Thừa cân, béo phì: Nguyên nhân quan trọng gây đái tháo đường

Theo TS-BS. Trần Quang Nam - Trưởng khoa Nội tiết Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (BV ĐHYD TP.HCM), béo phì là tình trạng gia tăng và tích tụ quá mức lượng mỡ trong cơ thể, đặc biệt là ở vùng bụng (mỡ xung quanh các cơ quan trong bụng). Người có chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 23 kg/m² tới dưới 25 kg/m² được xếp vào nhóm thừa cân, từ 25 kg/m² trở lên sẽ được xem là béo phì.

Bệnh lý béo phì gây ra các rối loạn về chuyển hóa cũng như rối loạn chức năng của cơ thể và ảnh hưởng nặng nề đến những cơ quan khác như hô hấp, khớp, tim mạch... Cân nặng càng tăng các ảnh hưởng càng nghiêm trọng nên cần được đánh giá và kiểm soát từ sớm. Điều đáng lo ngại chính là béo phì thường không có triệu chứng gây khó chịu, người bệnh vẫn sinh hoạt bình thường, nhưng lúc này họ đã có nhiều khả năng bị các bệnh lý như đột quỵ, bệnh mạch vành, mỡ máu… Tâm lý chủ quan khiến người bệnh không đi khám, làm quá trình chẩn đoán sớm và điều trị trở nên khó khăn.

BV ĐHYD TP.HCM gần đây tiếp nhận điều trị cho vợ chồng anh Nguyễn Minh K. và chị Trần Nhật L. (40 tuổi, cùng ngụ tại TP.HCM). Hai anh chị đăng ký khám giảm cân tại Phòng khám Dinh dưỡng - BV ĐHYD TP.HCM do có chỉ số BMI đều ở mức cao và được cảnh báo về tình trạng béo phì. Thông qua kết quả khám sức khỏe tổng quát, các bác sĩ nhận thấy anh K. có tiền căn tăng huyết áp, còn chị L. đang trong giai đoạn tiền đái tháo đường và rối loạn lipid máu. Sau khi duy trì thực hiện theo chế độ ăn uống và vận động từ chỉ định của bác sĩ dinh dưỡng, kết quả giảm cân của anh K. và chị L. đạt từ 6-10%, lượng đường huyết trong cơ thể có dấu hiệu cải thiện. Anh K. chia sẻ cả hai đều là nhân viên văn phòng, có thói quen ăn uống thất thường, ít có thời gian vận động và hay căng thẳng do công việc. Dù vợ chồng anh K. nhận biết được tình trạng cân nặng mất kiểm soát nhưng chủ quan không đi kiểm tra và cũng không nghĩ bản thân có những dấu hiệu rối loạn đường huyết.

TS-BS. Trần Quang Nam cho biết cân nặng có mối quan hệ trực tiếp đến chỉ số đường và mỡ trong cơ thể, điều mà các người bệnh thường ít quan tâm do không gây khó chịu. BMI càng cao thì tỷ lệ người bệnh bị tiền đái tháo đường và đái tháo đường cũng tăng theo. Đặc biệt, mỡ tích tụ quá nhiều ở vùng bụng có thể là dấu hiệu của đề kháng insulin, cản trở quá trình chuyển hóa đường, gây nên rối loạn về đường huyết.

Trong trường hợp không phát hiện và điều trị thích hợp, tác động của bệnh béo phì sẽ không dừng lại ở mức rối loạn đường huyết mà còn gây ra đái tháo đường, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch, thận, mắt… Khả năng kiểm soát và việc điều trị cũng trở nên phức tạp hơn để ổn định đường huyết về mức an toàn.

TS-BS. Trần Quang Nam

TS-BS. Trần Quang Nam chia sẻ việc kiểm tra sức khỏe định kỳ là rất cần thiết, nhất là khi BMI đã vượt sang mức thừa cân. Rối loạn đường huyết thường không biểu hiện thành triệu chứng cụ thể mà chỉ được phát hiện thông qua xét nghiệm máu tĩnh mạch tại các cơ sở y tế. Các nghiên cứu cũng cho thấy việc can thiệp ngay ở giai đoạn thừa cân giúp các rối loạn về đường được cải thiện hiệu quả.

