“Muốn ăn và tìm hiểu ẩm thực của người bản xứ, hãy tìm đến những ngôi chợ”, tôi nhớ đến kinh nghiệm của những người đi trước khi vừa đặt chân đến thành phố Nadi của Fiji.
Tôi đã đến ngôi chợ rau quả Nadi để tìm kiếm trải nghiệm cho bản thân mình.
Đi trong chợ, tôi như lạc bước giữa hương thơm của quế, vị trầm ấm của tiêu, thoảng nhẹ chút cay nồng lan tỏa mùi một loại bột được xay nhuyễn từ vỏ cây có màu nâu xám nhẹ. Những bó rễ khô được người bán nắn nót sắp xếp cho ngay hàng thẳng lối rồi nâng niu gói ghém cẩn thận bằng những miếng giấy hoa. Nhiều người bán hàng dễ mến với nụ cươi tươi rói mời tôi thử qua miễn phí nước uống đặc sản của thổ dân Nam Đảo xưa.
Tiếng Anh là ngôn ngữ chính của Fiji nên cuộc chuyện trò vui vẻ đã giúp tôi hiểu được ý nghĩa của loại thảo dược quí hiếm, mà muốn thử qua được hương vị thì cả chủ lẫn khách phải thực hiện nghi lễ tế thần linh Kava. Thuở hồng hoang, bầu sinh quyển Fiji vốn không nhiều các loại dược liệu hoang dại có khả năng giúp con người chữa trị bệnh thì các vị thần linh đã mang cây Kava đến tặng người Nam Đảo để họ sống sót khỏe mạnh qua hàng ngàn thế kỷ.
Theo ngôn ngữ của người Nam Đảo, “Kava” có nghĩa là “đắng” hoặc “linh dược của các vị thần”. Trong mắt tôi, cây thần dược Kava thuộc họ tiêu, kích thước lá tương tự như dây lá lốt của người Việt. Một chút khác biệt so với dây lốt là Kava được phủ bằng lớp lông tơ dày và hình lá không tròn đầy đặn như lá lốt mà trông giống lá hình thùy của khoai mỡ.
Tháp đồng hồ của người Anh tại cố đô Levuka, một danh hiệu di sản văn hóa thế giới được phong tặng bởi UNESCO
Thổ dân Nam Đảo thực hiện pha chế Kava
“Dù uống ở chợ, nhưng thưởng thức Kava thì phải trân trọng và cảm ơn các vị thần linh bằng cách nâng bát Kava bằng 2 tay. Kava ngày nay đắt đỏ đến mức những người Fiji cố quên tập tục cổ truyền xưa và chỉ mỗi khi năm mới đến, người Fiji đi chợ để mua Kava biếu tặng vị trưởng làng để tỏ lòng thành kính”, anh bán hàng hướng dẫn tôi cách uống và chia sẻ thêm thông tin.
hỉ ngày đầu lang thang ở Nadi, sau câu chào hỏi nồng ấm “Bula”, tôi luôn nhận được câu hỏi khác từ những người Fiji hiền lành: “Đã thử qua Kava và tham dự Meke chưa?”. Tôi quyết tâm tìm hiểu nghi thức tế lễ các vị thần linh khi uống Kava bằng cách đến ngôi làng văn hóa truyền thống của người Fiji nằm cách Nadi khoảng 4 km.
Khách quí đến thăm làng
“Meke” là nghi thức diễn ra khi có một vị khách quí đến thăm làng và câu chuyện mở đầu sẽ thắt chặt tình nghĩa bằng bát Kava. Tiếng trống gỗ Lali trầm ấm cùng tiếng khèn được làm từ vỏ ốc biển nổi lên khi khách vừa đến cổng làng. Chiếc trống gỗ Lali rất lạ kỳ về hình dáng, trông giống chiếc thuyền để chứa đựng tất cả văn hóa của người Nam Đảo xưa vào lòng bởi trong thời tiền cổ, họ sinh nhai bằng nghề đánh bắt.
Đoàn phục vụ Kava gồm 5 người nam, trong đó 4 thành viên có nhiệm vụ pha chế Kava và thành viên còn lại đóng vai trò là người phục vụ Kava cho khách quí được gọi là “Ava”. Chủ nhà và khách sẽ ngồi ngang hàng để chứng kiến nghi thức “Meke”, còn gọi là “Pha chế Kava”. Chiếc chậu lớn có 4 chân để pha chế Kava gọi là “Tanoa”, được làm từ gỗ của loại cây “gỗ nước” quÍ hiếm mọc trong rừng sâu. Một sợi dây thừng to đính vỏ ốc biển thật to ở một đầu và đầu còn lại nối vào Tanoa.
Những vũ điệu trong nghi thức Meke
Kokoda, món cá tái chanh nổi tiếng của người Fiji Ảnh: Nguyễn Linh
Đầu tiên, Ava phải thực hiện nghi lễ tế thần Ốc Biển bởi theo truyền thuyết của người Nam Đảo xưa, chính thần Ốc đã mang cây Kava từ đảo Tonga sang Fiji và Samoa. Sau khi nâng vỏ ốc trên đầu, Ava thỉnh cầu các vị thần xuống chứng giám bằng cách thổi 3 lượt khèn từ vỏ ốc ấy.
Chậu Tanoa được làm sạch và khô bằng chiếc khăn có tên Fau và được dệt từ thớ sợi cây hoa dâm bụt vốn là quốc hoa của hòn đảo Fiji. Những người pha chế nghiền thật nhuyễn vỏ cây Kava khô trong lòng Tanoa và nước suối trong veo, đầy khoáng, chứa trong những ống tre dài được Ava mang đến. Nước sẽ được hòa tan để Kava trở thành nước uống của các vị thần linh. Ava có nhiệm vụ múc bát Kava đầu tiên, quì giữa đất trời để dâng lên các vị thần và bát nước ấy sẽ dành riêng cho vị khách quí.
Sau khi khách cạn bát thì bát thứ 2 sẽ được dâng lên cho chủ nhà. Không chỉ có ý nghĩa rất quan trọng trong văn hóa ẩm thực, tất cả những gì gắn kết trên cây dừa đều được tận dụng, chế biến thành dụng cụ sinh hoạt trong cuộc sống thường nhật của người Nam Đảo và những bát Kava tình nghĩa được làm từ gáo dừa. Sau đó, các vũ điệu sắc màu được các cô gái trong làng cuốn xòe trên những chiếc váy được dệt bằng sợi lác rừng.
“Thần dược” đắt đỏ
Quà lưu niệm ở Fiji là những Tanoa
Người Fiji uống Kava sành điệu thường đến chợ mua các bó rễ khô để bát linh dược của mình được nguyên chất. Một vài người nói với tôi rằng, Kava có hương vị khó nuốt nhưng tôi luôn yêu quí món nước uống cổ truyền có màu đục sữa, vị hăng hăng bởi chiếc gáo màu đen ấy chứa đựng tất cả những gì thuộc về văn hóa của người Nam Đảo xưa. Đó là chưa kể Kava có thể chữa được rất nhiều bệnh, đặc biệt là chứng rối loạn thần kinh.
Tôi thật sự “nghiện” nước uống Kava và sau khi tìm hiểu giá cả đắt đỏ khoảng 200 USD/kg bột, tôi quyết định ghé chợ thực phẩm mỗi khi có thể để được thưởng thức miễn phí những bát thần dược của người dân Nam Đảo.
Bình luận (0)