Thái Phiên và 'cuộc tình' ảnh nude

Vào cuối tháng 3 này, cuốn sách ảnh nude nghệ thuật thứ hai của Thái Phiên có tên Miền cổ tích sẽ chính thức được phát hành, đánh dấu chặng đường 10 năm sáng tác ảnh nude nghệ thuật của anh (2008 - 2018).

Rốt cuộc thì sau bao nhiêu trăn trở, chạy xất bất xang bang để xin giấy phép, phập phồng chờ đợi, hy vọng để rồi lại thất vọng…, nay tôi đã có thể thở phào kê cao gối, ôm cuốn sách và “nằm mộng”, lên kế hoạch cho những chuyến đi chụp hình tiếp. Tôi luôn có sự giằng xé nội tâm, vừa muốn gào thét lên, khoe với cả thiên hạ về “đứa con tinh thần”, về những bức hình tuyệt đẹp mà mình đã phải cân nhắc, đắn đo; nửa lại muốn “xù lông xù cánh” với tâm thế bảo vệ những cái đẹp mong manh trước miệng lưỡi người đời. Tôi đeo đuổi ước mơ này vì thật sự đam mê nó.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Thái Phiên Ảnh: NVCC

Tôi chấp nhận mọi lời phán xét của thiên hạ, gia đình tôi cũng chấp nhận chuyện đó bởi hơn ai hết, tôi và vợ đều hiểu rõ thực chất công việc của một nhiếp ảnh gia thực sự là hết lòng vì cái đẹp, không chút tà niệm.

Tôi mê chụp ảnh từ khi còn ngồi trên ghế Trường đại học Mở TP.HCM năm 1993 - 1995. Tôi luôn được bạn bè sinh viên ngưỡng mộ trước những tấm hình đẹp do tôi bấm máy. Niềm đam mê nhiếp ảnh đã lan tỏa, tác động tới không ít bạn bè cùng trang lứa. Nhiều bạn học cùng lớp đã mua máy ảnh, mua chân máy, nhờ tôi chỉ dạy, thậm chí có bạn còn xin đi theo… cầm đèn để học kinh nghiệm. Thế nhưng để tạo ra được những bức ảnh nude nghệ thuật thật không dễ dàng.

Muốn đuổi theo cái đẹp mong manh và khó nắm bắt của phụ nữ, nhiếp ảnh gia phải toàn tâm toàn ý vào sáng tác, không chút tà niệm, tâm hồn trong sáng. Khi đã cầm máy lên, chỉ tập trung vào kỹ thuật, đứng ở góc độ nào thì sẽ “săn” được bức ảnh đẹp nhất.

Từ khi có trang web riêng và mạng xã hội, tôi thường chia sẻ các tác phẩm nude nghệ thuật của mình và bình thản đón nhận vô số lời bình phẩm, khen có, chê có, thậm chí ác ý cũng có. Cũng có rất nhiều nam giới nhắn tin, gọi điện xin đi theo làm “học trò” nhưng tôi không dám nhận. Phần vì không biết rõ họ là ai, phần vì biết tâm lý đám đông chủ yếu muốn đi theo vì tò mò, vì muốn gặp các cô người mẫu.

Nhiều người lầm tưởng rằng người mẫu nude phải rất trẻ đẹp, phần lớn các người mẫu của tôi đều là những người rất bình thường, vì yêu cái đẹp mà tự liên hệ xin được chụp

Có trường hợp tôi đành phải từ chối sự hợp tác của một trợ lý khi phát hiện người này đã rung động trước một cô người mẫu vừa chụp hình xong và nhắn tin xin hẹn riêng với cô. Rủi thay, cô người mẫu đã thông báo lại cho tôi nhằm tránh né những nguy cơ rắc rối không muốn có.

Vợ tôi không hề ghen tuông hoặc hiểu lầm vì rất hiểu tính chất công việc của chồng. Tuy nhiên mỗi chuyến “săn bắt nghệ thuật” như vậy thường khá đắt đỏ, bởi để có được những bức ảnh chụp ngoài trời đẹp, độc lạ, đòi hỏi ê kíp chụp phải di chuyển đi xa.

Khác với nhiều người lầm tưởng rằng người mẫu nude phải rất trẻ đẹp, phần lớn các người mẫu của tôi đều là những người rất bình thường, vì yêu cái đẹp mà tự liên hệ xin được chụp. Với mỗi người, tôi sẽ lựa chọn ra những góc đẹp nhất để chụp làm sao tôn vinh được vẻ đẹp của họ. Những phần cơ thể không còn đẹp nữa, tôi sẽ có cách che đi bằng cách đánh ánh sáng hoặc sử dụng các phụ kiện để giấu bớt như khăn, voan…

Cái hay của người nghệ sĩ nhiếp ảnh là ở chỗ họ nhìn vào đâu, họ sẽ biết cách khai thác cái đẹp như thế nào một cách hiệu quả nhất.