Để giảm thiểu nguy cơ rối loạn đường huyết dẫn đến đái tháo đường, người bệnh béo phì được khuyến khích bắt đầu từ việc kiểm soát cân nặng bằng các phương pháp không dùng thuốc như điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học và vận động điều độ.

Theo BS CKI. Ngô Cao Ngọc Điệp - Khoa Dinh dưỡng tiết chế BV ĐHYD TP.HCM, chế độ ăn được đề nghị cho người bệnh béo phì có rối loạn đường huyết thường từ 1500-1800 kcal/ngày đối với nam và 1200-1500 kcal/ngày đối với nữ. Trong đó, tỷ lệ các nhóm đại dưỡng chất như chất bột đường, chất đạm và chất béo có trong khẩu phần phải được cá thể hóa, như phù hợp với mô hình ăn uống hiện tại, phù hợp thực phẩm địa phương, với sở thích... Chế độ ăn uống phải tạo một cán cân âm tính giữa năng lượng ăn vào và năng lượng tiêu hao do vận động, để có thể làm giảm cân được và làm ngăn chặn rối loạn đường huyết tiến triển. Các nguyên tắc chính của chế độ ăn bao gồm: Ăn uống điều độ, chọn lựa thực phẩm lành mạnh, kiêng ăn các thực phẩm ngọt và giàu béo, ăn vừa đủ chất đạm và tinh bột, ưu tiên chọn thực phẩm giàu chất xơ.

Song song với việc áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học, người bệnh béo phì có rối loạn đường huyết cũng cần lên kế hoạch tập luyện thể chất phù hợp. Trong quá trình giảm cân, tập luyện giúp bảo toàn khối cơ xương, giúp tăng cường sự trao đổi chất từ đó duy trì số cân đã giảm được thông qua giảm calo hấp thụ ở khẩu phần ăn. Quá trình giảm cân được khuyến cáo nên thực hiện khoa học, an toàn và hợp lý để đảm bảo sức khỏe.

BSCKI. Ngô Cao Ngọc Điệp

TS-BS. Trần Quang Nam lưu ý, trong thời gian giãn cách xã hội do Covid-19 như hiện nay, người bị thừa cân, béo phì rất dễ tăng cân do hạn chế vận động, không kiểm soát được lượng thức ăn vào cơ thể. Mặt khác, khi người bệnh đái tháo đường nhiễm Covid-19 rất dễ có biến chứng nặng. Đặc biệt với người đái tháo đường kèm béo phì thì nguy cơ phải nhập viện do Covid-19 càng cao và có thể tăng khả năng tử vong. Chính vì vậy, người bệnh béo phì càng cần phải thực hiện chế độ ăn khoa học, duy trì tập luyện thể chất để kiểm soát cân nặng cũng như duy trì đường huyết ở mức ổn định.

Hiện nay, BV ĐHYD TP.HCM triển khai hoạt động của nhóm điều trị béo phì đa chuyên khoa bao gồm các bác sĩ chuyên khoa Dinh dưỡng, Nội tiết, Tâm lý, Ngoại Tiêu hóa, Phục hồi chức năng… nhằm đảm bảo hội chẩn kỹ càng các trường hợp của người bệnh, từ đó đề ra hướng điều trị toàn diện và hỗ trợ người bệnh kịp thời để đạt được mục tiêu về cân nặng, hạn chế biến chứng do béo phì gây ra.

Nhằm nâng cao kiến thức của cộng đồng về bệnh béo phì dẫn đến đái tháo đường, Trung tâm Truyền thông BV ĐHYD TP.HCM phối hợp với Công ty Boehringer Ingelheim Vietnam thực hiện chương trình tư vấn “CÙNG NGƯỜI BỆNH BÉO PHÌ VIẾT NÊN CUỘC SỐNG MỚI” với chủ đề “Thừa cân, béo phì: Nguyên nhân quan trọng gây đái tháo đường”, theo dõi tại: https://bit.ly/thuacanbeophigaydaithaiduong