Nối gần biển với cao nguyên

PHÁ THẾ ĐỘC ĐẠO

Gia Lai cũng như các tỉnh Tây nguyên có lợi thế lớn về thổ nhưỡng, khí hậu, tiềm năng phát triển năng lượng sạch… nhưng hiện chưa thể phát huy hết tiềm năng sẵn có. Vẫn còn nhiều trở lực trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của Gia Lai, trong đó có hạ tầng giao thông. Hiện tỉnh này kết nối với cảng biển Quy Nhơn và các đô thị phía đông chủ yếu qua QL19, QL25.

Ảnh: Nguyễn Hữu Tư

QL19 có tổng chiều dài 240 km (Gia Lai 169,5 km; Bình Định 70,5 km), có điểm đầu là cảng Quy Nhơn (Bình Định), điểm cuối là cửa khẩu quốc tế Lệ Thanh (Gia Lai). Tuyến đường này hình thành từ thời Pháp thuộc, là con đường huyết mạch nối các tỉnh Tây nguyên với vùng Duyên hải miền Trung.

Sau năm 1975, QL19 có vai trò quan trọng trong việc vận chuyển hàng hóa từ các tỉnh Tây nguyên, nam Lào, đông bắc Campuchia đến cảng Quy Nhơn. Dù nhiều lần được đầu tư, mở rộng nhưng do phải gánh chịu lượng phương tiện lớn nên QL19 ngày càng xuống cấp, không đáp ứng đủ nhu cầu vận tải. Hiện từ Gia Lai đi Bình Định theo QL19 bằng ô tô phải mất thời gian tầm 3 tiếng rưỡi - 4 tiếng.

Trước Tết Nguyên đán 2025, mưa lớn nhiều lần gây sạt lở đèo An Khê (nằm giữa 2 tỉnh Bình Định, Gia Lai) khiến giao thông trên QL19 bị ách tắc, gây khó khăn cho các phương tiện lưu thông. Anh Nguyễn Thành Công (28 tuổi, ở Gia Lai) cho biết bản thân làm việc ở TP.Quy Nhơn nên hay đi từ Gia Lai xuống Bình Định qua tuyến QL19. Nhưng đoạn quốc lộ qua tỉnh Bình Định có lưu lượng xe chở vật liệu xây dựng khá lớn nên giao thông phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ xảy ra tai nạn.

"Hiện tại nhu cầu người dân đi lại từ các tỉnh Tây nguyên xuống các tỉnh miền Trung rất cao, tôi đi xe khách xuống lúc nào cũng thấy đông nghịt. Còn chạy xe máy thì không dám, vì đường bụi, nhiều xe chở hàng nên rất nguy hiểm. Vì vậy, việc có thêm tuyến đường cao tốc nối Bình Định với Gia Lai là cần thiết, giảm áp lực cho QL19", anh Công nói.

Do giao thông trên QL19 phức tạp nên việc vận chuyển nông sản từ Gia Lai đến các nhà máy chế biến và cảng biển ở miền Trung rất khó khăn. Nhiều loại hàng hóa sản xuất từ Gia Lai nếu muốn xuất khẩu ở cảng biển gần nhất cũng phải tốn nhiều thời gian di chuyển. Vì vậy, vấn đề giao thông kết nối cảng biển là một trong những trở lực lớn khiến nhiều nhà đầu tư e ngại khi đến Gia Lai tìm hiểu cơ hội. Với một tỉnh không có cảng biển, không có hệ thống đường sắt thì phát triển giao thông đường bộ là chiến lược mở "nút thắt" hiệu quả nhất trong tiến trình phát triển.

Tương tự, từ Quảng Ngãi đi Kon Tum lâu nay thông qua QL14 và QL24. Tuy nhiên, 2 quốc lộ này quá nhỏ hẹp, quanh co, độ dốc lớn… nên gây khó khăn trong giao thông, vận tải hàng hóa và phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, QL24 dài 168 km, là con đường ngắn nhất kết nối 2 tỉnh, nhưng những ai từng đi qua con đường này đều ngao ngán với những đoạn đường khúc khuỷu nguy hiểm, nhất là đoạn đi qua đèo Vi Ô Lắc dài 12 km (thuộc tỉnh Quảng Ngãi).

Vì thế, các dự án đầu tư xây dựng 2 tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku và Quảng Ngãi - Kon Tum sẽ phá vỡ thế độc đạo lâu nay, mở ra cơ hội phát triển cho cả vùng.

HOÀN THÀNH GIẤC MƠ "ĂN BIỂN - NGỦ RỪNG"

Ngày 14.2 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chấp thuận nghiên cứu chuyển đầu tư dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku từ phương thức đối tác công tư (PPP) sang hình thức đầu tư công. Thủ tướng chỉ đạo Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng - PV) phối hợp với Bộ KH-ĐT và Bộ Tài chính (hiện 2 bộ này đã sáp nhập, lấy tên Bộ Tài chính - PV) xác định khả năng cân đối vốn của ngân sách T.Ư và ngân sách địa phương tham gia dự án bảo đảm khả thi, hiệu quả; trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định chủ trương đầu tư dự án trong tháng 5.2025.

