Nữ phó giáo sư và những dự án AI tác động lớn tới cuộc sống người Việt

Một nhà khoa học nữ có vóc dáng nhỏ nhắn, phong thái nhẹ nhàng đang điều hành nhóm nghiên cứu của một viện lớn gồm hơn 30 sinh viên, thạc sĩ và nghiên cứu sinh để cùng lúc thực hiện những dự án, đề tài khó trị giá hàng trăm ngàn USD.

"NỮ TƯỚNG" CỦA NHỮNG DỰ ÁN, ĐỀ TÀI TRÍ TUỆ NHÂN TẠO

Từng đoạt huy chương bạc tại kỳ thi Olympic Toán học quốc tế (IMO) năm 2000, một trong 11 nữ sinh của Việt Nam đoạt huy chương trong lịch sử, sinh viên chương trình tài năng của ĐH Bách khoa Hà Nội, sinh viên xuất sắc của ĐH Tokyo và Viện Tin học quốc gia Nhật Bản, PGS-TS Nguyễn Phi Lê (42 tuổi), hiện đang đảm nhận vị trí điều hành Viện Nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI4LIFE) và là giảng viên Trường Công nghệ thông tin và truyền thông, ĐH Bách khoa Hà Nội.

ẢNH: NVCC

Cô là chủ nhiệm của 3 dự án, với mức đầu tư 321.000 USD (khoảng 8,1 tỉ đồng). Cô cũng tham gia với tư cách thành viên chính của 2 dự án khác với tổng mức đầu tư 295.000 USD (khoảng 7,5 tỉ đồng).

PGS-TS Nguyễn Phi Lê cho biết hiện mình và các cộng sự đang thực hiện một số dự án trí tuệ nhân tạo (AI) mà khi thành công và ứng dụng thì sẽ có tác động lớn tới cuộc sống của người Việt.

Một dự án có tên "Fi-Mi: Hệ thống di động quan trắc và dự đoán chất lượng không khí ứng dụng trí tuệ nhân tạo", được nhận tài trợ gần 6 tỉ đồng từ Quỹ đổi mới sáng tạo VINIF.

Fi-Mi là một hệ thống quan trắc dựa trên các thiết bị nhỏ gọn đặt trên các xe buýt, sử dụng AI để dự báo chất lượng không khí trong tương lai. "Dự án sẽ cung cấp bản đồ chất lượng không khí thời gian thực với độ chính xác cao và độ phủ rộng để người dân có thể truy cập thông tin chất lượng không khí ở mọi vị trí, không chỉ ở thời điểm hiện tại mà trong cả tương lai. Fi-Mi cũng có thể giúp Chính phủ hoạch định các chính sách kịp thời trong việc bảo vệ môi trường", PGS-TS Lê cho hay.

ẢNH: NVCC

Một dự án khác có tên "VAIPE: Hệ thống theo dõi và hỗ trợ chăm sóc sức khỏe thông minh ứng dụng trí tuệ nhân tạo và internet vạn vật cho người Việt", cũng được Quỹ đổi mới sáng tạo VINIF tài trợ hơn 5 tỉ đồng. Sản phẩm về AI này sẽ giúp người dùng thu thập, quản lý các dữ liệu liên quan tới sức khỏe và hỗ trợ người dùng trong việc chăm sóc sức khỏe cá nhân.

Theo đó, ứng dụng VAIPE là một phần mềm chạy trên các nền tảng điện thoại thông minh, giúp thu thập tất cả các thông tin liên quan tới sức khỏe từ nhiều nguồn khác nhau. Ứng dụng này được trang bị nhiều chức năng thông minh như tự động nhắc lịch uống thuốc, nhận diện thuốc và nhắc nhở việc uống thuốc sai đơn, cảnh báo nguy cơ bệnh tật ở giai đoạn sớm...

Lý giải cho việc thực hiện dự án này, nữ giám đốc điều hành cho biết: "Việt Nam là một trong những quốc gia thiếu hụt nghiêm trọng về nguồn nhân lực chăm sóc sức khỏe người dân. Vì thế, cần thiết phải xây dựng các hệ thống thông minh giúp người dân chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe bản thân, phát hiện và phòng tránh bệnh tật ở giai đoạn sớm...".

Cả hai dự án Fi-Mi và VAIPE đều được Quỹ VinIF lựa chọn là 2 trong số các dự án xuất sắc được quỹ tài trợ trong 5 năm vừa qua.

