Thấy gì từ kết quả kiểm toán 3 dự án BT ở Thủ Thiêm ?

Ngày 1.9, nguồn tin PV Thanh Niên cho biết Kiểm toán Nhà nước đã ban hành kết quả kiểm toán hoạt động xây dựng và quản lý sử dụng vốn các dự án BT (xây dựng - chuyển giao) trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm (Q.2, TP.HCM).

Theo đó, 3 dự án (DA) được kiểm toán, gồm: xây dựng 4 tuyến đường chính; hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía bắc và hoàn thiện đường trục bắc - nam (đoạn từ chân cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ); cầu Thủ Thiêm 2, do Công ty CP đầu tư địa ốc Đại Quang Minh là nhà đầu tư thực hiện.

Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đánh giá UBND TP.HCM, các sở ngành, nhà đầu tư (NĐT) và các đơn vị liên quan có nhiều cố gắng trong triển khai thực hiện, điều hành quản lý DA, bước đầu đã hoàn thành các công trình, hạng mục theo hồ sơ thiết kế được duyệt trong phạm vi mặt bằng đã được giao cho NĐT. Báo cáo cũng nêu, hoạt động xây dựng, việc quản lý sử dụng vốn đầu tư các dự án BT trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm (Q.2) cơ bản tuân thủ chính sách, chế độ, quy định pháp luật của nhà nước và hợp đồng BT.

Vướng mặt bằng khiến dự án chậm tiến độ KTNN đánh giá tiến độ các dự án BT chậm hơn rất nhiều so với hợp đồng đã ký, nguyên nhân chính là do vướng giải phóng mặt bằng. KTNN đã đề nghị UBND TP.HCM chỉ đạo UBND Q.1, UBND Q.2, Ban Quản lý đầu tư xây dựng các công trình giao thông, Ban Quản lý đầu tư xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm và các đơn vị liên quan khẩn trương thực hiện việc điều chỉnh thời gian thực hiện DA, gia hạn thời gian thực hiện hợp đồng, hoàn thành việc giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật, sớm bàn giao cho NĐT thi công hoàn thành các DA BT. Đồng thời KTNN cũng đề nghị UBND TP.HCM quan tâm, chỉ đạo thực hiện việc xác nhận khối lượng, giá trị hạng mục hoàn thành để thanh toán theo quy định của hợp đồng BT. Cụ thể, đối với DA 4 tuyến đường, giá trị khối lượng hoàn thành của DA đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận là 3.007,5 tỉ đồng, nhưng TP.HCM mới cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho NĐT tương ứng giá trị 1.841,4 tỉ đồng; đối với DA cầu Thủ Thiêm 2 đến nay khối lượng hoàn thành đã đạt hơn 60% giá trị, nhưng NĐT chưa được xác nhận khối lượng và giá trị để thực hiện việc cấp chứng nhận quyền sử dụng đất. Theo KTNN, việc chậm thanh toán có thể dẫn đến phát sinh chi phí của DA theo quy định của hợp đồng BT đã ký kết.

Tuy vậy, vẫn còn có một số hạn chế, tồn tại như công tác giải phóng mặt bằng chậm, không thể bàn giao mặt bằng trống cho NĐT theo cam kết, kéo dài thời gian thực hiện, chưa ký phụ lục hợp đồng để gia hạn thời gian thực hiện; thiết kế kỹ thuật được duyệt của cầu Thủ Thiêm 2 có một số nội dung điều chỉnh so với thiết kế cơ sở nhưng chưa điều chỉnh thiết kế cơ sở; thiết kế bản vẽ thi công, dự toán của một số hạng mục chưa được phê duyệt hoàn chỉnh, chậm thực hiện việc xác nhận giá trị công trình hoàn thành để thanh toán hợp đồng BT theo định kỳ 3 tháng/lần...

Đối với DA xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía bắc (khu chức năng số 3, số 4) và hoàn thiện đường trục bắc - nam (đoạn từ chân cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ), KTNN đã kiến nghị xử lý về tài chính gần 72,7 tỉ đồng (giảm thanh toán 12,29 tỉ đồng; giảm giá trị hợp đồng thi công đã ký nhưng chưa thực hiện 60,4 tỉ đồng) và kiến nghị xử lý khác (hoàn thiện các thủ tục thẩm định, phê duyệt theo quy định) 85,1 tỉ đồng.

Đối với DA cầu Thủ Thiêm 2, KTNN kiến nghị giảm thanh toán cho nhà thầu 3,8 tỉ đồng; giảm giá trị hợp đồng thi công đã ký nhưng chưa thực hiện 4 tỉ đồng; hoàn thiện thủ tục theo quy định để thanh toán 11,9 tỉ đồng; giảm giá trị dự toán 25,6 tỉ đồng.

