Đến lúc tính chuyện 'mở cửa' kinh tế TP.HCM: Kéo dài phong tỏa gây tổn thất lớn

* Thủ tướng Chính phủ đã khẳng định Việt Nam phải sống chung với dịch, một số chuyên gia kinh tế cũng ủng hộ quan điểm này và cho rằng nên bắt đầu có phương án mở cửa kinh tế lại phù hợp. Quan điểm của ông về việc này như thế nào?

- PGS-TS Hoàng Công Gia Khánh: Tôi không dám lạm bàn về vấn đề dịch tễ trong chống dịch vì không thuộc phạm vi chuyên môn, chỉ xin nhìn dưới khía cạnh kinh tế trên quan điểm tính mạng và sức khỏe của người dân là ưu tiên tối thượng. Nền kinh tế có thể chịu đựng được thiệt hại, hồi phục ngay nếu giãn cách hay phong tỏa trong một thời gian ngắn. Nhưng nếu phong tỏa cứng, trên diện rộng được áp dụng liên tục trong thời gian quá dài thì tổn thất sẽ vượt quá ngưỡng chịu đựng, suy thoái rất dễ xảy ra. Giãn cách, phong tỏa không chỉ bẻ gãy liên kết kinh tế bên ngoài TP.HCM mà còn làm gãy cả liên kết kinh tế trong nội bộ TP.HCM. Tổn thất này nếu kéo dài sẽ khiến chúng ta không còn đủ nguồn lực phục vụ chống dịch. Tái khởi động nền kinh tế không có nghĩa là giảm đi tầm quan trọng của chống dịch mà chính là để phục hồi sức khỏe của nền kinh tế, từ đó gia tăng khả năng chống dịch tốt hơn, lâu bền hơn.

- Tái khởi động nền kinh tế không có nghĩa là mở cửa đồng loạt, ngay lập tức toàn bộ nền kinh tế mà phải theo lộ trình chặt chẽ, từng bước, theo từng giai đoạn để cân bằng giữa mục tiêu kiểm soát dịch bệnh với mục tiêu kinh tế. Theo kinh nghiệm của các nước, thứ tự mở cửa thường được xác lập dựa vào các đặc điểm, tầm quan trọng của ngành, lĩnh vực và mức độ đáp ứng các điều kiện về dịch tễ, tỷ lệ bao phủ vắc xin theo mục tiêu, năng lực quản lý và ngăn ngừa ca nhiễm mới, năng lực điều trị. Những ngành trọng yếu, lĩnh vực thiết yếu phải được phép mở cửa trước, nếu đủ điều kiện. Ví dụ, shipper nếu tiêm đủ vắc xin và tuân thủ 5K sẽ được giao hàng liên quận hay nhà máy trong khu công nghiệp là đối tượng cần được ưu tiên trước. Cơ quan quản lý cần xây dựng bộ tiêu chí đơn giản nhưng đầy đủ để làm cơ sở lượng hóa được đối tượng nào được tái khởi động.

Mục tiêu của việc mở cửa không chỉ dừng trong phạm vi TP.HCM mà cần hướng đến kết nối liên vùng, khu vực và cả nước. Yếu tố liên kết vùng rất quan trọng trong chính sách chống dịch, lộ trình mở cửa. Chẳng hạn, điều kiện nào để lực lượng lao động từ các tỉnh có thể quay trở về TP.HCM?

- Đã xảy ra tổn thương nghiêm trọng ở ngành công nghiệp và thương mại dịch vụ tại TP.HCM trong tháng 7, đây là 2 ngành chiếm khoảng 87% GRDP của thành phố (tốc độ phát triển kinh tế của thành phố). Lao dốc tiếp tục diễn ra trong tháng 8, doanh số thương mại dịch vụ chỉ còn 35.500 tỉ đồng, bằng 30% so với bình thường. Doanh số xuất khẩu giảm đến 24,2% sau 2 tuần đầu tháng 8.