Ảnh: Trần Hiếu

Ngay sau đó, Bộ GTVT đã làm việc với lãnh đạo 2 tỉnh Bình Định và Gia Lai về công tác đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông trên địa bàn 2 tỉnh, tập trung phương án triển khai thực hiện đầu tư xây dựng tuyến đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku. Theo nhận định, đây là tuyến cao tốc thuộc hành lang Đông - Tây, có vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh của vùng Tây nguyên và khu vực Duyên hải Trung bộ; là tuyến kết nối quốc tế, các đô thị và cảng biển lớn, kết nối với khu vực nam Lào và đông bắc Campuchia.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh giao Vụ Kế hoạch - Đầu tư chủ trì, tham mưu bộ giao Ban Quản lý dự án 2 là đơn vị tổ chức lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án, đảm bảo tiến độ, chất lượng; tận dụng tối đa các kết quả nghiên cứu trước đây để hoàn thiện hồ sơ. Qua đó, rà soát, tổng hợp trình Thủ tướng Chính phủ về danh mục các dự án dự kiến khởi công mới trong giai đoạn 2021 - 2025 (bao gồm dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku) để triển khai công tác chuẩn bị đầu tư, phấn đấu khởi công dự án trong năm 2025.

Theo dự kiến, dự án này sẽ được chuẩn bị đầu tư từ năm 2025, thực hiện đầu tư và hoàn thành, khai thác trong giai đoạn 2026 - 2030. Khi cao tốc Quy Nhơn - Pleiku vận hành, đi vào khai thác sẽ tăng kết nối liên vùng, hòa vào mạng lưới cao tốc Bắc - Nam, mở ra nhiều cơ hội lớn để phát triển cho các tỉnh Tây nguyên.

Cụ thể, cao tốc Quy Nhơn - Pleiku sẽ mở rộng quy mô liên kết vùng, phát huy lợi thế của vùng sản xuất và chế biến các sản phẩm nông - lâm nghiệp với khu vực kinh tế biển cung cấp các dịch vụ logistics và vận tải biển. Khi có tuyến cao tốc này, các tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk sẽ kết nối với cảng biển Quy Nhơn thuận lợi hơn.

Anh Nguyễn Công Hoài, một tài xế xe tải chuyên lưu thông tuyến Quy Nhơn - Pleiku, nói: "Có cao tốc thì tiện vô cùng, chỉ tốn thời gian tầm 1 tiếng rưỡi là đã tới nơi. Thời gian rút ngắn thì hàng hóa cũng được vận chuyển nhanh hơn, tiện hơn và giá cả chuyên chở chắc cũng giảm…".

Theo lãnh đạo tỉnh Kon Tum, tuyến cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum sẽ là con đường thuận lợi nhất kết nối các tỉnh duyên hải miền Trung với Tây nguyên. Đây cũng là tuyến đường thuận lợi nhất và gần nhất đến với Khu du lịch sinh thái Măng Đen (H.Kon Plông, Kon Tum). Măng Đen là khu du lịch nổi tiếng những năm gần đây, đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (ngày 8.10.2024) xây dựng thành trung tâm du lịch, nghỉ dưỡng quốc gia và khu vực. Chưa kể, khi cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum hình thành, sẽ khơi thông tuyến đường bộ đến các tỉnh biên giới của Lào, Campuchia.

Cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum hình thành sẽ tạo cho Măng Đen một "cái túi" đón khách ở duyên hải miền Trung. Người dân từ Hà Nội và miền Bắc, TP.HCM và miền Nam đáp máy bay về sân bay Chu Lai, trưa thưởng thức hải sản, ngắm biển ở Quảng Nam, Quảng Ngãi. Đến chiều, chỉ cần chưa đến 2 tiếng đồng hồ là ngược ngàn đến với Măng Đen thơ mộng, hoàn thành giấc mơ "ăn biển - ngủ rừng".

Ngoài ra, tuyến cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum còn giải "nghẽn" cho Măng Đen phát triển du lịch, kết nối với miền Trung - Măng Đen - Kon Tum; Lý Sơn - Dung Quất - Măng Đen - Pleiku, tạo chuỗi du lịch hấp dẫn; du khách từ Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi sẽ lên Măng Đen nhanh hơn. Khi giúp Măng Đen phát triển, thì Quảng Ngãi - Kon Tum sẽ là điểm sáng kinh tế của miền Trung.

Cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum còn giúp giảm chi phí vận chuyển và đưa các sản phẩm từ chế biến gỗ, dược liệu, cao su, mắc ca, cà phê… đến cảng biển Dung Quất thuận lợi hơn rất nhiều lần so với các tuyến đường bộ khác. Ngoài ra, cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum còn là bước đi dần khép kín tuyến cao tốc ngang trục Đông - Tây kết nối với cao tốc trục Bắc - Nam.