Gần đây, nhóm nghiên cứu của PGS-TS Nguyễn Phi Lê tiếp tục nhận được tài trợ từ Chương trình Aus4Innovation (được tài trợ bởi Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc, đồng tài trợ và quản lý bởi CSIRO) cho dự án "Nông nghiệp bền vững tại tỉnh Thanh Hóa ứng dụng công nghệ Trí tuệ nhân tạo và Bản sao số trong nông nghiệp carbon chủ động". Đây là một nghiên cứu hợp tác giữa ĐH Bách khoa và ĐH Griffith Úc, với mục tiêu triển khai nền tảng bản sao số và AI để quản lý hoạt động nông nghiệp carbon tại tỉnh Thanh Hóa. Thông qua công nghệ AI, nông dân sẽ có khả năng theo dõi mức độ phát thải khí nhà kính và tối ưu hóa các biện pháp canh tác nhằm giảm lượng phát thải, tạo nền tảng thu lợi nhuận từ tín chỉ carbon.

Đó chỉ là 3 trong số nhiều dự án về AI mà PGS-TS Nguyễn Phi Lê và Viện nghiên cứu của cô đang thực hiện. Trước đó, cô và nhóm nghiên cứu đã có hơn 120 công bố tại nhiều hội thảo đầu ngành trong lĩnh vực AI và các tạp chí uy tín.

RÚT NGẮN KHOẢNG CÁCH VỀ CÔNG NGHỆ VỚI THẾ GIỚI

Khi còn là sinh viên hệ kỹ sư tài năng của ĐH Bách khoa Hà Nội, ban đầu PGS Lê học Khoa Điện tử viễn thông. Tuy nhiên, trở thành sinh viên trong thời đại internet bùng nổ, mạng máy tính được thế giới tập trung nghiên cứu, sau đó là công nghệ học sâu được ứng dụng... cô nữ sinh nhỏ nhắn đam mê công nghệ Nguyễn Phi Lê không thể không bị hấp dẫn bởi những dòng chảy mới của công nghệ.

Sau khi lấy bằng cử nhân và thạc sĩ ở Nhật, PGS-TS Lê trở về ĐH Bách khoa Hà Nội làm giảng viên, đến năm 2016 cô tiếp tục sang Nhật làm tiến sĩ về IoT (internet vạn vật), một lĩnh vực được quan tâm vào thời điểm đó. Phải đến cuối giai đoạn làm tiến sĩ, cô mới bước đầu ứng dụng các kỹ thuật học tăng cường (một lĩnh vực trong AI) để giải quyết các bài toán về mạng truyền thông và bắt đầu thấy AI có sức mạnh lớn đến thế nào trong việc giải quyết các bài toán đa ngành.

ẢNH: NVCC

"Việt Nam đang đứng trước cơ hội rút ngắn, thu hẹp khoảng cách về công nghệ với các nước phát triển. AI chính là chìa khóa. Giống như sự bùng nổ của internet trước đây đã làm thay đổi thế giới, thì AI cũng vậy". Sau đó, những thành tựu đột phá trong lĩnh vực thị giác máy tính đã đưa AI đã quay trở lại. Và đến năm 2021, khi ChatGPT ra đời, AI thực sự bùng nổ khi mọi người nhìn thấy được tiềm năng ứng dụng thực tế của AI đối với mọi lĩnh vực, mọi tầng lớp trong xã hội", PGS-TS Lê nhận định.

Theo PGS-TS Lê, nếu VN bắt được "nhịp" làn sóng phát triển của AI trong thời điểm này và có chính sách phát triển thì hoàn toàn có thể rút ngắn khoảng cách về công nghệ đối với các quốc gia phát triển và chiếm lĩnh các thị trường công nghệ, do khả năng của người Việt trong lĩnh vực toán học, tin học rất giỏi, không hề thua kém các nước Mỹ, Nhật, Hàn, Úc... "Nhiều người Việt là chuyên gia AI tầm cỡ thế giới, có mặt ở rất nhiều quốc gia. Chúng ta cũng có nguồn lực người trẻ giỏi đang học AI trong và ngoài nước. Tuy nhiên ở trong nước, những nhóm xuất sắc, có triển vọng hiện còn tương đối ít, muốn phát triển ở quy mô lớn cần phải tính đến bài toán đào tạo", PGS-TS Lê chia sẻ.