Nữ lưu nước Việt - Kỳ 4: Người vợ kiên trinh của tướng Nguyễn Chánh

Cụ Phạm Thị Trinh sinh tại xã Tịnh Minh, H.Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi. Cụ kể: “Hồi mới 14 tuổi, đêm đêm canh gác cho các anh và đồng chí hội họp mà trong lòng tôi cứ ấm ức rằng, sao các anh không cho mình đi làm cách mạng cùng nhỉ? Đến khi 16 tuổi, tôi trực tiếp đi rải truyền đơn, dán áp phích chống Pháp và Nam triều, treo cờ đỏ búa liềm trong thôn, xóm. Ngày 19.1.1930, tôi cầm cờ chỉ huy cuộc biểu dương lực lượng của quần chúng cách mạng của Đảng tại địa phương với hơn 2.000 người tham gia tại H.Sơn Tịnh và đã giành thắng lợi. Từ đó, tôi càng hăng hái tham gia cách mạng”.

Cha mẹ tham gia phong trào Văn Thân, các anh trai đều thuộc lớp cách mạng lão thành là các ông Phạm Ngọc Trân (Sáu Trân), Trưởng ty công an đầu tiên của Quảng Ngãi năm 1945; Trung tướng Phạm Kiệt, Thứ trưởng Bộ Công an, Tư lệnh kiêm Chính ủy Công an nhân dân vũ trang. Năm 1932, cụ Trinh cùng một số đồng chí bị địch bắt và tra tấn, dụ dỗ, hăm dọa. Biến nhà tù thành trường học, cụ Trinh đã tự học chữ, học lý luận cách mạng, học gương đấu tranh của các bậc đàn anh.

Khi Đội du kích Ba Tơ chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa (3.1945), Hội trưởng Hội Phụ nữ cứu quốc tỉnh Phạm Thị Trinh đã trao thanh gươm cho chính trị viên Đội du kích Ba Tơ - Nguyễn Chánh - cũng chính là chồng cụ.

Cách mạng Tháng Tám ở Quảng Ngãi thành công ngày 30.8.1945, cụ Trinh là phụ nữ duy nhất có mặt trên Chủ tịch đoàn cuộc mít tinh của tỉnh mừng cách mạng thành công và ra mắt UBND cách mạng tỉnh Quảng Ngãi. Năm đó, người phụ nữ quê hương núi Ấn sông Trà mới 31 tuổi.

102 tuổi đời, cụ Phạm Thị Trinh vẫn minh mẫn. Người mới gặp không thể nghĩ rằng cụ đã sống qua hai thế kỷ. Cụ Phạm Thị Trinh là gương mẫu mực không chỉ với những hy sinh và cống hiến lớn lao cho đất nước suốt chặng đường cách mạng, cụ còn là nơi neo đậu những tình cảm sắt son.

Hằng ngày cụ Trinh vẫn theo dõi thời sự qua đài, báo. Khi có bạn bè tới thăm, cụ hỏi tình hình trong nước, việc thực hiện Nghị quyết T.Ư Đảng... Với 85 tuổi Đảng, cụ vẫn lo bảo vệ sự trong sạch của Đảng như chính con ngươi ở đôi mắt mình.

Chồng cụ Phạm Thị Trinh vốn là người bạn tù cùng nhau họa thơ - tướng Nguyễn Chánh, Ủy viên BCH T.Ư Đảng (khóa II), Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị. Cụ ông lâm bệnh và mất năm 1957 khi mới 43 tuổi. Cụ bà tảo tần thay chồng nuôi dạy 6 người con thành người có ít nhiều đóng góp cho xã hội. 5 người con của hai cụ là cán bộ QĐND VN: thượng tá Nguyễn Chí Trực, trung tá Nguyễn Ngọc Sương, đại tá Nguyễn Anh Tường, công nhân QP Nguyễn Chí Dũng, cựu chiến binh Quân chủng Hải quân Nguyễn Chí Hòa.

Trong đời sống thường ngày, cụ sống đúng mực với mình. Những tiêu chuẩn không dành cho gia đình, cụ trả lại cho nhà nước. Cụ đã nhiều lần trả lại biệt thự 34 Lý Nam Đế, nhà trong khu tập thể 38 Trần Phú, nhà ở khu tập thể T.Ư Hội LHPN VN (Hà Nội)... Từ ngày nghỉ hưu, cụ chuyển hẳn ra khu vực ngoại thành, tăng gia sản xuất để tự lo cuộc sống. Dư âm của những năm tháng tù đày khiến sức khỏe của cụ bị ảnh hưởng nhiều, nhưng cụ đã tự khắc phục bằng cách tập dưỡng sinh. Thêm vào đó, cụ còn tham gia câu lạc bộ thơ để rèn luyện tinh thần và cả viết sách về lịch sử phụ nữ... Cụ kiệm lời, còn các con cứ nhìn vào tấm gương của mẹ để tự soi mình mà học theo.

Đông con, cụ Trinh dạy các con phương châm sống trong sạch và lương thiện ngay cả khi xã hội đang có nhiều phen chao đảo về giá trị: “Các con khó đến đâu, mẹ hỗ trợ đến đó. Còn khả năng chỉ có thế, thì không nên cố tìm một vị trí cao hơn. Như thế vừa khổ mình vừa khó cho tổ chức, lại tạo nên sự bất công trong xã hội”.

Tôi có may mắn được đôi lần gặp gỡ với con và cháu của cụ nên được biết rằng, cuối tuần nào con cháu cũng quây quần về bên ngôi nhà nhỏ của cụ Trinh khiêm nhường trong ngõ phố Khương Trung (Q.Thanh Xuân, Hà Nội). Bữa cơm đầm ấm càng khiến cụ Phạm Thị Trinh thêm nghị lực sống vui, sống khỏe cùng con cháu chắt.

Xin dẫn lời chia sẻ của PGS-TSKH Nguyễn Tuyết Minh (ĐHQG Hà Nội), người con gái đầu của cụ Trinh: “Bà luôn là chỗ dựa tinh thần cho mấy anh chị em chúng tôi. Bà thay mặt cả ông quan tâm đến cuộc sống riêng tư, hạnh phúc cá nhân và nhất là sự phấn đấu trong sự nghiệp của từng đứa”.

Trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, cụ Phạm Thị Trinh là Hội trưởng Hội Phụ nữ tỉnh Quảng Ngãi, Hội trưởng Hội Phụ nữ Liên khu 5 (1946 - 1954). Tập kết ra bắc, cụ đảm nhiệm các chức vụ Trưởng ban Tổ chức cán bộ; Bí thư Đảng ủy Cơ quan Trung ương Hội, Đại biểu Quốc hội khóa II và khóa III. Cụ nghỉ hưu năm 1974.