Lần nọ tôi đột ngột nhận được cuộc điện thoại từ số lạ. Một cô gái dưới ba mươi tuổi gọi cho tôi bằng giọng rất thảng thốt và một mực xin tôi ra Hà Nội để chụp nude cho cô. Cô gái cho biết cô vừa thử sinh thiết và biết mình bị ung thư ngực nên muốn chụp gấp trước khi lên bàn mổ cắt đi bầu ngực. Trước tình cảnh đó, tôi không đành lòng chối từ lời thỉnh cầu của cô. Tôi đã phải một mình lỉnh kỉnh mang túi đồ nghề, đèn đóm phụ kiện hành nghề vốn cồng kềnh mà thông thường vẫn có trợ lý đi theo hỗ trợ, bay từ TP.HCM ra Hà Nội để thực hiện ước nguyện chụp nude bầu ngực cho cô gái.

Những bức ảnh của Thái Phiên trong sách Miền cổ tích

Tôi tìm một khách sạn và hẹn cô gái tới chụp. Buổi chụp hôm đó, trên ngực cô gái còn dính băng cá nhân che chỗ đã chọc để thử sinh thiết. Tôi xử lý phần đó chìm trong bóng tối nên đảm bảo tính hoàn mỹ của khuôn hình. Vừa chụp, nước mắt cô gái vừa rơi lã chã. Sau khi chụp xong, tôi tặng lại toàn bộ hình cho cô gái và từ chối nhận tiền thù lao cũng như mọi chi phí bay ra, ăn ở sinh hoạt tại Hà Nội. Tôi thấy được an ủi phần nào vì đã giúp cô gái hoàn thành được ước nguyện trước khi phải cắt đi bầu ngực. Đó cũng là lần duy nhất tôi chụp ảnh nude trong một tâm trạng buồn.

Nhu cầu về ảnh và sách ảnh nude nghệ thuật tại nước ta là luôn có, bởi nếu tìm kiếm trên mạng chỉ có thể tìm được khoảng 5% ảnh nude nghệ thuật, còn lại là ảnh nude phi nghệ thuật. Khó khăn trong việc cấp phép sách ảnh nude suốt 10 năm qua, tôi cho rằng do các nhà quản lý văn hóa e ngại trình độ dân trí còn thấp chưa thể tiếp cận được. Nhưng thực ra dân trí ngày nay đã rất cao, trình độ thẩm thấu nghệ thuật của người dân đã tăng.

Các nhà quản lý văn hóa phải như một cánh cửa mở để đưa nghệ thuật ra với công chúng. Nhưng nếu chỉ mở he hé thì không được. Và càng mở ít bao nhiêu thì công chúng càng ít được tiếp cận với nghệ thuật. Không có món ngon thì người ta đành phải ăn các món khác không ngon vậy. Chỉ khi cánh cửa được mở rộng, tiếp cận được nghệ thuật nhiều hơn, người dân sẽ tự khắc nhận định được ranh giới rõ ràng giữa nghệ thuật và phi nghệ thuật.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Thái Phiên (tên thật Nguyễn Thái Phiên) sinh năm 1960 tại Huế. Anh là Hội viên Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh VN, đã được phong tước hiệu E.VAPA/G (Gold Excellence Artist of Vietnam Association of Photographic Artist), hội viên Liên đoàn Nhiếp ảnh nghệ thuật quốc tế (FIAP), đã được phong tước hiệu E.FIAP (Excellence Artist of International Federation of Photographic Art - Fédération Internationale de L’Art Photographique). Nghệ sĩ nhiếp ảnh Thái Phiên kiểm tra bản in bìa sách ảnh Miền cổ tích tại nhà in Anh từng đoạt 52 giải thưởng trong nước và quốc tế, có trên 300 tác phẩm được chọn triển lãm tại hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ (trong đó có hai tác phẩm Xuân thì và Lối về được trưng bày tại Viện Bảo tàng nhiếp ảnh nghệ thuật Tây Ban Nha - MIF). Nghệ sĩ nhiếp ảnh Thái Phiên là chủ biên bộ sách Những tác phẩm nhiếp ảnh đoạt giải thưởng quốc tế, được FIAP chọn đưa vào thư viện của FIAP. Tác giả của tập sách ảnh và bộ lịch khỏa thân nghệ thuật Xuân thì đầu tiên tại VN, cuốn sách được Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh VN trao cúp VAPA và được Đài tiếng nói nhân dân TP.HCM bầu chọn là một trong 10 sự kiện văn hóa nổi bật của năm 2008.

