Sống ở TP.HCM: Ghé thăm Phùng Hưng, khu phố người Hoa náo nhiệt bậc nhất

Ở TP.HCM, người Hoa sinh sống chủ yếu ở Q.5, Q.6, Q.11. Sở dĩ nơi đây có nhiều người Hoa sinh sống nên thường được gọi là phố người Hoa.

Nằm trong vùng đất Chợ Lớn (Q.5), Phùng Hưng là con đường giữa, nối kênh Tàu Hũ với đường Hồng Bàng. Để ý thấy, khu phố này mang hai sắc thái hoàn toàn khác biệt. Đó là sự sôi động, đông đúc người mua kẻ bán ở đường Hải Thượng Lãn Ông và nét hoài cổ, trầm mặc ở chợ Phùng Hưng.

Khu chợ thế kỷ ở phố người Hoa

Điểm dừng chân đầu tiên của chúng tôi khi đến khu người Hoa chính là chợ Phùng Hưng. Tồn tại gần một thế kỷ, chợ Phùng Hưng không chỉ là khu buôn bán sầm uất mà còn là một lát cắt sống động về đời sống người Hoa tại TP.HCM. Những con hẻm nhỏ bên hông chợ lúc nào cũng tấp nập kẻ mua người bán, tiếng gọi hàng vang lên bằng cả tiếng Việt lẫn tiếng Hoa, tạo nên một nét riêng khác biệt.

ẢNH: THÁI THANH - HOÀI NHIÊN

Theo lời các tiểu thương, chợ Phùng Hưng bắt đầu họp từ 4 giờ sáng tới 10 giờ tối. Buổi sáng, chợ chủ yếu bán các loại thực phẩm tươi sống và các món ăn đặc trưng như hủ tiếu, hoành thánh… Buổi chiều tối là lúc các tiểu thương dọn dẹp, chuẩn bị hàng hóa để bán vào ngày tiếp theo.

Nghỉ chân ở quán Phát Đạt, chúng tôi gọi ăn thử một phần hủ tiếu và một phần hoành thánh. Bà Giang Tiêu, chủ tiệm cho biết, bà lớn lên ở khu phố người Hoa; món hủ mì, sườn kho, bún mì vàng, sủi cảo do bà ngoại của bà truyền lại.

“Ngày trước, khu chợ này là nơi tập trung đông đúc nhất của người Hoa, ai cũng cần mẫn, chịu khó, làm ăn. Chợ này có nhiều tên gọi như chợ Thủ Đô, chợ Phùng Hưng, chợ chung cư, chợ nhà giàu…”, bà Tiêu nói.

Nếm thử hủ tiếu, chúng tôi cảm nhận được sự hòa quyện tinh tế giữa sợi hủ tiếu dai mềm và nước lèo đậm đà, ăn kèm với tôm, thịt, cật heo, tim heo, tóp mỡ. Hương thơm của nước dùng quyện với chút cay nồng của tiêu khiến chúng tôi lưu luyến.

Hiện nay, quán do con trai bà Giang Tiêu tiếp quản. Người đàn ông nói tiếng Việt khá sành sỏi, giải thích với chúng tôi: “Gia đình tôi đã bán món này hơn 50 năm và vẫn giữ nguyên công thức truyền thống để khách có thể cảm nhận được cái hồn của ẩm thực người Hoa. Các bạn sinh viên hay khách du lịch đến đây cũng hay ghé quán tôi ăn”.

Chia tay gia đình bà Tiêu, chúng tôi tiếp tục hành trình khám phá khu chợ Phùng Hưng. Đã đến khu chợ này, làm sao bỏ qua được ly cà phê nổi tiếng ở quán Ba Lù.

ẢNH: ĐỖ TRỌNG DANH

Đối với nhiều người Hoa yêu thích hương vị cà phê truyền thống thì tiệm cà phê Ba Lù chính là nơi đưa họ về với ký ức của Sài Gòn - Chợ Lớn một thời đã qua. Anh Chung Quốc Hùng (52 tuổi), thế hệ thứ 2 trong gia đình truyền nghề bán cà phê vợt, dường như đã quá quen với ống kính khi nói rằng: “Tiệm chúng tôi lâu nay được mọi người thương yêu, thậm chí đã lên báo nước ngoài”.

Không giống như cà phê phin Việt Nam, cà phê Ba Lù được pha bằng vợt, nước sôi liên tục chảy qua lớp vải lọc để tạo ra vị đậm đà, không gắt, mà hậu vị lại có chút ngọt nhẹ.

