'Parasite': Phim châu Á đầu tiên thắng Phim hay nhất ở Oscar

Sáng 10.2 (giờ Việt Nam), lễ trao giải Oscar lần thứ 92 diễn ra ở Nhà hát Dolby, Los Angeles (Mỹ). Buổi lễ gây nhiều bất ngờ khi gọi tên những tên tuổi chiến thắng chưa từng xảy ra trong lịch sử giải này trước đó. Một trong những chiến thắng thú vị nhất mùa Oscar năm nay có lẽ nằm ở việc Parasite (Ký sinh trùng) được Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật điện ảnh Mỹ (AMPAS) gọi tên là Phim hay nhất năm vừa qua.

"Cuộc chiến" ở hạng mục Phim xuất sắc nhất năm diễn ra giữa những cái tên sừng sỏ và cơ hội của Parasite dường như rất mong manh khi phải đấu với 8 "ngựa chiến" còn lại đều là những tác phẩm xuất sắc như Joker (của đạo diễn Todd Phillips), Little Women (Greta Gerwig), Marriage Story (Noah Baumbach), 1917 (Sam Mendes), Once Upon a Time in Hollywood (Quentin Tarantino), Ford v Ferrari (James Mangold), The Irishman (Martin Scorsese) và Jojo Rabbit (Taika Waititi).

Câu chuyện của Bong Joon Ho, đạo diễn tự nhận mình khá lười biếng trong những ngày chấp bút viết kịch bản cho Parasite, kể về hố sâu giàu nghèo hết sức khốc liệt trong xã hội Hàn Quốc hiện đại đã chinh phục hoàn toàn các thành viên AMPAS hơn là câu chuyện về lịch sử xe đua, chuyện gã hề nổi loạn bước ra từ truyện tranh, vụ thảm sát ở Hollywood thập niên 1960, thế chiến thứ nhất và thứ hai, ký ức của một tên tội phạm tuổi xế chiều... 

Dàn diễn viên, đạo diễn Parasite (từ trái qua): Choi Woo Sik, Lee Jung Eun, Bong Joon Ho, Song Kang Ho, Park So Dam và Lee Sun Kyun Ảnh: Deadline

Chiến thắng của đạo diễn Bong Joon Ho ở 4 giải thưởng quan trọng của Oscar 2020 lần này (từ 6 đề cử), một giải thưởng mà ông cho rằng chỉ là "giải ao làng", vốn ưu tiên những tác phẩm nói tiếng Anh và được phổ biến trong cộng đồng Anh ngữ, bao gồm Kịch bản gốc xuất sắc nhất, Phim quốc tế xuất sắc nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất và trên hết là Phim hay nhất cho thấy câu chuyện giàu nghèo, bản chất con người vẫn mang tính phổ quát ở tất cả mọi nơi. Chia sẻ trên IndieWire, đạo diễn Mother ban đầu dự định sáng tạo Parasite thành một vở kịch, thế nhưng sau đó ông quyết định làm phim vì nhận thấy ngôn ngữ điện ảnh mới là phương tiện hữu hiệu nhất chuyên chở ý tưởng của mình.

Trong hơn hai thập niên làm phim với 7 phim dài, đặc trưng phong cách sáng tạo là hài kịch đen (mượn chuyện tối kỵ, đau thương để tạo tiếng cười, vốn là một sản phẩm của phương Tây), nhà làm phim 51 tuổi đã đẩy phong cách này đến mức khốc liệt trong phim mình, từ đó biến Parasite thành tác phẩm mà người châu Á lẫn phương Tây đều xem, dễ cảm. 

Chính phủ Hàn Quốc chọn ngày 27.10.1919 là ngày mà nền điện ảnh nước này ra đời. Trong gần một thế kỷ với nhiều biến động trong lịch sử, đến năm 2017, tưởng đâu xứ kim chi được vinh danh tại Liên hoan phim lâu đời Cannes với tác phẩm Okja của Bong Joon Ho thế nhưng sau đó ông đã phải ra về tay trắng vì phim bị đánh giá làm chưa trọn vẹn. Hai năm sau, "quái kiệt" này quay lại Cannes với Parasite và ngay lập tức được trao giải Cành cọ vàng. Do đó, tác phẩm này đã đánh một mốc son chói lọi trong lịch sử điện ảnh Hàn Quốc tròn 100 năm phát triển và đổi mới không ngừng.

Do đó có thể cho rằng Bong Joon Ho là nhà làm phim đại diện không chỉ cho Hàn Quốc nói riêng mà cả châu Á nói chung khi có tác phẩm đầu tiên thắng giải Oscar Phim hay nhất trong cộng đồng Anh ngữ. Đúng là Oscar từng bị vướng nhiều chỉ trích do phân biệt màu da, phân biệt giới tính... thế nhưng chiến thắng của Parasite lần này góp phần (chứ không hoàn toàn) "đập tan" những định kiến của giải thưởng. 

