Sầu riêng Việt Nam bị vạ lây

Cú vấp bất ngờ của sầu riêng

Đầu tháng 1.2025, cơ quan chức năng của Thái Lan cho biết các trạm kiểm soát hải quan Trung Quốc đang được lệnh kiểm tra chặt chẽ kết quả xét nghiệm chất cơ bản vàng 2 (Basic Yellow 2 - BY2, chất vàng O) trên các loại trái cây nhập khẩu. Theo đó, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã yêu cầu các trạm kiểm soát hải quan trên toàn quốc từ chối nhập khẩu sầu riêng Thái Lan nếu không xuất trình được kết quả xét nghiệm. Điển hình mới đây, lô sầu riêng Thái Lan xuất khẩu sang Trung Quốc khi tới sân bay quốc tế Ngô Vu Nam Ninh (Quảng Tây) đã bị cơ quan chức năng nước này từ chối.

Ảnh: Đinh Đang

Tình hình nói trên không chỉ ảnh hưởng đến ngành sầu riêng của Thái Lan mà còn gây tác động đến xuất khẩu sầu riêng VN. Theo bà Ngô Tường Vy, Tổng giám đốc Công ty Chánh Thu, toàn ngành sầu riêng xuất khẩu đều đang đối mặt với khó khăn từ những quy định kiểm tra mới. Hiện nay doanh nghiệp này đang phải dừng các lô hàng sang Trung Quốc để nghiên cứu và chỉ xuất khẩu trở lại khi chuẩn bị đầy đủ hồ sơ đáp ứng yêu cầu mới.

Trước sự thay đổi đột ngột, nhiều doanh nghiệp khác chưa kịp thích nghi, dẫn đến tình trạng hàng bị trả lại hoặc phải chờ lâu tại cửa khẩu. Một chuyên gia trong lĩnh vực rau quả cho hay chất BY2 có thể do đối tác nhập khẩu Trung Quốc đưa sang và yêu cầu phía sản xuất sử dụng để tăng thêm màu sắc cho sầu riêng. Không loại trừ khả năng loại hóa chất này đã được du nhập vào VN và được nông dân sử dụng.

Trước đó, Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN-PTNT) cũng đã nhận được cảnh báo từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc liên quan đến lô hàng trái cây tươi (bao gồm sầu riêng và mít) xuất khẩu từ VN. Các lô hàng này không đáp ứng yêu cầu kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm, dẫn đến nguy cơ ảnh hưởng uy tín và thương hiệu của nông sản VN trên thị trường quốc tế.

Cần giải pháp cấp thiết

Trao đổi với PV Thanh Niên chiều 19.1, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN (Vinafruit) xác nhận: "Hành động kiểm soát chặt dư lượng hóa chất trên sầu riêng xuất khẩu của Trung Quốc đang gây đình trệ và ảnh hưởng chung cho các nước sản xuất sầu riêng khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên đây là việc làm cần thiết để bảo vệ người tiêu dùng, và người dân Trung Quốc chắc chắn sẽ cảm thấy tức giận nếu biết được sầu riêng không an toàn vì họ đang mua đặc sản này với giá rất cao. Hiện nay việc xuất khẩu sầu riêng đang bị gián đoạn, Trung Quốc kiểm tra 100% lô hàng xuất khẩu và có thể mất đến 1 tuần để thông quan. Hải quan Trung Quốc nhận định chất BY2 có thể nhiễm vô tới thịt quả nên phải kiểm tra cả bên trong. Cơ quan chức năng của Trung Quốc cũng cảnh báo không được sử dụng sầu riêng trả về để chế biến đông lạnh vì khả năng cũng sẽ gặp phải vấn đề kiểm soát tương tự sầu riêng tươi".

"Hiện nay Vinafruit đang cảnh báo đến doanh nghiệp về các container không xuất khẩu được thì không được bán cho người tiêu dùng hoặc chế biến trước khi mang mẫu đi kiểm tra dư lượng BY2. Nếu không tìm thấy dư lượng thì có thể bán nhưng nếu có tồn dư hóa chất thì phải tiêu hủy để không làm ảnh hưởng đến uy tín và cũng để bảo vệ an toàn cho người tiêu dùng", ông Đặng Phúc Nguyên nói thêm.

Về phía Thái Lan, Bộ Nông nghiệp nước này cho biết các phòng thí nghiệm đã gần như hoàn thành quy trình kiểm tra cho chất phụ gia màu BY2 để chứng nhận an toàn cho trái sầu riêng Thái Lan. Nhờ vậy, các lô hàng có thể xuất khẩu trở lại vào tuần sau để tận dụng nhu cầu tiêu thụ dịp Tết Nguyên đán.

Trong khi đó, theo ông Đặng Phúc Nguyên, cơ quan bảo vệ thực vật của VN dường như vẫn đang phản ứng chậm và chưa có động thái tích cực hỗ trợ doanh nghiệp xử lý vấn đề kiểm soát dư lượng nói trên. "Cần phải nhanh chóng có nhiều phòng kiểm nghiệm để cấp giấy chứng nhận an toàn, không có dư lượng BY2 cho các lô hàng sầu riêng xuất khẩu. Thái Lan đã tạm ngưng xuất khẩu và đã hoàn chỉnh quy trình tự kiểm nghiệm trong thời gian ngắn. Chúng ta vẫn còn khá chậm nên phải nhanh hơn để không gây gián đoạn hoạt động xuất khẩu sầu riêng", ông Đặng Phúc Nguyên kiến nghị.

Lãnh đạo Vinafruit nhấn mạnh: Nếu không nhanh chóng có giải pháp bảo đảm an toàn cho sầu riêng xuất khẩu, giá sầu riêng sẽ rớt mạnh sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán. Hiện nay sầu riêng VN đang thu hoạch nghịch vụ, ở những năm trước, sầu riêng mùa tết luôn bán được giá cao vì sản lượng hạn chế và nhu cầu tiêu dùng tăng cao trong dịp lễ, tết. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện nay giá tương đối thấp.

Mỗi năm thị trường Trung Quốc nhập khẩu sầu riêng tươi trị giá 7 tỉ USD và dự kiến con số này sẽ vượt mức 10 tỉ USD trong vài năm tới. Ngoài ra, Trung Quốc cũng chi 1 tỉ USD sầu riêng đông lạnh và dự kiến sẽ tăng nhanh qua các năm. Ngành rau quả của VN cũng đặt mục tiêu xuất khẩu tiếp tục lập kỷ lục mới 8 tỉ USD trong năm 2025, trong đó sầu riêng chiếm trên 50% tổng kim ngạch.