Tháo chốt để kinh tế tư nhân bứt phá

Bài 1: Gỡ "vòng kim cô" cho du lịch

Là đầu vào và đầu ra của nhiều ngành sản xuất, dịch vụ "hái ra tiền", du lịch hàng thập kỷ qua đã được xác định là kinh tế mũi nhọn. Tuy nhiên, so với tiềm năng và lợi thế, du lịch VN vẫn chưa thể bứt phá bởi những chiếc "vòng kim cô" trói buộc. Đó là trăn trở nhưng cũng là dư địa để ngành công nghiệp không khói nội địa bứt phá mọi giới hạn, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế đất nước.

 Nút thắt visa 

Là doanh nghiệp (DN) phát triển du lịch hàng đầu VN, lãnh đạo Tập đoàn Sun Group đã nhiều lần kiến nghị nới visa để tăng tốc du lịch. Theo vị này, thời gian qua, chính sách visa của VN đã có nhiều cải thiện rõ rệt, song vẫn chưa tạo được sức mạnh đột phá. Điều này càng thể hiện rõ khi nhìn sang Thái Lan, vốn được xem là đối thủ của du lịch VN, đã thực hiện nới lỏng chính sách visa 2 - 3 lần kể từ sau đại dịch Covid-19 và đến nay đã miễn visa cho hơn 90 điểm đến, đồng thời liên tục tung ra các chính sách ưu đãi dành cho các thị trường khách quốc tế tiềm năng... Nhờ vậy, lượng khách đến Thái Lan tăng trưởng vượt trội. 

Nếu so với các điểm đến khác trong khu vực như Malaysia miễn thị thực cho 156 quốc gia, Singapore là 162 quốc gia và Philippines 157 quốc gia… thì chính sách thị thực của VN vẫn lép vế hơn. Vì thế, đại diện Sun Group đề xuất Chính phủ và các bộ, ban ngành liên quan tiếp tục tháo gỡ, mở rộng danh sách các quốc gia miễn thị thực, đặc biệt ưu tiên những thị trường khách mục tiêu, giàu tiềm năng như New Zealand, Úc, Trung Quốc, Ấn Độ; nhóm khách từ các thị trường mới nổi và tiềm năng cao như UAE, Ả Rập Xê Út, Qatar, Kuwait cùng các nước Trung Á, khách châu Âu và Bắc Mỹ…

Ảnh: Bá Duy

Đây cũng là vấn đề mà ông Phạm Hà, nhà sáng lập kiêm Chủ tịch Lux Group, nhắc đến đầu tiên khi nói về những nút thắt của ngành du lịch trong nước. Ông Hà phân tích, VN có quá nhiều lợi thế về tài nguyên thiên nhiên để du lịch có thể phát triển trở thành một ngành kinh tế chủ chốt, tạo sức lan tỏa, kích thích các ngành dịch vụ, vận tải, bất động sản, xây dựng… cùng phát triển, thu ngoại tệ tại chỗ. Tác động lan tỏa, đóng góp và tiềm năng của ngành du lịch đã được Chính phủ nhìn rõ, thể hiện qua mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn mà Bộ Chính trị xác định từ năm 2017, thông qua việc ban hành Nghị quyết 08. Tuy nhiên, mối quan hệ với nhiều ngành lại vô tình trở thành rào cản cho du lịch khi bị "trói chân" bởi rất nhiều quy định, lâu ngày không tháo, tạo ra các điểm nghẽn thể chế khiến ngành công nghiệp không khói của VN chưa thể bứt phá.

"Ngành du lịch bao năm qua vẫn miệt mài đề nghị được mở rộng danh sách miễn thị thực nhưng vẫn phải nhường bước vì những lo ngại của các ngành khác", ông Phạm Hà nhấn mạnh.