Đối với DA 4 tuyến đường chính, KTNN kiến nghị giảm thanh toán cho nhà thầu 17,5 tỉ đồng; giảm giá trị các hợp đồng thi công đã ký nhưng chưa thực hiện 1,6 tỉ đồng; hoàn thiện thủ tục theo quy định để thanh toán chi phí phát sinh 50,5 tỉ đồng; giảm giá trị dự toán 86,3 tỉ đồng; giảm giá trị hợp đồng thi công đối với khối lượng không thực hiện 254,9 tỉ đồng (do điều chỉnh quy hoạch nên phạm vi phần đường trên tuyến R1 chuyển thành cầu cạn qua DA Quảng trường trung tâm và sẽ bổ sung dự toán thay thế; một phần khối lượng không thực hiện so với dự toán ban đầu nhằm phù hợp với điều kiện thực tế của DA); hoàn thiện thủ tục để thanh toán 11,9 tỉ đồng; hoàn thiện thủ tục đối với giá trị của các hợp đồng còn lại 37 tỉ đồng.

Theo KTNN, trong tổng mức đầu tư được phê duyệt của DA 4 tuyến đường chính là 12.182 tỉ đồng, tuy nhiên do cơ chế thanh toán đồng thời nên không tính chi phí lãi vay và trượt giá trong hợp đồng BT và tổng vốn đầu tư được xác định là 8.265,1 tỉ đồng để cân đối thanh toán. Trong đó, chi phí xây dựng 6.500 tỉ đồng (bao gồm: chi phí xử lý nền đất yếu là 2.116 tỉ đồng, chiếm gần 1/3 chi phí xây dựng; chi phí xây dựng 10 cầu trên 4 tuyến đường khoảng 2.008 tỉ đồng; chi phí đầu tư hạ tầng kỹ thuật 1.430 tỉ đồng...). Ngoài ra, khi so sánh suất đầu tư trong quyết định năm 2014 của Bộ Xây dựng, KTNN kết luận: “Đối với đường giao thông cấp I (tuyến R1) và đường giao thông cấp II (tuyến R2, R3, R4), thì chi phí được đề cập tính suất đầu tư trong tổng mức đầu tư của DA không cao hơn suất đầu tư công bố của Bộ Xây dựng năm 2013”.

Tại Kết luận số 1037/KL-TTCP ngày 26.6.2019, Thanh tra Chính phủ (TTCP) kiến nghị giảm tổng mức đầu tư 1.519 tỉ đồng, trong đó có chi phí dự phòng do chênh lệch mức lương là 634,9 tỉ đồng (tương ứng giảm 33 tỉ đồng chi phí lãi vay trên mức chênh lệch dự phòng tiền lương). Qua kiểm toán, KTNN nêu: Đến thời điểm phê duyệt tổng mức đầu tư (ngày 28.10.2013), UBND TP.HCM chưa có ý kiến về đề xuất của Sở Xây dựng tại Văn bản số 7073/SXD-QLKTXD. Do đó, trong thẩm quyền của mình, UBND TP.HCM đã quyết định phê duyệt tổng mức đầu tư DA có khoản chi phí dự phòng chênh lệch mức lương giữa Nghị định số 70/2010 và Nghị định số 103/2012 để tránh điều chỉnh tổng mức đầu tư, nếu như sau này UBND TP.HCM đồng ý sử dụng mức lương nhân công theo Nghị định số 103/2012 áp dụng chung trên địa bàn TP.HCM. Việc sử dụng chi phí dự phòng đã được UBND TP.HCM quy định rõ tại quyết định phê duyệt DA và hợp đồng BT. Tuy nhiên, khi triển khai thực hiện DA không sử dụng khoản chi phí dự phòng chênh lệch mức lương 634,942 tỉ đồng do cơ chế thanh toán đồng thời theo Văn bản số 1909/TTg-KTN của Thủ tướng Chính phủ và Văn bản số 17463/BTC-QLCS của Bộ Tài chính, nên sẽ được giảm trừ khi các bên quyết toán DA hoàn thành.

KTNN xác định, TP.HCM có thiếu sót trong việc phê duyệt tổng mức đầu tư của DA xây dựng 4 tuyến đường chính, vì không kịp thời cập nhật để tính lại chi phí dự phòng trượt giá làm tăng tổng mức đầu tư chưa đúng 350,91 tỉ đồng. Tuy nhiên, KTNN cũng đã khẳng định khoản chi phí này đã được loại trừ ngay trong tổng vốn đầu tư của hợp đồng BT theo cơ chế thanh toán đồng thời được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận tại Văn bản số 1909/TTg-KTN ngày 12.11.2013 và được Bộ Tài chính hướng dẫn tại Văn bản số 17463/BTC-QLCS, nên không ảnh hưởng đến việc cân đối thanh toán khi ký hợp đồng BT và giá trị quyết toán DA hoàn thành.

Ngoài ra, Kết luận của TTCP có đề cập đến phần khảo sát không kỹ dẫn đến tăng chi phí đầu tư xử lý nền đất yếu 481,3 tỉ đồng trong tổng mức đầu tư. Về vấn đề này, báo cáo kiểm toán của KTNN nêu: Việc lập tổng mức đầu tư thì chi phí xây dựng được tính theo khối lượng chủ yếu từ thiết kế cơ sở, các khối lượng khác dự tính và giá xây dựng phù hợp với thị trường theo quy định tại Nghị định số 112/2009. Đồng thời, trong quá trình triển khai thực hiện ở bước thiết kế bản vẽ thi công, các đơn vị có liên quan đã đưa ra phương án xử lý nền đất yếu phù hợp và tiết kiệm được chi phí trên theo ý kiến chỉ đạo của UBND TP.HCM tại Quyết định số 5872/QĐ-UBND ngày 28.10.2013.