NSND Diệp Lang một đời gian nan và hạnh phúc

TUỔI THƠ NGHÈO KHÓ VÀ THỜI VÀNG SON CỦA NGHỆ THUẬT

Nghệ sĩ Diệp Lang tên thật là Dương Công Thuấn, sinh năm 1941 tại làng Bình Tiên, tỉnh Sa Đéc, nay là TP.Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. Địa danh Bình Tiên giờ vẫn còn, con đường đi vào uốn lượn dọc bờ sông, một bên là xuồng ghe nhẹ trôi, nước phù sa lãng đãng, một bên là những hàng cây xanh mướt, thấp thoáng phía sau là những ngôi nhà hiền lành nằm nghe nắng mưa… Xứ sở như thế nên đã sinh ra những tài tử cải lương ngọt ngào, trong đó có cha của Diệp Lang là thầy đờn Ba Diệp đi theo gánh cải lương Tam Phụng. Diệp Lang từ nhỏ đã nghe tiếng đàn của cha, lặng lẽ thấm vào máu những xang xừ xê cống. Nhưng cha ông nói: "Làm nhạc công thiệt thòi lắm con ơi, con phải ráng làm nghệ sĩ". Quả thật, sau này khi tuổi già sức yếu, ông Ba Diệp lặng lẽ về quê Bình Tiên rồi qua đời, kết thúc phận tằm tơ hiu hắt như ông từng tiên đoán.

H.K

Phần Diệp Lang thì nghe lời cha đi theo nghề hát, 12 tuổi đã rong ruổi khắp các gánh lớn nhỏ, rày đây mai đó. Gánh nào rã thì ông lui về mấy cái đình ở Sài Gòn sống tạm qua ngày chờ người kêu đi hát ở gánh mới. Cho đến khi ông gia nhập đoàn Hoài Dung - Hoài Mỹ thì được đóng vai chính, và năm 1962 về đại bang Kim Chưởng đã đoạt luôn giải Thanh Tâm 1963 với vai người cha trong vở Người anh khác mẹ. Sự nghiệp của ông bắt đầu rực rỡ với rất nhiều vở tuồng được thu đĩa, thu băng cassette cùng với Út Bạch Lan, Thanh Sang, Lệ Thủy, Minh Vương, Minh Phụng, Bạch Tuyết, Chí Tâm, Hùng Cường, Ngọc Giàu, Mỹ Châu… và hàng loạt tên tuổi nghệ sĩ khác.

Nhưng có lẽ rực rỡ nhất là giai đoạn sau 1975, Diệp Lang có những vai diễn để đời mà bây giờ vẫn in đậm trong ký ức khán giả. Vai Hội đồng Thăng trong Đời cô Lựu, vai Hội đồng Dư trong Tiếng hò sông Hậu, ông giáo trong Ánh lửa rừng khuya, trung sĩ Tám trong Tìm lại cuộc đời, cha của cô Hương trong Nửa đời hương phấn, Lê Quý trong Tâm sự Ngọc Hân, Lê Xuân Giác trong Tiếng sóng Rạch Gầm, ông nội trong Cây lẻ bạn, ông Cả trong Tô Ánh Nguyệt, ông Tư trong Lời ru của biển, Lỗ Quý trong Lôi vũ…

Nhưng ít ai biết ngoài biểu diễn, ông còn kiêm nhiệm nhiều công việc khác như đạo diễn, quản lý, biên tập kịch bản… Đó là giai đoạn ông làm Phó đoàn cải lương Sài Gòn 2, miệt mài làm việc quên cả bản thân, nhiều đêm thức trắng, đến nỗi mắt tưởng đã mù, vợ ông - bà Thu Phong - hoảng hốt bắt ông đi trị bệnh. Bà Thu Phong kể: "Lương lúc ấy ít lắm, thời bao cấp mà. Nhưng ổng không bao giờ tính toán, cứ dốc hết sức ra làm việc. Điều trị mấy tháng thì mắt sáng lại, sau đó ổng chỉ lo diễn thôi".

GIAN NAN VÀ HẠNH PHÚC

Nghệ sĩ Diệp Lang nổi tiếng nhưng không giàu. Thời trẻ dù được giải Thanh Tâm nhưng ông cũng gian truân, nhất là giai đoạn 1965-1975 nghệ sĩ bị bắt quân dịch dữ dội, Diệp Lang cùng nhiều bạn bè khác như Thanh Tú, Tấn Tài… bị "hốt", phải đi hát lén, thu đĩa, vì lỡ ký hợp đồng với mấy ông bà bầu. Ông phải lo lót tiền cho sếp, vì vậy mà lãnh cát sê rồi trừ đi chẳng còn bao nhiêu. Nhưng cũng có lúc bị phát hiện, bị biệt giam cả tuần, phạt chà cầu tiêu, làm tạp dịch...

Sau 1975, ông được cởi áo lính, hoàn toàn trở lại với sân khấu, say mê cống hiến. Ông bước sang một giai đoạn rực rỡ, đồng thời tìm được người vợ tri kỷ: bà Thu Phong vốn là dân Văn khoa Sài Gòn nên hai người rất tâm đầu ý hợp. Ông làm Phó đoàn cải lương Sài Gòn 2, chỉ lo việc nghề, bà vừa nuôi con, vừa đọc và đánh máy kịch bản cho ông, vừa góp ý nội dung, nhân vật… NSND Diệp Lang từng nói: "Tôi cảm ơn vợ nhiều lắm, bả chu đáo mọi bề cho tôi tập trung sân khấu. Người ta nói đằng sau thành công của người đàn ông có bóng dáng của người phụ nữ là vậy".

Ông bị bệnh tim và nhiều bệnh khác, con gái bên Mỹ gửi tiền về chữa trị cũng không đủ, nên các bệnh viện và khán giả nghe tin đã góp nhau lại mổ cho ông mấy lần với số tiền rất lớn. Ông cảm động: "Qua những vụ này mới biết khán giả yêu thương mình tới đâu. Tôi không biết làm sao mà đền đáp". Năm 2010, nghệ sĩ Diệp Lang và vợ sang Mỹ ở với con gái. Suốt 13 năm định cư ở Mỹ, chưa lúc nào ông nguôi nhớ thương sân khấu, nhớ thương quê hương. Ông tâm sự: "Nhớ cái mùi của quê. Bên Mỹ không thiếu thứ gì, từ tô phở tới cọng rau, nhưng vẫn không phải cái mùi quê mình". Nói về nghề, ông vẫn đau đáu: "Tôi chưa bao giờ nói bỏ nghề, chỉ là không còn đủ sức đi diễn. Tôi vẫn chạnh lòng với cải lương, đêm nằm cứ nghĩ về cải lương. Mong thế hệ đàn em diễn giỏi, mong cải lương trường tồn và phát triển".

Ông đã làm xong sứ mệnh nghệ thuật của mình nhưng khán giả vẫn nhớ ông, như nhớ một kỷ niệm khi người ta lớn lên cùng cải lương, khi người ta đắm mình vào những làn điệu thân quen của dân tộc, trong đó có bóng dáng Diệp Lang với những vai diễn để đời.

Và bây giờ ông đã "trở về" quê hương, thật sự trở về!