Tháo chốt để kinh tế tư nhân bứt phá: Logistics 'một cổ nhiều tròng'

Nhiều bộ quản lý 1 sản phẩm

Đó là một trong số các phản ánh từ doanh nghiệp (DN) xuất nhập khẩu, logistics phản hồi đến Báo Thanh Niên khi được hỏi về những chốt nghẽn mà họ cần được tháo gỡ để có thể lớn mạnh.

Trước đó, Hiệp hội DN dịch vụ logistics VN (VLA) gửi công văn lên Bộ Tài chính, Bộ NN-PTNT (nay là Bộ NN-MT), Bộ Công thương và Bộ Y tế, phản ánh những vướng mắc của các DN trong việc thực hiện quy trình đăng ký kiểm tra an toàn thực phẩm (ATTP) theo Nghị định 15/2018. Cụ thể, khi DN đăng ký kiểm tra ATTP với thực phẩm nhập khẩu, cơ quan chỉ định của Bộ Y tế và Bộ Công thương không tiếp nhận hồ sơ đăng ký kiểm tra với các lô hàng có mặt hàng thuộc quản lý của Bộ NN-PTNT. 

Trong khi đó, Chi cục Kiểm định thực vật của Bộ NN-PTNT chỉ tiếp nhận hồ sơ đăng ký kiểm tra ATTP cho các mặt hàng có HS Code thuộc Thông tư 1/2024 do Bộ ban hành. Việc các cơ quan không tiếp nhận hồ sơ đăng ký của DN khiến lô hàng nhập về không thể thông quan, gây ách tắc tại cửa khẩu. "Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ giao nhận hàng hóa của các DN, đặc biệt trong giai đoạn cuối năm khi nhu cầu tiêu thụ thực phẩm tăng cao, tạo áp lực lớn lên chuỗi cung ứng và hoạt động kinh doanh", công văn của VLA nêu.

ẢNH: NG.NGA

Đến ngày 22.1, Cục Chất lượng - Chế biến và phát triển thị trường (thuộc Bộ NN-PTNT cũ) có công văn số 113 trả lời việc quản lý về ATTP thuộc quản lý của nhiều bộ ngành. DN nhập khẩu được quyền lựa chọn một cơ quan kiểm tra để chủ trì tiếp nhận hồ sơ và thực hiện thủ tục hành chính. Điều này áp dụng cho các lô hàng chứa nhiều loại thực phẩm, thực phẩm phối chế có thành phần thuộc thẩm quyền của từ hai bộ trở lên hoặc hai cơ quan trong ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn. Nội dung công văn cũng khuyến nghị DN nhập khẩu chủ động cập nhật các quy định hiện hành; lựa chọn cơ quan kiểm tra phù hợp để tối ưu hóa quy trình nhập khẩu.

Dù vậy, Cục Chất lượng - Chế biến và phát triển thị trường cũng thừa nhận cần có một cơ quan liên bộ để tiếp nhận hồ sơ và giải quyết cho DN nhanh gọn hơn. Tuy vậy, sau gần 2 tháng, đến chiều qua 19.3, thông tin với Báo Thanh Niên, đại diện một DN logistics cho biết: "Vẫn chưa có gì chuyển biến. Công chức xử lý hồ sơ báo chờ cấp trên hướng dẫn. DN đưa công văn trả lời của Cục Chất lượng - Chế biến và phát triển thị trường ra, họ vẫn nói để kiểm tra lại. Vấn đề này đã gây khó khăn từ nhiều năm qua".

Tương tự, một DN phản ánh: Cùng một sản phẩm nhập khẩu mà kiểm tra chuyên ngành trùng lắp giữa 2 bộ phận quản lý khác nhau. Chẳng hạn, nhập laptop thì Bộ TT-TT (nay là Bộ KH-CN) kiểm tra chất lượng, quy chuẩn để cấp chứng nhận hợp quy, Bộ Công thương kiểm tra hiệu suất năng lượng; hay nhập thiết bị gia dụng như tủ lạnh cũng do 2 bộ kiểm tra và phải nộp 2 hồ sơ khác nhau. Trong đó, Bộ KH-CN kiểm tra chất lượng, Bộ Công thương kiểm tra hiệu suất năng lượng…

