Quả bom nổ chậm của IS tại Philippines

Bên cạnh thủ lĩnh tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) tại Đông Nam Á Isnilon Hapilon, anh em Abdullah và Omarkhayam Romato Maute là những kẻ cầm đầu trong cuộc khủng hoảng tại TP.Marawi và không giấu giếm kế hoạch giương cờ IS tại Philippines.

"Sau khi khơi mào, chúng ta có thể làm bất cứ điều gì đối với dân địa phương. Chúng ta có thể phá ngục, cướp bóc, chiếm trường học, bắt con tin", Abdullah nói với Hapilon, Omarkhayam và các thành viên về kế hoạch đánh chiếm Marawi trong đoạn video được quân đội Philippines công bố hôm 8.6, theo Đài CNN Philippines. Ít ai biết được kẻ dấy loạn nguy hiểm này trước đây cũng là một đứa trẻ bình thường như bao cậu bé khác lớn lên tại thành phố Hồi giáo Marawi, tỉnh Lanao del Sur, đảo Mindanao. Đầu những năm 2000, anh em nhà Maute lần lượt sang Jordan và Ai Cập để theo học đại học. Trong thời gian này, Abdullah và Omarkhayam được cho là quen biết với nhiều kẻ ủng hộ thánh chiến ở Trung Đông. Hai anh em sau đó lặng lẽ về nước và bắt đầu hoạt động. Theo BBC, anh em Maute có mối quan hệ thân thiết với giới thủ lĩnh nhóm vũ trang Mặt trận giải phóng Hồi giáo Moro (MILF), nơi người cha Cayamora Maute cũng từng làm chỉ huy. Maute được MILF hỗ trợ nhiều về nguồn tài nguyên, địa bàn huấn luyện. Theo tờ Rappler, nhóm Maute được thành lập từ năm 2012, lấy tên là Daulah Islamiyah. Tuy nhiên, tên tuổi của lực lượng này chỉ xuất hiện lần đầu tiên vào năm 2013 trong vụ đánh bom một hộp đêm ở thành phố Cagayan de Oro, phía bắc đảo Mindanao. Thời gian sau đó, Maute tiếp tục khoa trương thanh thế, tiến hành nhiều vụ tấn công, bắt cóc con tin và mở rộng địa bàn hoạt động trên đảo Mindanao. Năm 2015, Maute tuyên bố trung thành với IS và cắt đứt liên hệ với MILF, tổ chức tham gia hòa đàm với quân chính phủ. Đến cuối năm 2016, Maute chiếm giữ vùng đô thị Butig ở Lanao del Sur. Thanh thế của Maute được chứng minh qua việc có rất nhiều tay súng nước ngoài chiến đấu cho tổ chức này, chủ yếu là người Malaysia và Indonesia nhưng cũng có trường hợp từ Ma Rốc và Yemen.

Các thành viên gia đình Maute trong danh sách bị truy nã. Ảnh: Cảnh sát quốc gia Philippines

Chuyên gia chống khủng bố Sidney Jones tại Indonesia đánh giá rằng Maute là nhóm vũ trang thông minh, có giáo dục và tinh vi nhất trong số những nhóm ủng hộ IS tại Philippines, đồng thời là bộ não của việc thành lập liên minh trung thành với IS tại Mindanao. Trên trang Facebook cá nhân, Omarkhayam tự mô tả mình như "quả bom nổ chậm". Với sự nguy hiểm này, Tổng thống Rodrigo Duterte đã treo thưởng 10 triệu peso (khoảng 4,58 tỉ đồng) cho việc bắt giữ hoặc tiêu diệt 2 anh em Maute, theo Đài CNN Philippines.

Sống trong khu vực có truyền thống mẫu hệ, anh em Abdullah và Omarkhayam chịu ảnh hưởng nhiều từ người mẹ, bà Ominta Romato Maute, theo Reuters. Bà này được biết đến nhiều hơn với cái tên là Farhana Maute, đóng vai trò trung tâm trong hoạt động của Maute, theo người phát ngôn quân đội Philippines Jo-Ar Herrera. Bà Farhana làm trong ngành nội thất và kinh doanh xe hơi cũ, được coi là nhà tài trợ chính cho hoạt động của anh em Maute. Ngoài ra, bà cùng ông Cayamora được cho là những người chiêu mộ các tay súng trẻ ở địa phương cho tổ chức của các con và đều là đối tượng bị truy nã. Tuy nhiên, bà Farhana là "con cá lớn" mà chính quyền Philippines từ lâu giăng lưới để vây bắt, còn theo cách gọi của ông Herrera là "trái tim của nhóm Maute".

Người phụ nữ này bị bắt vào tối 9.6 cùng với 2 tay súng bị thương và nhiều phụ nữ khác tại xã Koramatan ở thị trấn Masiu, một đô thị nhỏ cách Marawi khoảng 36 km. Giới chức Philippines cho rằng bà Farhana mua xe và vũ khí tại khu vực này để chuẩn bị cho cuộc tẩu thoát khỏi tỉnh Lanao del Sur. Bên trong chiếc xe, cảnh sát tìm thấy vũ khí "hỏa lực mạnh", thiết bị nổ tự chế và nhiều tiền mặt. Những người thân quen với người phụ nữ này tiết lộ rằng bà cũng là người khét tiếng như hai con trai Omarkhayam và Abdullah.

Trước đó 3 ngày, ông Cayamora cũng bị bắt cùng người vợ thứ hai, hai người con và một tài xế tại huyện Toril, thành phố Davao khi trên đường đến bệnh viện khám bệnh. Cảnh sát phát hiện trên xe của ông này có một quả lựu đạn, một khẩu súng ngắn và 360.000 peso (khoảng 164 triệu đồng). Ông Cayamora nói rằng không gặp lại các con trai từ lâu và không hề biết về kế hoạch cũng như hoạt động của họ, đặc biệt là về mối liên quan đến IS và cuộc tấn công ở Marawi. Trong khi đó, trợ lý chỉ huy Bộ Tư lệnh miền đông Gilbert Gapay cho rằng việc bắt giữ ông Cayamora là "một cú đấm mạnh" làm nản lòng nhóm khủng bố vì ông này đóng vai trò định hướng, gây ảnh hưởng lên anh em Maute trong những năm đầu thành lập băng nhóm, theo tờ Inquirer.