Tháng chạp ở Sa Huỳnh

Lược ghi lại lời giới thiệu, dù chỉ đôi dòng ngắn ngủi, nhưng cũng hình dung được công sức vô cùng lớn lao của những nhà khảo cổ Pháp - Việt. “Là nền văn hóa khảo cổ thuộc thời đại kim khí, được hình thành đỉnh cao văn minh thuộc sơ kỳ đồ sắt có niên đại 500 năm trước công nguyên (tính ra đã hơn 2.500 năm - NV) đến thế kỷ đầu công nguyên. Là kết quả hội tụ phát triển của các dòng chảy tiền Sa Huỳnh thuộc giai đoạn đồng thau trước đó, khoảng 1.500 đến 500 năm trước công nguyên (tức từ hơn 2.500 năm đến hơn 4.000 năm - NV). Phân bố của văn hóa Sa Huỳnh là ở miền Trung Việt Nam, phía Bắc giao thoa với văn hóa Đông Sơn ở Quảng Bình, phía Nam giao thoa với văn hóa Đồng Nai ở Bình Thuận, phía Tây là rìa Tây nguyên thuộc vùng thung lũng Đông Trường Sơn và phía Đông vươn ra các đảo gần bờ”…

Từ những chỉ dẫn ấy của sự kết tinh bao năm nghiên cứu, tôi nhận ra thêm một điều, kể từ hơn 110 năm trước, năm 1909, khi viên thuế quan người Pháp là M. Vinet ở Sa Huỳnh tình cờ phát hiện ra kho chum cổ khoảng 200 chiếc chôn vùi không sâu lắm ở những cồn cát ven biển Quảng Ngãi, cho đến năm 1936, trong những công trình khảo cứu của mình, một người Pháp khác là M. Colani đã đặt tên chính danh, là nền “Văn hóa Sa Huỳnh”. Dấu-mốc-huyền-thoại ấy khởi đầu cho một hành trình khảo cổ tìm tòi lâu dài bền bỉ, theo từng bước chân của nhiều nhà khảo cổ Việt Nam về nếp sống của người bản địa sơ khai, mà trong đó ghi dấu ấn đậm nét nhất là công lao của nhà sử học-khảo cổ học, cố giáo sư Trần Quốc Vượng. Ông đã say mê tìm tòi, đào xới và nâng niu từng vật phẩm, di chỉ từ lòng đất Quảng Ngãi, để rồi trong buổi sáng tháng chạp này, tôi được chiêm nghiệm những tầng vỉa lịch sử, một bước chân quá dài của người Việt cổ, từ những chum vại, nồi niêu, đồ trang sức, rìu cuốc, vật sinh hoạt đủ thứ… còn lại nơi đây.

Để rồi, trong khi mơ màng theo những bước chân Giao Chỉ ngàn năm có chiếc ngón cái tõe ra, đã từng đi lại thuở rất xa xưa trong nắng ấm và gió rét, trong từng ngọn lửa bùng lên qua hàng thế kỷ miệt mài kỳ công giữ lửa, tôi như nhận ra bóng dáng của tiền nhân dân tộc Việt. Và càng thêm trân quý công lao của những người đã nghiên cứu, dẫn dắt, cũng như rất nhiều người âm thầm trong hàng chục cuộc đào xới, khai quật suốt bao năm.

Những bảng chỉ dẫn homestay ở làng cổ Gò Cỏ (H.Đức Phổ, Quảng Ngãi) ẢNH: TRẦN THANH BÌNH

Trước đó, bởi háo hức cố hình dung về ngôi làng cổ Gò Cỏ thuộc xã Phổ Thạnh (H.Đức Phổ, Quảng Ngãi) đã từng đọc qua trong những phóng sự của anh Trần Cao Duyên, nên tôi đã đề nghị tìm về ngôi làng này. Con đường vào làng quanh co, vẫn tồn tại rất nhiều đá minh chứng cho sự vĩnh hằng, cho sự “giao lưu” giữa đất liền và biển khơi qua hàng hàng thế kỷ. Đá chồng đá, đá làm tường bao cho các ngôi nhà. Đá lớn từng tảng vươn ra đường và đá xây dựng nền móng cho các homestay nhỏ xinh. Đây rồi, bảng tên đường chỉ dẫn vào “Nhà Tranh homestay” đầu tiên của chị gia chủ tên là Bùi Thị Vân. Chị Vân niềm nở ra chào, giới thiệu đôi nét về cách đặt phòng, ăn ở và sinh hoạt của khách phương xa muốn khám phá địa chỉ thơ mộng này.

Homestay xinh xinh có tên là Nhà Tranh của chị Bùi Thị Vân ẢNH: TRẦN THANH BÌNH

Kinh doanh homestay phải được cấp giấy chứng nhận thành viên ẢNH: TRẦN THANH BÌNH