án dân sự, luật Báo chí, luật Khiếu nại…Dự thảo luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi) cũng được thiết kế với nhiều điều khoản mà nói như ông Phan Trung Lý, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH là “hiểu sai Hiến pháp”.

Việc các văn bản pháp quy đang trong quá trình soạn thảo phải tiếp thu, chỉnh sửa, thậm chí chỉnh sửa nhiều lần là chuyện bình thường. Nhưng điều khiến nhiều người cảm thấy khó hiểu và không khỏi lo ngại chính ở chỗ: Tòa án là một chế định tư pháp, nơi duy nhất nhân danh nhà nước để tuyên bố một người có tội hoặc vô tội và áp dụng hình phạt hoặc các biện pháp tư pháp đối với họ, lại chủ trì soạn thảo ra những văn bản chứa đựng những quy phạm sai, xâm phạm quyền công dân.

Tòa là biểu tượng của công lý, có nhiệm vụ bảo vệ công lý, là nơi công dân gửi niềm tin rằng bất kỳ vi phạm pháp luật nào cũng bị xử lý; bất kỳ quyền hoặc lợi ích hợp pháp nào của công dân bị xâm phạm đều được bảo vệ theo đúng pháp luật. Vậy niềm tin công lý ấy sẽ thế nào, khi chính những người giữ quyền công lý lại không hiểu hoặc không tôn trọng luật pháp?

Nghị quyết  49-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 xác định “trọng tâm là xây dựng, hoàn thiện tổ chức và hoạt động của tòa án nhân dân”. Vậy nên, để gánh vác vai trò không chỉ là một cơ quan bảo vệ pháp luật mà còn là cơ quan trung tâm trong hệ thống các cơ quan tư pháp của nhà nước pháp quyền, việc đầu tiên quan trọng mà ngành tòa án phải làm ngay bây giờ có lẽ là lên chiến lược nâng cao trình độ cán bộ ngành tòa án, trong đó có năng lực đọc, hiểu pháp luật.

Đồng Nhân