Sẽ triển khai trong năm 2025

Theo đề xuất của Bộ GTVT, dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku có điểm đầu tại TX.An Nhơn (Bình Định), điểm cuối tại nút giao đường Hồ Chí Minh, thuộc TP.Pleiku (Gia Lai) với chiều dài khoảng 123 km. Trong đó, đoạn qua tỉnh Bình Định dài khoảng 37,4 km, đoạn qua tỉnh Gia Lai khoảng 85,6 km. Quy mô cao tốc 4 làn xe, bề rộng nền đường 24,75 m, vận tốc thiết kế 100 km/giờ. Dự án sẽ có 2 hầm An Khê và Mang Yang, quy mô 4 làn xe, vận tốc thiết kế 80 km/giờ. Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 36.594 tỉ đồng.

Trao đổi với PV Thanh Niên, ông Nguyễn Hữu Quế, Phó chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, cho biết: "Tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku không chỉ là mong mỏi của chúng tôi mà còn của cả người dân, các nhà đầu tư… Sau khi có chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, chúng tôi đã và đang khẩn trương phối hợp với tỉnh Bình Định, các bộ, ngành T.Ư để triển khai các nội dung liên quan. Ngoài ra, công tác giải phóng mặt bằng, nguyên phụ liệu có sẵn tại địa phương cũng được chúng tôi dự trù để làm sao thực hiện nhanh nhất, hiệu quả nhất trong quá trình thực hiện dự án".

Còn với cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum, ngày 3.1 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn 2050. Theo đó, mạng lưới đường bộ được bổ sung quy hoạch mới 2 tuyến cao tốc Cà Mau - Đất Mũi và Quảng Ngãi - Kon Tum. Sau khi có ý kiến của Thủ tướng Chính phủ, lãnh đạo 2 tỉnh Quảng Ngãi và Kon Tum đã lập tức bàn bạc, triển khai dự án.

Trao đổi với PV Thanh Niên, một lãnh đạo UBND tỉnh Quảng Ngãi cho biết Thủ tướng Phạm Minh Chính đã giao Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với UBND 2 tỉnh Quảng Ngãi, Kon Tum và các bộ, cơ quan liên quan thống nhất, tổ chức thực hiện và phương án đầu tư cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum phù hợp. Theo đó, phương án bố trí vốn ngân sách nhà nước để thực hiện dự án theo hướng T.Ư và địa phương cùng làm: 2 tỉnh có trách nhiệm bố trí vốn để giải phóng mặt bằng, còn ngân sách T.Ư hỗ trợ phần xây lắp.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, 2 tỉnh Quảng Ngãi và Kon Tum đã thống nhất đề xuất xây dựng tuyến đường bộ cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum với tổng vốn đầu tư 35.395 tỉ đồng, thuộc nhóm dự án quan trọng quốc gia, trong đó chi phí xây lắp là 26.603 tỉ đồng, giải phóng mặt bằng là 1.239 tỉ đồng, còn lại là chi phí khác. Tỉnh Quảng Ngãi và Kon Tum cam kết đảm nhận chi phí giải phóng mặt bằng, còn lại là ngân sách T.Ư hỗ trợ.

Cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum dài hơn 136 km, điểm đầu giao với cao tốc Bắc - Nam phía đông (TX.Đức Phổ, Quảng Ngãi), điểm cuối giao với cao tốc Bắc - Nam phía tây (TP.Kon Tum). Trong đó, đi qua tỉnh Quảng Ngãi (TX.Đức Phổ và H.Ba Tơ) 58 km và tỉnh Kon Tum (H.Kon Plong, Kon Rẫy và TP.Kon Tum) 78 km.

Dự kiến, cao tốc có 4 làn xe, vận tốc thiết kế từ 80 - 100 km/giờ; có bề rộng nền đường là 24,75 m. Trên tuyến có 9 nút giao khác, đảm bảo liên thông với đường trục chính hiện hữu và các trục giao thông chính, trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị. Ngoài ra, tuyến cao tốc dự kiến xây dựng 60 cầu vượt tuyến chính, 10 cầu ngang và 3 hầm.

Hai tỉnh Quảng Ngãi và Kon Tum đề xuất xây dựng tuyến cao tốc theo 2 phương án: Phương án 1 là tiến hành xây dựng giai đoạn từ năm 2025 - 2028 (2025 - 2026 chuẩn bị đầu tư, 2026 - 2028 tiến hành xây dựng). Còn phương án 2 là đầu tư 2 giai đoạn, trong đó giai đoạn 1 (từ năm 2025 - 2028) xây dựng 80,5 km từ Quảng Ngãi đi lên, có tổng mức đầu tư là 20.585 tỉ đồng; giai đoạn 2 là phần còn lại, đầu tư xây dựng từ 2027 - 2030.