ẢNH: N.A

Nhìn lại suốt nhiều năm qua, đặc biệt từ khi mở cửa sau dịch Covid-19, nới visa là chính sách được các chuyên gia, DN trong hệ sinh thái du lịch kiến nghị, đề xuất nhiều nhất. Thế nhưng cho đến nay, số các nước được miễn visa khi nhập cảnh VN vẫn rất khiêm tốn. Mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính giao Bộ Ngoại giao, Bộ Công an và Bộ VH-TT-DL nghiên cứu chính sách visa phù hợp, đặc biệt là các nước bạn bè truyền thống, đa dạng hóa việc miễn visa với một số quốc gia, đối tượng như tỉ phú trên thế giới. Các chuyên gia và DN du lịch đang chờ đợi chỉ đạo của Thủ tướng sớm được hiện thực hóa bởi không chỉ tăng doanh thu cho du lịch, quảng bá điểm đến, việc thu hút các chuyên gia, người tài giỏi và tỉ phú thế giới sẽ giúp VN tăng đầu tư trực tiếp nước ngoài, góp phần phát triển thị trường vốn, bất động sản, công nghệ và nhiều lĩnh vực khác.

Hạ tầng, quảng bá, sản phẩm đều yếu

Một điểm nghẽn cũng nhận được phản ánh của hầu hết các DN trong hệ sinh thái du lịch là hạ tầng giao thông, sân bay vẫn chưa đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu tăng trưởng của ngành công nghiệp không khói, đặc biệt là tại các điểm đến trọng điểm. Câu chuyện sân bay Phú Quốc quá tải trong thời gian qua là điển hình. Hiện nay Chính phủ, địa phương đã có những chỉ đạo kịp thời để cải thiện hạ tầng sân bay Phú Quốc. Tuy nhiên, vẫn còn một số điểm đến khác cần cải thiện hạ tầng giao thông, sân bay, tiêu biểu như Đà Lạt, Nha Trang, Côn Đảo, Sa Pa, Huế… Các sân bay tại những trung tâm du lịch lớn như Hà Nội và TP.HCM là Nội Bài, Tân Sơn Nhất cũng gặp tình trạng quá tải, chất lượng dịch vụ không đảm bảo để phục vụ du lịch. "Cần có giải pháp kịp thời và dài hạn để tháo gỡ những vướng mắc về hạ tầng giao thông và sân bay cho những điểm đến giàu tiềm năng nhằm gia tăng năng lực phục vụ khách quốc tế, đặc biệt là đối tượng khách cao cấp", đại diện Sun Group kiến nghị.

Ảnh: Ngọc Dương

Tương tự, công tác quảng bá, xúc tiến du lịch của ngành du lịch hiện vẫn còn nhiều hạn chế. Theo các DN, ngân sách chi cho quảng bá, xúc tiến du lịch VN còn rất khiêm tốn so với các quốc gia láng giềng. Du lịch VN chưa có chiến lược tổng thể trong quảng bá, xúc tiến du lịch. Cách tiếp cận còn khá truyền thống và không có chiến dịch nổi bật. Website và trang cung cấp thông tin du lịch của VN dành cho khách quốc tế chưa thực sự hấp dẫn, chưa có đa ngôn ngữ và thiếu tính tương tác. Đặc biệt là đa số các chiến dịch quảng bá xúc tiến chưa thực sự có sự kết nối chặt chẽ giữa Chính phủ, địa phương và DN để tối ưu hiệu quả truyền thông.

Ảnh: Lã Nghĩa Hiếu

Chủ tịch Vietravel Corporation Nguyễn Quốc Kỳ cũng nhiều lần trăn trở: Đầu tư trực tiếp cho du lịch còn quá ít ỏi. Ngành du lịch vẫn loay hoay với câu chuyện xúc tiến, quảng bá mà không có tiền. Quỹ đầu tư phát triển du lịch có nhưng hoạt động như ngân sách nhà nước, muốn dùng được vừa khó vừa chậm. Cơ quan xúc tiến du lịch tại nước ngoài thì nói mãi vẫn chưa thực hiện được. Địa phương nào cũng nêu cao chủ trương ưu tiên phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, nhưng kế hoạch giao đất, giao cơ sở vật chất thì vẫn cứ ì ạch làm theo trình tự của hết luật nọ đến quy định kia. Đó chính là điển hình của những chiếc "vòng kim cô" cản trở sự phát triển của ngành du lịch.