Sớm tháo bung các rào cản làm khó DN

Ông Trần Việt Huy, Trưởng ban Hải quan và thuận lợi hóa thương mại của VLA, cho biết: Có một số quy định tại các thông tư, nghị định liên quan ngành logistics, hải quan… đã quá cũ, dự thảo sửa đổi được đưa lấy ý kiến, sửa đi sửa lại một thời gian dài, nhưng không rõ vì lý do gì đến nay vẫn chưa được ban hành. Ví dụ, ngay với công tác kiểm tra chất lượng nhà nước và kiểm tra chuyên ngành đang bị thụt lùi so với thời điểm năm 2018. Nay rất nhiều bộ ngành quản lý nghiêm ngặt hơn với hàng hóa nhóm 2, nhưng chủ yếu gây lãng phí lớn cho xã hội. Dự thảo nghị định quy định cơ chế quản lý, phương thức, trình tự, thủ tục kiểm tra nhà nước về chất lượng và kiểm tra nhà nước về ATTP đối với hàng hóa nhập khẩu đã qua rất nhiều vòng lấy ý kiến, Liên đoàn Thương mại - Công nghiệp VN (VCCI) khảo sát và có hơn 90% DN đồng tình, ngành hải quan cũng tâm huyết để tháo gỡ giúp DN, nhưng đến nay chưa được thông qua. Chốt nghẽn đang trong tay cơ quan quản lý chuyên ngành.

"Có thêm một "chốt nghẽn" mà chúng tôi tha thiết phải bỏ càng sớm càng tốt là quy định tại Nghị định xử phạt vi phạm hành chính về hải quan hiện quá "siết" DN với những lỗi vô thưởng vô phạt. Chẳng hạn, quy định đang theo hướng phạt nặng vô lý các lỗi hành chính đánh máy, bắt bẻ từng chi tiết, loại bỏ các điều khoản ghi nhận vi phạm lần đầu, không nhằm mục đích trốn thuế. Chính kiểm tra sau thông quan đang khiến DN chịu áp lực rất lớn. Với cơ chế cho DN tự khai báo, tự chịu trách nhiệm, những việc DN cố tình làm sai thì phải chịu trách nhiệm là đúng. Nhưng có nhiều trường hợp được gán là sai vì cách hiểu khác nhau giữa DN và nhân viên hải quan do quy định quá phức tạp, không thống nhất, không được hướng dẫn rõ ràng, bắt DN chịu phạt ngay lần đầu tiên là rất vô lý. Trước đây, sai phạm lần đầu không được coi là lỗi, nghị định mới quy định cứ sai là phạt, mức phạt lại rất cao. Quy định này đang tạo độ rủi ro lớn cho DN", ông Trần Việt Huy cho biết.

Đồng quan điểm, chuyên gia logistics Nguyễn Lý Trường An nhấn mạnh: Một số chốt nghẽn trong ngành này cần phải được tháo sớm. Đó là quản lý số hóa chưa đồng bộ, áp dụng như chiếc áo vá, dù xuất phát điểm là một tấm vải lớn mới mẻ, đẹp đẽ. Chẳng hạn, ngay tại TP.HCM - đầu tàu kinh tế cả nước, lượng hàng hóa đi và về rất lớn nhưng hệ thống số hóa trong cảng đôi khi vẫn trục trặc, nơi có nơi chưa. Còn các địa phương khác thì chưa phổ biến. Điểm nghẽn thứ 2 là các quy định cũ trong kiểm tra chuyên ngành cần được bỏ, thay đổi để cải cách hành chính thực sự "sang trang mới". 

Điểm nghẽn thứ 3 là hạ tầng. Đa số các cửa khẩu trên cạn lẫn dưới nước có đường dẫn vào hẹp, khiến xe chở hàng hóa vào ra luôn trong tình trạng quá tải. Tại TP.HCM, khu vực cảng Cát Lái luôn kẹt xe hàng tiếng đồng hồ, khiến hàng hóa của DN xuất đi bị ảnh hưởng… Cần mạnh dạn giải tỏa nhà dân sát đường xe container để bớt nguy hiểm, đồng thời tăng độ thoáng, an toàn cho xe tải, container chở hàng nặng vào ra cảng. Cuối cùng, tăng tốc xây cảng Cần Giờ để giải quyết tình trạng quá tải tại Cát Lái. Có thêm cảng Cần Giờ, các chính sách hải quan thông thoáng, chắc chắn DN sẽ đột phá tốt.