Ảnh nude của Thái Phiên không lộ liễu Ảnh: T.L Ảnh của Thái Phiên mở đầu bằng những khuôn hình chặt chẽ, chỉ với đường nét tối giản và sắc độ trắng đen, những đường cong quyến rũ, dịu dàng chuyển mình sống động qua từng trang ảnh. Từ góc máy cận cảnh chuyển sang trung cảnh, khai thác nét đẹp toàn thân, việc đan xen giữa ảnh màu và đen trắng... là sự giao thoa tinh tế dẫn dắt cảm xúc người xem qua nhiều cung bậc khác nhau. Ảnh nude của Thái Phiên không lộ liễu mà cứ thấp thoáng, ẩn hiện đâu đó những nàng tiên giáng thế với những mỹ cảm trong sáng, lành mạnh đến thánh thiện. Lý Hoàng Long  (Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh VN ) Ảnh: NVCC Xứng đáng được tôn vinh Đề tài nude tuy được cởi mở hơn trước nhưng vẫn còn là mức độ khá "tế nhị” trong mắt quần chúng thưởng thức nói chung và người Việt nói riêng. Ở góc độ nghệ thuật, nó xứng đáng được tôn vinh, nhưng điều này chưa thật sự đạt được ở nước ta hiện nay, không phải vì chất lượng tác phẩm mà vì những vấn đề khác thuộc về quan điểm. Tôi nghĩ ảnh nude của nghệ sĩ Thái Phiên đẹp, đáng được tôn vinh. Nước ta từ trước giờ chỉ xuất bản 3 cuốn sách ảnh về nude thì quá ít ỏi, khó khăn và thiệt thòi cho nghệ sĩ, cho nhiếp ảnh gia và cho tất cả những người yêu nude! Họa sĩ Trần Ngọc Bảy (Huế) Ảnh: NVCC Nhiếp ảnh gia VN đủ trình độ chụp nude Ảnh nude khó tiếp cận công chúng hơn tranh nude, bởi nhìn ảnh nude nó thật hơn, rõ ràng hơn và dễ tác động, dễ khiến người xem bị tác động mà nghĩ sang hướng dung tục. Tuy nhiên tôi cho rằng với trình độ của các nhiếp ảnh gia VN, đặc biệt là nghệ sĩ nhiếp ảnh Thái Phiên, đã đủ điều kiện để cấp phép cho việc ra sách hoặc triển lãm về ảnh nude. Người thưởng thức nghệ thuật cũng nên căn cứ vào hai yếu tố chính: ánh sáng là chủ đạo và cử chỉ của người mẫu để phân biệt giữa ảnh/tranh nude nghệ thuật với những tác phẩm khiêu dâm. Họa sĩ Nguyễn Đình Hợp (Hà Nội) Người mẫu và nhiếp ảnh gia phải tin nhau Tác phẩm Bước thời gian của Thái Phiên Công việc làm mẫu nude cũng không ghê gớm gì. Đó chỉ là một công việc khá đặc biệt mà ở đó mỗi người đều phải có một niềm tin vào những gì mình đang làm và niềm tin vào nhau. Người mẫu phải thực sự tin tưởng vào người chụp, phải thực sự tin rằng công việc mình đang làm là đúng và hoàn toàn vì nghệ thuật. Nghệ sĩ Thái Phiên là một người rất dung dị, hòa nhã, ăn nói hóm hỉnh, mỗi cuộc chuyện trò đều đặc biệt thú vị. Anh từng giảng giải cho tôi về cái đẹp và tính nghệ thuật trong ảnh khỏa thân, phân tích cho tôi hiểu rằng một tác phẩm đẹp không phải là một bức ảnh chụp một cô gái có thân hình tuyệt vời, làn da hoàn hảo, vẻ mặt thánh thiện, biết tạo dáng chuyên nghiệp, mà một tác phẩm nghệ thuật phải toát lên được cái ý tác giả muốn diễn đạt qua ngôn ngữ của nhiếp ảnh, phải thể hiện được vẻ đẹp của tâm hồn và văn hóa VN. Người mẫu nude U.K (từng được nghệ sĩ Thái Phiên chụp ảnh)