Afghanistan biến động trong cuộc chiến 20 năm

Chiến dịch quân sự sau đó của quân đội Mỹ và đồng minh tại Afghanistan dẫn đến sự sụp đổ của chính quyền Taliban vào tháng 12.2001, khi lãnh đạo của lực lượng này là Mullah Mohammad Omar tháo chạy khỏi thành trì Kandahar. Chính quyền lâm thời được thành lập và ông Hamid Karzai làm tổng thống tạm quyền rồi năm 2004 chính thức đắc cử. Về phần mình, lãnh đạo Taliban là Mullah Omar từ sau khi bị lật đổ đã sang Pakistan và chỉ huy các chiến dịch nhằm tái chiếm quyền lực tại Afghanistan.

Từ sau khi lật đổ Taliban, Tổng thống Mỹ George W.Bush khi đó quyết định giữ một lực lượng nhỏ tại Afghanistan để đảm bảo al-Qaeda và Taliban không quay trở lại. Giới chức Mỹ giúp người Afghanistan xây dựng chính quyền ổn định và các nỗ lực tái thiết, theo tờ The Washington Post. Tuy nhiên, chiến dịch hỗ trợ của quân đội Mỹ gặp thách thức lớn và đến cuối năm 2007, số binh sĩ Mỹ tại Afghanistan đã tăng lên thành 25.000 người. Vào năm 2008, số quân Mỹ tại Afghanistan là 50.000 người. Ông Barack Obama sau khi lên làm tổng thống Mỹ tiếp tục đưa quân đến Afghanistan để chống al-Qaeda và Taliban. Đến năm 2010, lực lượng nước ngoài tại Afghanistan là 150.000 người, trong đó Mỹ có gần 100.000 binh sĩ.

Sau khi thủ lĩnh al-Qaeda là Osama bin Laden bị tiêu diệt vào tháng 5.2011, ông Obama thông báo kế hoạch rút bớt quân khỏi Afghanistan và năm 2014 chỉ còn khoảng 34.000 binh sĩ Mỹ tại nước này. Cùng năm 2014, NATO thông báo sẽ chấm dứt sứ mệnh chiến đấu tại quốc gia Trung Á và chỉ làm nhiệm vụ huấn luyện, chống khủng bố. Tháng 1.2017, ông Obama mãn nhiệm mà không hoàn thành lời hứa rút toàn bộ binh sĩ khỏi Afghanistan. Số lượng binh sĩ Mỹ khi đó ước tính còn 8.400 người.

Tình hình an ninh Afghanistan ngày càng tệ hơn khi Taliban mở rộng chiến dịch tấn công tại nhiều vùng cùng lúc Mỹ đẩy mạnh không kích, khiến số lượng thường dân thiệt mạng tăng cao. Đài Al-Jazeera dẫn báo cáo của LHQ cho thấy 2018 là năm có nhiều dân thường thiệt mạng nhất trong xung đột với hơn 3.800 người.

Tháng 10.2018, quan chức Mỹ và đại diện Taliban bắt đầu gặp nhau tại Doha (Qatar) và kéo dài thêm nhiều vòng đối thoại sang năm tiếp theo. Tháng 9.2019, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Donald Trump đột ngột cho dừng đối thoại sau vụ một binh sĩ Mỹ thiệt mạng. Taliban sau đó tăng cường các cuộc tấn công.

Tuy vậy, càng về cuối nhiệm kỳ của ông Trump, đối thoại được khôi phục và đến tháng 2.2020, Mỹ cùng Taliban đạt thỏa thuận lịch sử để Washington rút quân khỏi Afghanistan, đi kèm một số điều kiện. Khi mãn nhiệm, ông Trump cũng chưa đưa được hết quân Mỹ khỏi Afghanistan. Tổng thống Joe Biden sau khi nhậm chức dời hạn chót rút hết quân từ tháng 5 sang cuối tháng 8.2021. Theo số liệu của Bộ Quốc phòng Mỹ, tổng cộng hơn 775.000 binh sĩ đã được triển khai đến Afghanistan, trong đó nhiều người tham gia nhiều đợt. Trong số đó, khoảng 2.300 người thiệt mạng và hơn 20.000 người bị thương. Từ khi LHQ thống kê vào năm 2009, số dân thường Afghanistan thiệt mạng trong cuộc chiến là ít nhất 100.000 người.