Cái khó "bó" đầu ra của sản phẩm, tạo thêm một điểm nghẽn nữa cho ngành du lịch đầy tiềm năng nhưng bị tích nén của VN. "Công tác đầu tư xây dựng cho sản phẩm du lịch cao cấp và mang bản sắc riêng. Hiện nay, nhiều điểm đến của VN đã chú trọng đầu tư cho sản phẩm du lịch ngày càng mới mẻ, đẳng cấp như Phú Quốc, Đà Nẵng, Hà Nội, Sa Pa… Tuy nhiên, xét tổng thể thì chúng ta vẫn còn thiếu các sản phẩm du lịch cao cấp và sản phẩm du lịch văn hóa thực sự đẳng cấp mang dấu ấn đặc trưng bản địa. Để nâng cao vị thế cạnh tranh trên bản đồ du lịch quốc tế, việc đầu tư phát triển các sản phẩm du lịch cao cấp, đặc biệt là du lịch văn hóa, là một xu hướng tất yếu nhằm hướng đến sự phát triển bền vững", đại diện Sun Group góp ý.

Sản phẩm lỗi thời, đại trà, không có gì nổi bật, theo ông Phạm Hà, chính là hệ quả của các điểm nghẽn về chính sách. Vì thế, DN muốn làm mới, làm mạnh, đáp ứng yêu cầu của khách cao cấp, chi mạnh tay, nhưng không làm được. "Chúng ta nói kéo khách tới tiêu tiền nhưng họ sẽ mua gì khi không có điểm mua sắm, vui chơi nào đẳng cấp? Cơ chế mở các khu phi thuế quan, khu mua sắm miễn thuế, khu casino… không có, vướng đủ thứ. Muốn làm những tổ hợp nghỉ dưỡng đẳng cấp thì cơ chế đấu thầu, giao đất… cũng muôn vàn khó khăn…", ông Phạm Hà chỉ rõ.

Tiếng nói ngành du lịch chưa có trọng lượng

Chủ tịch Vietravel Corporation Nguyễn Quốc Kỳ nhìn nhận: Cả nước không có nhiều hơn 10 DN đủ sức cạnh tranh trong ngành du lịch. Vì thế, ông kỳ vọng Chính phủ có thể thấu hiểu nỗi lòng DN trước khi kiến tạo chính sách, chung tay hình thành hệ sinh thái du lịch phát triển nhanh, mạnh, bền vững. Cụ thể, nhanh chóng thay đổi cơ chế, sửa đổi luật Du lịch đã lỗi thời; mở chính sách visa bằng các nước trong khu vực. Tiếp đó, cần sửa đổi, hoàn thiện chính sách về thuế giá trị gia tăng (VAT); điều chỉnh giá điện áp dụng cho các cơ sở lưu trú du lịch ngang bằng với giá điện sản xuất; quỹ xúc tiến du lịch, sửa luật để mở văn phòng xúc tiến du lịch của VN ở nước ngoài. Đặc biệt, cần mở cơ chế cho DN du lịch tiếp cận nguồn vốn. Có thể xem xét giảm lãi suất ngân hàng cho các khoản vay của DN du lịch theo nguyên tắc lãi suất cho vay không cao quá 3% so với lãi suất gửi; nới lỏng quy định cho vay của các ngân hàng thương mại cho các khoản vay vốn lưu động…

Cùng với đó, xem xét, tháo gỡ khó khăn đối với hoạt động kinh doanh du lịch trên đất nông nghiệp và đất trang trại; có chính sách đặc biệt phát triển kinh tế đêm, chính sách ưu tiên phát triển hạ tầng gắn với du lịch, khuyến khích hợp tác công - tư trong đầu tư và vận hành sân bay, bến cảng du lịch; các chính sách khuyến khích đầu tư xây dựng các công viên chủ đề, công trình văn hóa, tổ hợp vui chơi, giải trí, trung tâm thương mại, dịch vụ bán lẻ...

