Sống ở TP.HCM: 'Nếu tôi chết, xin đừng để sách cũ trở thành phế liệu'

Gặp gỡ những người bán sách cũ, lắng nghe họ chia sẻ, chẳng khác nào đi một chuyến tàu du hành ngược thời gian. Không hô hào, không khoa trương, không chạy theo xu hướng, mấy chục năm qua họ vẫn âm thầm gìn giữ một nét đẹp văn hóa đọc ở TP.HCM.

"Không có sách, tôi đã chết từ lâu"

Trong trí nhớ của nhiều người TP.HCM, sách cũ thường được bày bán trên vỉa hè gần các công viên, trường học. Ở TP.HCM hiện tại, số người bán sách cũ chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Có những người đã bỏ nghề bởi gánh nặng cơm áo gạo tiền trên vai quá lớn. Cũng có người ở lại với nghề bằng mọi giá, xem sách cũ như điểm tựa tinh thần của đời mình.

THÁI THANH

Nép mình trên vỉa hè đường Lâm Văn Bền (Q.7), ông Trần Minh Quang (96 tuổi) đã bán sách cũ gần 30 năm qua. Ông quê ở Đồng Nai, mấy chục năm trước vì làm ăn thua lỗ, gia đình ly tán nên rời quê lên TP.HCM mưu sinh.

Dù đã gần trăm tuổi nhưng ông Quang vẫn rất minh mẫn, đôi mắt sáng để đọc sách thật "ngon lành". Ông kể, ngày nào ông cũng đọc sách, đọc báo, có những cuốn như Việt Nam sử lược, Lịch sử loài người, Người khốn khổ, Tam Quốc diễn nghĩa…, ông đã nghiền ngẫm nó không biết bao nhiêu lần.

Ở tuổi gần đất xa trời, ông vẫn phải một mình mưu sinh giữa TP.HCM hoa lệ. Ông nói đời ông không nhà, không người thân, không tiền bạc, nếu không có sạp sách cũ này, ông đã chết từ lâu.

THÁI THANH

"Tôi cũng đã tính đến chuyện sau này khi mất đi, tôi sẽ hiến xác cho y học. Bởi số mạng không con không cái như tôi, muốn có một hậu sự chu toàn cũng khó. Nhưng nghĩ lại, tôi sợ khi mình đi, đống sách cũ này sẽ trở thành phế liệu, rồi bao giá trị hay ho trong đó không ai nghiền ngẫm, tiếp nối thì uổng phí", ông Quang tâm sự.

Theo lời kể của ông Quang, thời thập niên 2000, sách cũ được săn lùng và có giá lắm. Bây giờ thì có quá nhiều phương tiện máy móc hiện đại, vị trí của sách cũng không còn như xưa. Nhưng ở thời đại nào đi nữa, đọc sách vẫn là con đường đưa chúng ta đến với những tri thức đúng đắn, một thế giới rộng mở.

THÁI THANH

Thời gian gần đây, khi câu chuyện của ông Quang được các bạn trẻ lan tỏa nhiều trên mạng xã hội, ông cũng được mọi người ủng hộ và yêu thương hơn. 

Ông thổ lộ tâm nguyện cuối đời của mình: "Nếu tôi chết, xin đừng để sách cũ trở thành phế liệu. Tôi mong sẽ có người thay tôi trao tặng toàn bộ số sách cũ này cho thư viện ở các trường học khó khăn, tạo điều kiện cho các bạn nhỏ được đọc sách, tiếp cận với nhiều nguồn kiến thức hay".

Nơi nối dài "tuổi đời" của sách cũ

Ngoài những người bán sách cũ nhỏ lẻ như ông Quang, độc giả ở TP.HCM có thể tìm đến "phố sách cũ" trên đường Trần Nhân Tôn để mua sách. Trên phố này hiện có khoảng 10 cửa hiệu chuyên bán các loại sách đã qua sử dụng.

Phố sách cũ Trần Nhân Tôn đã tồn tại được hơn 20 năm. Nét đặc trưng dễ nhận thấy ở con phố này chính là những biển hiệu cũ và những chồng sách cao ngất ngưởng. Ở một số tiệm, sách còn chất đầy cả lối đi, chỉ để lại một khoảng hở đủ cho 2 người ra vào.

THÁI THANH

Dừng xe trước "Tiệm sách cũ A Hoàng", đã vội nghe tiếng của một người đàn ông trẻ tuổi: "Sách gì vào lựa đi bạn ơi, không thì ấy đọc tên sách mình xem có không mình báo". Đó là anh Hà Phước Nguyên (26 tuổi, ở Q.5), một người trẻ tuổi hiếm hoi làm công việc bán sách cũ ở phố Trần Nhân Tôn.

Gia đình anh Nguyên đã có 3 đời buôn bán sách cũ. Được biết, sau 1975, bà của anh là bà Dương Thị Thu (80 tuổi) bắt đầu bán sách dạo trên phố. Đến lúc có chút vốn liếng thì mở tiệm sách này. Sau khi bà già yếu, ba mẹ anh kế nghiệp, hiện tại anh đã nghỉ làm bartender để về bán sách toàn thời gian.

