Thanh tra Chính phủ: 'Đấu thầu mua sắm thiết bị y tế chỉ mang tính hình thức'

Thanh tra Chính phủ vừa có văn bản (đề ngày 15.1.2021) phúc đáp các kiến nghị của cử tri các địa phương được gửi tới trước kỳ họp 10, Quốc hội khóa 14.

Theo đó, gửi kiến nghị tới Thanh tra Chính phủ, cử tri các địa phương Hải Phòng, Bến Tre, Thái Bình kiến nghị tăng cường rà soát, thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm trong lĩnh vực: liên doanh, liên kết đầu tư thiết bị y tế vào các cơ sở khám chữa bệnh, sử dụng kinh phí phòng, chống dịch Covid- 19, kịp thời thu hồi tài sản tham nhũng trả lại Nhà nước và nhân dân.

Cư tri Hải Phòng cho rằng một dự án khi triển khai có rất nhiều quy trình, thủ tục với sự tham gia của nhiều cơ quan chức năng và thực hiện theo nguyên tắc “công khai” giá thiết bị, “công khai” thủ tục đấu thầu... Tuy nhiên, vừa qua phát hiện ra nhiều sai phạm trong lĩnh vực liên doanh, liên kết đầu tư thiết bị y tế vào các cơ sở khám chữa bệnh, như vụ việc ở Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Nội (CDC Hà Nội), Bệnh viện Bạch Mai hay trường họp Công ty cổ phần công nghệ y tế BMS chỉ riêng từ đầu năm 2020 đến nay liên tiếp trúng gần 20 gói thầu về cung cấp vật tư và trang thiết bị y tế tại nhiều tỉnh, thành với giá trị từ vài tỉ đến vài trăm tỉ đồng.

"Như vậy, phải chăng có vấn đề từ công tác quản lý của Nhà nước, hoặc đó là sự sơ hở của pháp luật, hay là sự thông đồng, tiếp tay của các cán bộ có thẩm quyền trong các cơ quan chức năng", cử tri địa phương này nêu và đề nghị Thủ tướng giao Thanh tra Chính phủ, Bộ Y tế rà soát, thanh tra toàn bộ các dự án lớn trong lĩnh vực xã hội hóa đầu tư vào y tế từ nhiều năm nay để làm sáng rõ vấn đề, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

Giải đáp các kiến nghị, Thanh tra Chính phủ cho biết, trong các năm 2018 và 2019, Thanh tra Chính phủ đã tiến hành các cuộc thanh tra diện rộng liên quan tới vấn đề này; ngoài ra, còn tiến hành một số cuộc thanh tra đột xuất theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Trong năm 2019, Thanh tra Chính phủ tiến hành thanh tra trực tiếp tại Bộ Y tế và một số bệnh viện trực thuộc; 63 tỉnh, thành phố thực hiện thanh tra chuyên đề diện rộng việc sử dụng quỹ bảo hiểm y tế, mua sắm trang thiết bị y tế và vật tư y tế, đấu thầu thuốc chữa bệnh.

Thanh tra Chính phủ cho biết, cuộc thanh tra do Thanh tra Chính phủ thực hiện thanh tra tại Bộ Y tế và một số đơn vị trực thuộc Bộ đã kết thúc thanh tra trực tiếp và đang trong quá trình xây dựng dự thảo kết luận thanh tra.

Các địa phương cũng đã kết thúc thanh tra chuyên đề diện rộng theo chỉ đạo, hiện Thanh tra Chính phủ đang tổng hợp báo cáo kết quả.

Theo Thanh tra Chính phủ, qua kết quả thanh tra tại 63 tỉnh, thành phố cho thấy một số địa phương không ban hành danh mục mua sắm tập trung trang thiết bị y tế trước khi thực hiện việc mua sắm mà thực hiện mua sắm tại tuyến tỉnh và phân cấp cho các cơ sở y tế trái quy định.