Nguyên liệu thiếu hụt, tăng giá cùng với sự gia tăng tiền lương và chi phí sản xuất để tuân thủ yêu cầu 5K, và/hoặc phải ngưng hoạt động, hay hoạt động với công suất thấp trong thời gian dài đã làm suy kiệt năng lực tài chính của doanh nghiệp gây nguy cơ mất thanh khoản, giảm khả năng trả lãi vay và nợ vay. Dự báo cả cung và cầu thị trường nội địa đều sẽ phục hồi hết sức chậm chạp nếu không có hỗ trợ kịp thời, quy mô đủ lớn từ Nhà nước.

- Trong nghiên cứu “Kiến tạo động lực phục hồi kinh tế TP.HCM giai đoạn Covid-19 lần 4” của Trường ĐH Kinh tế - Luật chúng tôi nhấn mạnh đến kiến tạo động lực bằng các gói hỗ trợ từ ngân sách trung ương và từ TP.HCM. Trên phạm vi cả nước, chúng tôi đề xuất gói hỗ trợ của Chính phủ tối đa 250.000 tỉ đồng, chiếm khoảng 4% GDP. Đây là mức khả thi với quy mô, nội lực của kinh tế Việt Nam. TP.HCM cũng cần phải kiến tạo thêm gói hỗ trợ riêng - khoảng 23.500 tỉ tương đương 1,7% GRDP - cho cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp; đồng thời đề xuất ngân sách trung ương cấp tối thiểu 13.200 tỉ đồng để hỗ trợ an sinh. Các chính sách hỗ trợ cấu trúc cần khởi động ngay trong giai đoạn hồi phục, kéo dài đến giai đoạn ổn định phát triển, ước tính 1.000 tỉ đồng/năm từ ngân sách TP.HCM.

Doanh nghiệp cần hỗ trợ để nhanh chóng hồi phục hoạt động Ngọc Thắng

- Nghiên cứu có đề xuất đến các hỗ trợ trực tiếp cho tổng cầu như cắt giảm thuế, tăng chi đầu tư, chi hỗ trợ việc làm, chi hỗ trợ nhu cầu tiêu dùng thiết yếu, đảm bảo an sinh xã hội; hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp để giúp hạn chế đóng cửa hay phá sản, chia sẻ chi phí, bảo lãnh và cho vay, cung cấp vốn chi phí thấp; các hỗ trợ mang tính cấu trúc có tính dài hạn hơn.

Tốc độ hồi phục kinh tế phụ thuộc lớn vào tốc độ tái tạo việc làm. TP.HCM nên hỗ trợ 25% lương tối thiểu vùng (tương đương BHXH, BHYT) đối với các doanh nghiệp duy trì quy mô lao động theo ngưỡng tối thiểu 50% (trong 3 tháng đầu), 70% (trong 3 tháng kế tiếp) nhằm giúp doanh nghiệp giảm gánh nặng chi phí, thu hút lao động có tay nghề trở lại TP.HCM. Gói hỗ trợ này khoảng 4.000 tỉ đồng. TP.HCM cũng nên mở rộng chương trình kích cầu đầu tư, hỗ trợ lãi suất đã rất thành công trong quá khứ để áp dụng ở một số ngành như công nghiệp truyền thống, logistics, các dự án đầu tư hạ tầng công nghệ số, chuyển đổi số. Gói hỗ trợ này khoảng 1.000 tỉ đồng/năm.

Dĩ nhiên, các đề xuất nêu trên đã tính đến khả năng chịu đựng của ngân sách nhằm tránh làm ngân sách rơi vào trạng thái rủi ro quá mức. Các gói hỗ trợ là cần thiết để tạo động lực cho phục hồi kinh tế TP.HCM nhưng quan trọng hơn nữa là cần có sự phối hợp đồng bộ, nhất quán trong quá trình thực thi mới đảm bảo hiệu quả.