THÁI THANH

Theo lời anh Nguyên, bán sách cũ giờ đây không đủ sống, gia đình anh còn duy trì được đến nay là vì không tốn tiền thuê mặt bằng. Những người ở con phố này còn bám trụ với nghề đến tận giờ cũng chỉ vì họ yêu và muốn góp chút sức để nối dài "tuổi đời" cho những cuốn sách cũ, gìn giữ một nét văn hóa đọc rất đẹp của người TP.HCM nói riêng, người Việt Nam nói chung.

Anh Nguyên xót xa, có người hiểu nhầm nơi đây là vựa phế liệu, nhiều lần đem đồ đạc và giấy vụn đến bán. Nhưng cũng may vì có những độc giả trung thành, nhiều năm qua đều đặn đến đây mua sách cho mình, cho con cái của họ nên cũng có động lực để tiếp tục. 

THÁI THANH

Anh Nguyễn Hữu Lộc (38 tuổi, ở Q.3), một khách hàng thân thiết của tiệm sách A Hoàng tâm sự, ngày trước anh hay nhịn ăn sáng để dành tiền mua sách cũ, tạp chí về đọc. "Nhớ hồi đó, để mua được bộ Anh hùng xạ điêu, phải để dành cả tháng trời. Khi cầm được sách trên tay, hít một hơi thật sâu mùi giấy cũ, cảm giác sung sướng không gì diễn tả được", anh Lộc nói.

Niềm vui nghề mua bán sách cũ 

Ở phố Trần Nhân Tôn, độc giả có thể tìm mua mọi thể loại sách, từ tiểu thuyết, ngôn tình, thơ văn… đều đủ cả. Thậm chí ở đây còn có những bộ truyện tranh manga trị giá mấy triệu đồng.

Tình yêu và sự gắn bó thủy chung lâu năm với nghề khiến những người bán ở đây đều có một vốn hiểu biết rộng, sâu sắc. Họ cũng phục vụ khách hàng của mình theo một cách rất riêng. Chỉ cần khách nói tên sách, họ sẽ biết được cuốn sách này còn hàng không, vị trí ở đâu, bản mới hay bản cũ. Còn giá tiền thì tùy thuộc vào nhiều yếu tố, nhìn chung các đầu sách thông thường sẽ dao động từ 15.000 đến 50.000 đồng một cuốn.

Bà Lê Thị Nga (45 tuổi, ở Q.5), chủ một cửa hàng sách trên đường Trần Nhân Tôn cho hay, cái thú vui khi đi mua sách cũ chính là được trực tiếp bàn luận, bình phẩm về những điều thú vị trong cuốn sách đó với người bán.

THÁI THANH

"Những người bán sách trên phố này, ai cũng đọc sách từ khi còn bé. Tôi đọc cũng khá nhiều sách, trừ những cuốn viết chữ nước ngoài ra thì tôi đều đọc và biết. Tiệm sách cũ khó mà so sánh với các tiệm sách tân tiến như hiện nay nhưng không gian ở đây luôn có gì đó hoài niệm, thu hút", bà Nga nói.

Bà Nga chia sẻ thêm, nhiều người hay nói sách cũ muốn bán bao nhiêu thì bán nhưng thật ra không phải. Cách để định vị giá trị của một cuốn sách thường sẽ dựa vào thời điểm lần đầu xuất bản của nó. Với những cuốn đã ngừng xuất bản thì giá càng cao hơn nữa.

THÁI THANH

"Thường thì sách xuất bản trước năm 1975 sẽ có giá tiền cao hơn bình thường. Ngày xưa, gia đình tôi từng bán những cuốn sách giá mấy triệu bạc. Chất giấy và mực in trước năm 1975 đẹp, đậm hơn, có thế nên qua từng ấy năm, sách vẫn không bị mọt ăn và mực không phai màu. Còn đối với những bộ truyện tranh Nhật Bản khi trước, tùy theo phiên bản mà bán giá khác nhau. Thường những bộ này không bán lẻ mà chỉ bán nguyên bộ, ai mê sưu tầm mới chịu chơi tới mức đó", bà Nga vừa nói vừa xếp mấy cuốn sách vừa mua được sáng nay lên kệ.

THÁI THANH

Sợ sách cũ để lâu bị hỏng, các chủ cửa tiệm đều tranh thủ thời gian "rửa mặt, thay quần áo" cho sách thường xuyên. Họ lau bụi, bọc thêm một tấm ni lông bên ngoài bìa để bảo quản gia tài của mình.

"Cuộc sống mà, có cũ thì phải có mới. Tuy sách cũ, sách giấy giờ đây có hơi thất thế bởi sự ra đời của sách, báo mạng điện tử nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc con người ta không cần đến nữa. Chúng tôi chỉ mong sau này khi chúng tôi không còn, vẫn sẽ có những người trẻ đủ bản lĩnh, tri thức và tình yêu với sách cũ để giữ gìn, tiếp nối nét đẹp văn hóa này ở TP.HCM", một chủ tiệm sách cũ trên phố Trần Nhân Tôn bộc bạch.