Điều này tạo điều kiện cho các đơn vị được phân cấp chia nhỏ gói thầu để tự thực hiện áp dụng hình thức chào hàng cạnh tranh, chỉ định thầu trái với quy định của luật Đấu thầu. Theo Thanh tra Chính phủ, nhiều địa phương tỷ lệ gói thầu thực hiện mua sắm theo hình thức chỉ định thầu và chào hàng cạnh tranh lên tới 90%.

Về việc tổ chức mua sắm trang thiết bị y tế, theo Thanh tra Chính phủ, tất cả các bộ, địa phương đều có thiếu sót, vi phạm trong quá trình tổ chức thực hiện các quy định về mua sắm, đấu thầu từ bước lập kế hoạch, đấu thầu, ký kết và thực hiện hợp đồng.

“Vi phạm chủ yếu xảy ra tại bước lập giá kế hoạch gói thầu và thẩm định giá”, văn bản của Thanh tra Chính phủ cho hay.

Theo đó, việc đề xuất danh mục mua sắm, cấu hình kỹ thuật rất chi tiết chỉ có hãng/loại sản phẩm đó có, dẫn đến không có cạnh tranh và đẩy giá thiết bị lên rất cao.

Việc thực hiện đấu thầu mua sắm trang thiết bị y tế vừa qua chỉ mang tính hình thức, hiệu quả rất thấp hoặc không có hiệu quả. Tỷ lệ giảm giá trung bình của tổng số gói thầu tại 3 bộ, 50 địa phương chỉ đạt 1,26%; cá biệt tại một số địa phương nhiều gói thầu mua sắm trang thiết bị y tế đấu thầu rộng rãi nhưng tỷ lệ giảm giá sau đấu thầu là 0%.

Hệ thống robot phẫu thuật Rosa, một trong thiết bị liên doanh, liên kết được nâng khống giá nhiều tỉ đồng tại Bệnh viện Bạch Mai Ảnh Đình Trường

Cũng theo Thanh tra Chính phủ, Bộ Y tế và các địa phương không thực hiện các quy định về việc đăng tải công khai trên cổng thông tin điện tử các thông tin về giá trúng thầu mua sắm trang thiết bị y tế của các cơ sở y tế công lập trên phạm vi toàn quốc; danh sách mua sắm trang thiết bị y tế đã bị thu hồi số lưu hành.

Điều này đã dẫn tới việc các tỉnh, thành phố không có căn cứ tham khảo, phát hiện chênh lệch giá các trang thiết bị y tế giống nhau hoặc có cấu hình tương tự khi xây dựng giá kế hoạch.

Về liên doanh, liên kết, việc định giá mua sắm trang thiết bị y tế để đưa vào liên doanh, liên kết tại các cơ sở y tế thực hiện không tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật theo hướng đẩy giá trị thiết bị lên cao; ký kết hợp đồng đặt mua sắm trang thiết bị y tế của đơn vị với đối tác kèm theo điều khoản ràng buộc, cam kết mua hóa chất, vật tư từ đối tác với giá độc quyền đã làm thiệt hại đến quyền lợi của cơ sở khám chữa bệnh và người bệnh.

Theo Thanh tra Chính phủ, căn cứ vào các vi phạm đã được phát hiện, thanh tra các tỉnh, thành phố có kiến nghị xử lý cụ thể; Thanh tra Chính phủ kiến nghị xử lý những vấn đề vĩ mô liên quan đến trách nhiệm của Bộ Y tế và các bộ, ngành, địa phương sẽ được tổng hợp trong báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ.

Thanh tra Chính phủ cũng khẳng định, sẽ công khai và thông tin cho cử tri khi kết luận thanh tra ban hành, theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, theo Thanh tra Chính phủ, trong năm 2021, Thanh tra Chính phủ tham mưu Thủ tướng Chính phủ phê duyệt định hướng chương trình công tác thanh tra, trong đó chỉ đạo các cấp, các ngành tập trung thanh tra việc quản lý, sử dụng nguồn kinh phí hỗ trợ, việc mua sắm trang thiết bị y tế phục vụ công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19.