Người đàn ông vừa nhấm nháp ly cà phê, vừa chia sẻ: “Gia đình chúng tôi rang và pha cà phê theo công thức gia truyền. Cứ 2 tuần sẽ rang cà phê một lần. Khi rang, tôi thêm vào muối, bơ Pháp và rượu đế nên hương vị rất ngon và khác lạ”.

TP.HCM những ngày đầu năm mới, tiết trời trong xanh, mát mẻ, chúng tôi ngồi ở chợ Phùng Hưng và nghe người dân kể về những mảnh ký ức của họ đã để lại nơi này.

Cổ tự linh thiêng giữa lòng phố người Hoa

Rời chợ Phùng Hưng, chúng tôi tiếp tục men theo đường Nguyễn Trãi chừng 400 m để đến một góc xưa ở phố người Hoa. Ẩn mình giữa nhịp sống hối hả, chùa Bà Thiên Hậu (còn gọi là chùa Bà Chợ Lớn, Thiên Hậu miếu, hội quán Tuệ Thành) hiện lên với vẻ trầm mặc, cổ kính. Tọa lạc trên đường Nguyễn Trãi, Q.5, ngôi chùa không chỉ là một công trình tôn giáo mà còn là một phần ký ức văn hóa của cộng đồng người Hoa tại TP.HCM.

Theo nhiều tư liệu, ngôi chùa được xây dựng vào khoảng năm 1760 bởi nhóm người Hoa gốc Tuệ Thành (tức Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc). Trong tâm thức của họ, Thiên Hậu Thánh Mẫu là vị thần che chở những người con xa xứ, giúp họ vượt qua khó khăn để tìm đến vùng đất mới, an cư lập nghiệp.

ẢNH: THÁI THANH - HOÀI NHIÊN

Ngày nay, chùa không chỉ là nơi thờ tự của người Hoa mà còn đón tiếp rất nhiều người Việt và du khách đến dâng hương, chiêm bái. Những ngày lễ lớn như rằm tháng giêng hay ngày vía Bà (23.3 âm lịch), dòng người đổ về đông đúc, ai ai cũng thành kính dâng hương, cầu mong sức khỏe, tài lộc và bình an.

Chùa được xây dựng theo kết cấu hình ấn, gồm bốn gian nhà liên kết với nhau tạo thành chữ "khẩu" hoặc "quốc" trong Hán tự. Ba dãy nhà chính tạo thành tiền điện, trung điện và hậu điện, mỗi khu vực mang nét đặc trưng riêng nhưng vẫn thống nhất trong tổng thể kiến trúc chùa Trung Hoa.

Thiên tỉnh (giếng trời) được đặt ngay giữa chùa, không chỉ giúp điều hòa ánh sáng mà còn tạo nên một không gian linh thiêng. Nơi đây có những làn khói hương cuộn lên, hòa cùng ánh sáng tự nhiên, mờ ảo và huyền bí.

Bước vào bên trong, chúng tôi không khỏi ấn tượng với hơn 400 món đồ cổ còn được lưu giữ tại đây. Những bức tranh đắp nổi tinh xảo hình tứ linh Long, Ly, Quy, Phụng xuất hiện khắp nơi, trên các cột, xà ngang, bệ thờ… Vách tường được trang trí bằng những phù điêu, tượng gốm nung tái hiện các điển tích Trung Hoa, như một bảo tàng thu nhỏ về nghệ thuật và tín ngưỡng của người Hoa.

Không chỉ trong chùa, mà ngay cả khu vực xung quanh cũng mang đậm dấu ấn văn hóa người Hoa. Từ ngã ba chợ Phùng Hưng đến chùa Bà Thiên Hậu, những cửa hàng bán thảo dược, nhang đèn, quần áo, quán ăn Hoa kiều xuất hiện khắp nơi. Trên mỗi bảng hiệu đều có cả tiếng Hoa lẫn tiếng Việt.

Bà Lệ Thanh (48 tuổi), một người Việt gốc Hoa sinh sống gần chùa Thiên Hậu cho biết: “Vì ở gần trung tâm Chợ Lớn nên tôi may mắn được tiếp xúc với cả văn hóa Việt Nam và văn hóa quê hương. Tôi thường đi chợ Phùng Hưng, rồi ghé chùa Bà Thiên Hậu để dâng hương, cầu bình an”.