"Những kiến nghị này đều đã được Bộ VH-TT-DL trình Chính phủ nhiều lần. Chỉ cần tháo gỡ được 50% những điểm nghẽn này thôi, du lịch đã có thể đạt chỉ tiêu cao. Ngành du lịch thật sự cần bước đột phá thay đổi về nhận thức, quan điểm tới chính sách, để du lịch thật sự trở thành kinh tế mũi nhọn", ông Nguyễn Quốc Kỳ nhấn mạnh.

Ông Phạm Hà cũng đồng tình về chủ trương, quan điểm du lịch được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn nhưng chiến lược vẫn rất chung chung, chưa có đường hướng rõ ràng để DN xác định hướng phát triển. Những chính sách, kiến nghị chủ yếu trước nay tập trung nhiều vào khối DN nhà nước, còn khối DN tư nhân rất ít có tiếng nói trong hoạch định chính sách. Từ chính sách chung về visa, thuế cho tới những hỗ trợ phù hợp với khối DN tư nhân, ngành du lịch gần như không có hoặc phải xếp sau những ngành khác. Đặc biệt, sự chồng chéo giữa các luật khiến DN muốn bứt phá cũng khó.

Đơn cử, DN muốn xây dựng 1 khu Farmtrip hoặc 1 sản phẩm du lịch sinh thái trong rừng để phù hợp với xu thế mới của du khách, không ảnh hưởng tới cảnh quan thiên nhiên, không gây tác động xấu cho môi trường, nhưng rất khó triển khai vì vướng luật Đất đai, vướng quy định từ Bộ Nông nghiệp - Môi trường. Hay như Lux Group kinh doanh du thuyền trên đảo Cát Bà, du khách muốn cập vào các bãi biển để tắm nhưng không được, vì bãi biển thuộc quản lý của Bộ Nông nghiệp - Môi trường, cấm tắm. Vịnh Hạ Long cũng tương tự, có hàng trăm bãi tắm biển tự nhiên tuyệt đẹp nhưng chỉ có một bãi tắm được khai thác, nơi mỗi ngày hàng ngàn người chen chúc nhau. Nghị quyết 36 phát triển kinh tế biển có nhắc tới du lịch là một trong những thành phần trụ cột, nhưng 72% tour liên quan biển đảo gặp nhiều cấm đoán về an ninh quốc phòng. Hoặc tàu du lịch đóng theo tiêu chuẩn quốc tế nhưng không được công nhận mà "đòi" theo yêu cầu tiêu chuẩn VN nên ngành đăng kiểm không đăng kiểm cho...

"DN du lịch tư nhân đa phần vừa và nhỏ, tiềm lực đã yếu còn phải làm thay luôn phần của cơ quan quản lý. Vì thế DN mãi không lớn được, ngành du lịch mãi không bứt tốc xứng với tiềm năng được. Về cơ bản, tiếng nói của ngành du lịch còn quá nhỏ bé. DN tư nhân du lịch như chúng tôi không cần cơ chế gì đặc biệt, chỉ cần cởi tư duy cấm để quản, tháo những chính sách chung đã nêu trên là đủ không gian bứt lên rồi", Chủ tịch Lux Group nhấn mạnh.

Nếu tháo được các điểm nghẽn, các "vòng kim cô", theo các DN, du lịch VN sẽ vươn lên dẫn đầu trong khu vực về thu hút du khách nước ngoài, kích hoạt một loạt ngành từ dịch vụ, lưu trú, thương mại...; thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng của đất nước trong kỷ nguyên mới.