Rủi ro tại nhiều ngân hàng 'đua' lợi nhuận

Nợ có nguy cơ mất vốn tăng đột biến

Theo báo cáo tài chính quý 4/2024, nhiều ngân hàng ghi nhận mức tăng nợ xấu đáng kể: VietinBank tăng từ 1,13% lên 1,25%. Ngân hàng TMCP Lộc Phát (LPBank) tăng từ 1,34% lên 1,57% (tổng nợ xấu nội bảng 5.199 tỉ đồng, tăng 40,9%). Ngân hàng TMCP Quốc tế (VIB) tỷ lệ nợ xấu 2,44%, tăng từ 2,20% cuối năm 2023 (tổng nợ xấu nội bảng 11.413,5 tỉ đồng, tăng 35,9% so với cuối năm 2023)…

ẢNH: TN

Đáng chú ý nợ có nguy cơ mất vốn (nợ nhóm 5) của nhiều ngân hàng tăng đột biến: VIB là 6.397 tỉ đồng, tăng gần 191% so với năm 2023. Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) nợ nhóm 5 khoảng 6.478 tỉ đồng, tăng 73% so với năm 2023…

Phân tích kỹ hơn tại một số ngân hàng có thể thấy, tại MB tổng nợ xấu nội bảng cuối năm 2024 lên 12.600 tỉ đồng, tăng 28,3% so với cuối 2023. Trong đó, nợ khó thu hồi có khả năng mất vốn một phần (nhóm 4) tăng 24,2%, còn nợ có khả năng mất vốn tăng mạnh 59,5% (năm 2024 là 4.606 tỉ đồng).

Các ngân hàng trên đều thuộc top những nhà băng có lợi nhuận tăng rất mạnh thời gian qua. Song điều đó chưa phản ánh hết "sức khỏe" cũng như khả năng hoạt động hiệu quả. Bởi một phần lý do tăng lợi nhuận là tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro (DPRR), cũng như tỷ lệ bao phủ nợ xấu (LRR) giảm mạnh.

Tại MB, tỷ lệ LRR năm 2023 là 117% thì năm 2024 giảm 24,8% chỉ còn 92,2%. Đây là một dấu hiệu tiềm ẩn rủi ro, vì ngân hàng đang để lại ít quỹ dự phòng hơn so với mức tăng của nợ xấu, làm suy yếu khả năng chống chịu trước rủi ro tín dụng.

Đặc biệt là trường hợp của LPBank, kể từ khi ông Nguyễn Đức Thụy làm Chủ tịch HĐQT, LPBank công bố các con số ấn tượng về lợi nhuận, tăng trưởng. LPBank tuyên bố tạo nên "cú hích" ngoạn mục khi lần đầu tiên ghi tên mình vào câu lạc bộ lợi nhuận 10.000 tỉ đồng.

Tuy nhiên, trong năm 2024, nợ xấu LPBank gia tăng khá nhanh. Nợ có khả năng mất vốn (các khoản nợ quá hạn trên 360 ngày, gần như không thể thu hồi) tăng đột biến 107,2% (từ mức 1.169 tỉ đồng lên hơn 2.422 tỉ đồng), cho thấy ngân hàng đang có áp lực lớn trong việc xử lý nợ xấu, nhiều khoản vay đã rơi vào tình trạng khó thu hồi.

Trong khi nợ xấu tăng thì LPBank lại giảm trích lập DPRR. Cụ thể LPBank đã giảm chi phí dự phòng rủi ro tín dụng hơn 30% so với cùng kỳ, còn gần 1.954 tỉ đồng. Nếu chỉ tính riêng trong quý 4/2024, LPBank chỉ trích DPRR tín dụng (phát sinh) gần 553 tỉ đồng, trong khi cùng kỳ năm ngoái con số này gần 1.544 tỉ đồng.

