Sơn nữ làng và trăm bó củi hứa hôn 'bắt chồng'

Thiếu nữ người Triêng Ảnh: P.A

Ngày ấy, mỗi ngày, cô nàng Y Lép vào rừng, tìm cây dẻ, lựa thân cây thẳng, ít mắc mà chặt thành từng bó. Mỗi bó 4 cây, dài khoảng 1 m. Điều độc đáo là cây củi nào cũng được chẻ ra nhưng dính chặt, không bị tách rời, hai bên đầu thẳng láng như mài. "Củi càng đẹp thì càng thể hiện lòng thành của nàng dâu. Cứ nhìn vào là biết cô gái khéo léo", bà Y Lép nói.   

Phụ nữ và các sơn nữ giúp làm củi hứa hôn Ảnh: P.A

Uống rượu cần bên bếp lửa ấm cuối năm, nghe người Dẻ làng Đăk Ung kể chuyện chúng tôi mới hay con gái người Dẻ mới 15 tuổi đã đi tập làm củi hứa hôn.

Theo chị  Y Nhớ, con gái Dẻ phải chặt củi ít nhất từ 400 - 500 bó củi và phải thể hiện được sự khéo léo. Hàng trang vào rừng chặt củi là cây rìu, cây rựa thật sắc và cái gùi. Con gái cũng cần sức khỏe, khéo léo mới lấy được nhiều củi. Tuy nhiên, cái khó nhất của "củi hứa hôn" là tập bổ củi cho hai đầu láng bóng, củi chẻ ra thành 3 miếng khác nhau nhưng dính chùm. Có người phải mất 2 năm mới tập xong việc bổ củi. Những ai tập làm đều được những phụ nữ lớn tuổi trong làng "cầm tay chỉ việc".

Đó là chưa kể, trong hàng trăm bó củi hứa hôn, ít nhất phải có 30 bó củi bằng cây xà nu đỏ (cây thông đỏ). Loại này chỉ cần bỏ vào bếp là cháy bùng lên, nhựa xa nu thơm lừng và dù cháy to nhưng không có than đỏ bắn ra ngoài. Khi củi đã chuẩn bị xong, trước ngày cưới, cô gái và gia đình phải tự cõng về nhà chồng, bao giờ đủ số mới "bắt chồng" được.

Vừa giữ phong tục vừa giữ được rừng

Chị Y Thông (30 tuổi) cho biết, ở đây khi con gái 15 - 17 tuổi là được người lớn lựa ngày ít đi rẫy để dẫn vào rừng tập bổ củi làm củi hứa hôn. Cứ sáng đi vào rừng, trưa ăn cơm tại rừng và chiều cõng củi về. Đi khoảng 3 ngày như vậy thì làm được 70 - 80 bó củi.

tin liên quan

Kỳ 3: Lễ kết nghĩa và 'bắt chồng' kỳ lạ ở Tây nguyên

"Củi bây giờ không còn cây dẻ, cây thông nữa đâu, vì cán bộ tuyên truyền cấm phá rừng. Gái làng em phải dùng cây bời lời thay dẻ", Y Thông cho biết. Cây bời lời được người Dẻ, Triêng và đồng bào dân tộc thiểu số trồng rất nhiều, vỏ bán ra để làm nhang hương thắp, thân thì bán làm củi.

Với con gái Dẻ, Triêng còn thiêng liêng hơn: đó là làm củi đưa về nhà chồng trước khi cưới hỏi. Ông già người Triêng tên A Nghe (81 tuổi) giải thích: "Đã là con gái người Triêng, Dẻ, thì phải làm củi hứa hôn này. Xem củi này như giúp cho tình yêu vợ chồng ngày càng bền chặt, tốt đẹp hơn. Ai không làm củi này thì tình yêu sẽ dang dở, khó vẹn toàn trăm năm. Chính vì ý nghĩa này nên bó củi hứa hôn bao đời nay luôn được duy trì".

Cũng theo già A Nghe, dù tìm củi rừng đẹp có khó hơn trước đây nhưng cái cốt vẫn giữ được phong tục tốt đẹp này. Do đó, đồng bào Dẻ, Triêng không vào rừng tìm cây gỗ để làm củi hứa hôn, mà chuyển sang cây trồng như cây bời lời để vửa duy trì phong tục, vừa giữ được rừng.