Đạo diễn Bong Joon Ho nhận tượng vàng tại lễ Oscar 2020 Ảnh: Film Magic

Sau Cannes, Parasite tiếp tục "xưng vương" tại nhiều giải thưởng điện ảnh danh giá khác bao gồm Quả cầu vàng lần thứ 77 (thắng giải Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất), giải BAFTA Anh Quốc (nhận 4 đề cử, thắng 2 giải Phim không nói tiếng Anh xuất sắc nhất và Kịch bản gốc xuất sắc nhất) và nay là giải Oscar. Parasite không chỉ là phim phá vỡ nhiều cái đầu tiên trong lịch sử điện ảnh không chỉ của Hàn Quốc cũng như trên thế giới mà còn là phim có số lượng đề cử "khủng" nhất năm 2019. Nó nhận tổng cộng 299 đề cử điện ảnh, báo chí lớn nhỏ trên thế giới và thắng 180 giải, tức gần 2/3 số đề cử. Không chỉ người Hàn tỏ ra tự hào với tác phẩm này mà cả người Mỹ (vốn rất lười trong việc xem phim không nói tiếng Anh, phải đọc phụ đề) cũng "mê mẩn". Cách nay khá lâu, báo chí phương Tây cho biết Bong Joon Ho đang đàm phán để biến Parasite thành phiên bản truyền hình dài tập. Bên cạnh đó, còn có tin đồn rằng Mỹ có tham vọng "Mỹ hóa" tác phẩm này rốt ráo ở việc phát hành Parasite thành bản phim đen trắng chiếu rạp. 

Theo nguồn tin tiết lộ từ nhà lý luận, phê bình, sử học điện ảnh Mỹ David Bordwell, Bong Joon Ho từng nói với nhà quay phim Hong Kyung Pyo rằng ông có tham vọng biến "con cưng" của mình thành phim đen trắng.

Bong Joon Ho giống với nhiều trường hợp đạo diễn khác ở Hollywood như Martin Scorsese, Quentin Tarantino... vốn cũng là những "quái kiệt" ở kinh đô điện ảnh là chưa từng làm phim dở. Tác phẩm đầu tay của ông, Barking dogs never bite (Chó sủa thì không cắn - 2000) đến Parasite (2019) đều được các nhà làm phim lẫn giới phê bình phương Tây mê như điếu đổ. Bằng chứng thể hiện qua điểm số và những lời khen "có cánh" dành cho đạo diễn Bong trên các trang tổng hợp thông tin điện ảnh lẫn những chuyến công tác bất tận của ông ở nước ngoài chỉ để trả lời phỏng vấn về... Parasite . 

Trên Rotten Tomatoes, điểm số các phim của ông không gây bất ngờ khi phim thấp nhất được chấm 76% và cao nhất là 99%. Trong đó, nhiều phim của ông từng trở thành những "quả bom" phòng vé Hàn Quốc như Quái vật sông Hàn, Chuyến tàu băng giá hay Ký sinh trùng. Riêng Parasite , tổng doanh thu phòng vé toàn cầu của nó trên 165 triệu USD. Không dừng lại ở đó, Parasite còn là phim Hàn có doanh thu cao nhất tại thị trường phim Việt tính đến hiện tại khi thu về trên 2,86 triệu USD, theo số liệu cập nhật trên Box Office Mojo. 

Đạo diễn Bong Joon Ho từng thốt lên tại lễ trao giải Oscar 2020 rằng ông khó có thể nhận giải Phim hay nhất năm, thế nhưng cuối cùng Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ khiến ông bất ngờ. Trước đây, ông từng bộc bạch rằng khi về nhà, ông cũng không biết vì sao trong nhà ông lại có nhiều tượng vàng điện ảnh đến vậy Ảnh: Deadline Bong Joon Ho sinh ngày 14.9.1969 ở thành phố Daegu (Hàn Quốc). Trong gia đình ông, không có ai theo con đường phim ảnh khi cha là giáo sư, mẹ làm nội trợ, ông nội là nhà văn, anh trai là một giáo sư dạy tiếng Anh ở trường đại học còn chị gái là nhà thiết kế thời trang. Từ nhỏ, Bong Joon Ho đã được làm quen với phim ảnh phương Tây. Lớn lên khi vào đại học, ông từng làm gia sư cho nhà giàu, một hồi ức giúp ông khắc họa chân thực cuộc sống giàu sang và nghèo khó trong Parasite . Cũng trong quãng thời gian còn là sinh viên đó, Bong Joon Ho từng thành lập câu lạc bộ điện ảnh và tập tành làm những thước phim đầu tiên. Ông gọi những nhà làm phim lớn như Martin Scorsese và Quentin Tarantino là "thầy" mình.  Phong cách làm phim của Bong Joon Ho rất đặc biệt bởi ông mượn yếu tố hài kịch đen để kể câu chuyện của riêng mình, đồng thời thể hiện sự quan tâm thường trực đến các vấn đề trong xã hội như giàu và nghèo, môi trường, gia đình... Đặc biệt, tác phẩm Quái vật sông Hàn (2006) của ông không chỉ là phim có doanh thu cao tại Hàn Quốc mà còn mở ra một hướng đi mới của dòng phim quái vật, thảm họa ở đất nước này. Cùng với các đạo diễn đương đại khác ở xứ kim chi như Park Chan Wook, Lee Chang Dong, Bong Joon Ho được đánh giá là một trong những đạo diễn xuất sắc nhất của thế kỷ 21 và Parasite được xem là một trong những phim tuyệt vời nhất từng được làm ra trong lịch sử điện ảnh.