Tỷ lệ bao phủ nợ xấu LRR giảm từ 93,7% (2023) xuống 83,3% (2024), giảm hơn 10,4%, cho thấy LPBank đang để lại ít quỹ dự phòng hơn so với mức tăng của nợ xấu, làm suy yếu khả năng chống chịu trước rủi ro tín dụng.

Trong báo cáo tài chính của của LPBank, thu nhập lãi và các khoản thu nhập tương tự đạt 34.247,5 tỉ đồng tăng so với năm trước (31.525 tỉ đồng). Đây là tín hiệu tích cực, nhưng nếu khoản thu này đến từ việc tăng cho vay nhiều hơn là từ các khoản nợ cũ, ngân hàng có thể đối mặt với rủi ro tín dụng gia tăng. Còn thu nhập thuần từ hoạt động dịch vụ đạt 3.206,3 tỉ đồng, giảm so với 3.564,1 tỉ đồng năm trước. Điều này cho thấy hoạt động dịch vụ đang kém hiệu quả.

Hệ lụy tiềm ẩn nếu không kiểm soát chặt chẽ

Theo các chuyên gia, khi tăng trưởng tín dụng nhanh, nhưng kiểm soát rủi ro chưa chặt chẽ phản ánh rằng các ngân hàng đang đẩy mạnh cho vay, đặc biệt là trong lĩnh vực tiêu dùng, bất động sản, nhưng chất lượng tín dụng chưa được kiểm soát tốt. Áp lực cạnh tranh khiến nhiều ngân hàng hạ chuẩn cho vay, tạo rủi ro khi nền kinh tế gặp khó khăn.

Nếu doanh nghiệp và cá nhân gặp khó khăn trong trả nợ, lãi suất tăng cao trong một số thời điểm khiến nhiều khách hàng không thể trả nợ đúng hạn. Các khoản vay bất động sản gặp khó khăn do thị trường đóng băng, khiến ngân hàng phải đối mặt với tài sản thế chấp bị giảm giá trị.

Bên cạnh đó, việc gia tăng nợ xấu, giảm trích lập dự phòng nếu không được kiểm soát chặt chẽ, khi khách hàng không thể trả nợ sẽ ảnh hưởng đến vốn chủ sở hữu và thanh khoản của hệ thống. Đồng thời, nó sẽ tác động tiêu cực đến niềm tin nhà đầu tư và khách hàng, các nhà đầu tư sẽ lo ngại về khả năng hoạt động bền vững của ngân hàng, làm giảm giá cổ phiếu và khả năng huy động vốn.

Mặt khác, nếu nhiều khoản vay không được thu hồi, ngân hàng có thể gặp khó khăn trong việc cân đối dòng tiền, gây ảnh hưởng đến hoạt động cho vay và đầu tư. Để giảm rủi ro này, các nhà băng cần tăng cường trích lập dự phòng rủi ro tín dụng. Các ngân hàng cần duy trì tỷ lệ bao phủ nợ xấu cao, thay vì giảm trích lập dự phòng để tối ưu lợi nhuận ngắn hạn. Kiểm soát chặt chẽ hơn các khoản vay rủi ro cao, đặc biệt là cho vay bất động sản và tín dụng tiêu dùng không có tài sản đảm bảo.

Do đó, các ngân hàng cần xây dựng các kế hoạch thu hồi nợ xấu hiệu quả, tránh tình trạng để nợ chuyển thành nhóm có khả năng mất vốn. Việc nợ xấu gia tăng nhưng trích lập dự phòng rủi ro giảm là một xu hướng đáng lo ngại, có thể gây ảnh hưởng đến an toàn tài chính của ngân hàng và hệ thống tín dụng nói chung. Nếu không có các biện pháp kiểm soát rủi ro kịp thời, các ngân hàng có thể đối mặt với áp lực lớn hơn trong việc xử lý nợ xấu và duy trì sự ổn định tài chính trong thời gian tới.