Đành rằng khi chưa viết ra ca khúc, Bóng cây Kơ-nia vẫn là Bóng cây Kơ-nia thơ, càng khiêm tốn hơn khi nhà thơ - tác giả của nó, tự giải thích thêm phần xuất xứ: phỏng dịch theo dân ca Hrê. Đọc thơ Ngọc Anh, hầu như bài thơ nào ông cũng đều ghi là phỏng dịch, bài thì theo dân ca Êđê, bài theo Bana, bài theo Xêđăng… Có nhiều lý do để những nhà nghiên cứu văn học truy tìm nguồn gốc, nhưng theo nhà văn Nguyên Ngọc, bạn của nhà thơ Ngọc Anh từ những năm tháng làm báo, làm phóng viên mặt trận ở chiến trường Tây Nguyên suốt thời kháng chiến chống Pháp, thì: “Chính tôi, mãi về sau mới biết, chẳng phải “dịch” gì cả. Đó là thơ sáng tác của Ngọc Anh. Hàng chục, hàng trăm bài. Bóng cây Kơ-nia là hay nhất” (Nguyên Ngọc, Tản mạn Nhớ và quên. NXB Văn nghệ TP Hồ Chí Minh. Tr38).
 |
Chưa vội nói đến cái hay nhất của Bóng cây Kơ-nia, có lẽ trên đại thể, nhà thơ Ngọc Anh là trường hợp duy nhất chọn chủ đề Tây Nguyên làm nguồn cảm hứng cho tất cả các sáng tác của ông, hay có thể nói một cách khác, Tây Nguyên đã sinh thành nhà thơ Ngọc Anh. Từ một làng quê ở Đại Lộc - Quảng Nam, sau Cách mạng Tháng Tám độ vài năm, ông nhập ngũ, làm phóng viên cho một tờ báo quân đội, và núi rừng Tây Nguyên đã gắn liền với cuộc đời ông từ đó. Gắn liền tới nỗi, vẫn theo nhà văn Nguyên Ngọc: “Chúng tôi hình như ít nhiều có “làm ra vẻ” Tây Nguyên, Ngọc Anh thì Tây Nguyên từ trong máu”. Vậy là không chỉ gắn liền, mà là những năm tháng lăn lộn ăn ở cùng núi rừng nơi đây, Tây Nguyên đã là máu thịt của nhà thơ rồi. Mãi đến sau này, sau những năm tập kết ra Bắc, nhà thơ Ngọc Anh về Nam, vẫn hoạt động ở núi rừng Tây Nguyên cho đến ngày ông qua đời: Bớ con chim Pôn-mơ-ngâm xanh xanh đẹp lắm. Này cánh hoa Ê-pang sáng chói mặt trời. Bớ tiếng chiêng khua, chiêng Kơ-ná-lon hay nhất. Này hạt lúa vàng chín rực trên nương.
Nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu - Ảnh: Bích Liên
Nhưng người nghệ sĩ khó mà đoán định tương lai cho sự ra đời những đứa con tinh thần của mình. Bóng cây Kơ-nia - một trong hàng chục, hàng trăm bài thơ của Ngọc Anh, cái “tiếng thương thầm” da diết ấy: Buổi sáng em lên rẫy. Thấy bóng cây Kơ-nia. Bóng ngả che ngực em. Về nhớ anh, không ngủ… Ngần ấy thôi, bất chợt một ngày đã làm xao xuyến trái tim của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu, ca khúc Bóng cây Kơ-nia ra đời từ đó. Thực ra cũng đã có một số nhạc sĩ phổ bài thơ này, nhưng phải là nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu thì cuộc hôn phối thơ nhạc kia mới vang ngân và tỏa sáng. Giai điệu trữ tình kể lể, chợt luyến láy vút cao, chợt dập dồn trúc trắc, một loại nhạc phẩm khó cho những ca sĩ bình thường thể hiện, lại càng khó hơn cho đại chúng. Ấy vậy mà Bóng cây Kơ-nia giờ đây không còn xa lạ với bất cứ một ai ở tận đầu nguồn cho đến cuối bể. Nó không chỉ tỏa bóng lặng lẽ ở một góc trời Tây Nguyên mà vang xa khắp mọi miền, gieo vào tâm hồn của từng con người, neo đậu vào đấy như một tình yêu mà thời gian khó bề tước đoạt.
|
|
Trên những cánh rừng mênh mông tưởng như vô tận ở Tây Nguyên thiếu gì những loài cây quý. Hương, trắc, cẩm lai… cho đến cả cái Rừng Xà Nu như Nguyên Ngọc đã viết kia chứ, cái loài cây tạp nhạp Kơ-nia có là gì, lẻ tẻ trên nương rẫy mấy ai biết đến tên tuổi. Thế nhưng, có lạ lùng không, có kỳ diệu không, nhà thơ lại chọn cây Kơ-nia, biến cái cây tạp nhạp chả tên tuổi gì trong hàng gỗ quý danh mộc, giờ đây đẹp như một huyền thoại. Nhà thơ ấy là Ngọc Anh. Thì ra những năm tháng làm báo ở mặt trận, lăn lộn trên vùng đất Tây Nguyên, ông đã rất tinh tế hiểu ra nết đất nết người, thông thuộc đến từng tình cảm… cỏ cây. Ở Tây Nguyên, cây Kơ-nia có ý nghĩa tâm linh trong đời sống của các dân tộc. Họ xem nơi nào có cây Kơ-nia tỏa bóng là nơi đó có thần linh, có linh hồn người đã mất về dưới bóng Kơ-nia trú ngụ. Trên nương rẫy, người dân tộc thường giữ lại cây Kơ-nia làm bóng che mát, nghỉ ngơi, tâm tình. Hóa ra Bóng ngả che ngực em. Về nhớ anh, không ngủ, hay là Bóng tròn che lưng mẹ. Về nhớ anh mẹ khóc… là những tình cảm rất thực. Bao nhiêu tình yêu đã được khai sinh dưới bóng cây Kơ-nia như thế, cả những cuộc tiễn đưa và bao lời hẹn hò sâu nặng. Và, đương nhiên rồi, Bóng cây Kơ-nia hay Những đồi hoa sim, thậm chí như Chiếc lá diêu bông không thực nữa. Tất cả, nghĩa là nơi nào tình yêu lên xanh thì nơi đó luôn lung linh những huyền thoại Như bóng cây Kơ-nia, như gió cây Kơ-nia. Vâng, đừng lý giải, bởi tình yêu luôn luôn thuộc về siêu lý.
Nguyễn Nhã Tiên
Bình luận (0)