Căng thẳng Mỹ - Trung leo thang đỉnh điểm

Tổng thống Donald Trump hôm qua 23.7 tuyên bố ông “luôn có thể” yêu cầu đóng cửa thêm các lãnh sự quán Trung Quốc tại Mỹ, sau khi đã buộc Trung Quốc đóng cửa tổng lãnh sự quán tại TP.Houston (bang Texas). Đến khuya qua, chưa có thêm lãnh sự quán nào của Trung Quốc tại Mỹ bị đóng cửa, tuy nhiên Reuters dẫn lời cựu quyền Giám đốc Tình báo quốc gia Richard Grenell cho rằng lãnh sự quán ở San Francisco (bang California) có thể là mục tiêu tiếp theo.

Thông tin này càng được củng cố khi truyền thông đồng loạt đưa tin Cục Điều tra liên bang Mỹ (FBI) đã khởi tố nhà khoa học Trung Quốc tên Đường Quyên gian lận thị thực để che giấu mối quan hệ với quân đội Trung Quốc và tin rằng bà này đã trốn trong lãnh sự quán ở San Francisco suốt một tháng qua.

Lá bài chủ nghĩa dân tộc Trả lời Thanh Niên ngày 23.7, TS Nguyễn Thành Trung (Giám đốc Trung tâm nghiên cứu quốc tế, Đại học KHXH-NV, ĐH Quốc gia TP.HCM) đánh giá việc Mỹ đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston đi sâu xa hơn việc nơi này bị cáo buộc chứa chấp gián điệp Trung Quốc ăn cắp các bí mật công nghệ, sở hữu trí tuệ của Mỹ. Theo ông Trung, Mỹ muốn vừa nhắm mục đích cảnh báo Trung Quốc rằng Washington sẽ không chịu để yên khi Bắc Kinh gây khó dễ cho các nhà ngoại giao Mỹ đang làm việc tại Trung Quốc trong thời gian dịch Covid-19 vừa qua, và sẵn sàng hạn chế ngoại giao tiếp xúc trực tiếp song phương giữa hai nước xuống mức thấp nhất. Tất nhiên, Trung Quốc chắc chắn sẽ trả đũa nhưng lại không muốn mối quan hệ xuống thấp hơn, và thiệt hại cho Trung Quốc nhiều hơn. Chính vì vậy, Trung Quốc đang lựa tính sử dụng biện pháp tương tự đối với cơ quan ngoại giao Mỹ nào mà ít thiệt hại cho Trung Quốc nhất, bởi vì số lượng người Trung Quốc muốn đi Mỹ vốn nhiều hơn so với chiều ngược lại. Ngoài ra, lá bài Trung Quốc được Tổng thống Donald Trump sử dụng để trấn an cử tri Mỹ trước cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 tới, rằng chính quyền ông Trump sẽ sẵn sàng bảo vệ lợi ích an ninh, kinh tế của nước Mỹ khỏi mối hiểm họa Trung Quốc. Còn đối với Trung Quốc, việc đáp trả Mỹ cũng là hành động kích thích chủ nghĩa dân tộc trong nước của Chủ tịch Tập Cận Bình. Ngọc Mai

Liên quan quyết định đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston, Mỹ hôm qua đã cung cấp thêm thông tin. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ nêu động thái của Mỹ nhằm đáp trả việc Bắc Kinh xâm phạm chủ quyền của Mỹ, bao gồm “các chiến dịch gián điệp và can thiệp phi pháp trên quy mô lớn”. Trong một phát biểu rõ ràng hơn, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương David Stilwell nói rằng Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) đã gửi sinh viên đến Mỹ một cách công khai và theo nhiều cách thức đa dạng để nghiên cứu những nội dung nhằm gia tăng lợi thế cạnh tranh của nước này cả trong kinh tế lẫn những lĩnh vực khác. Ông Stilwell nhấn mạnh tâm điểm của những hoạt động “phá hoại” nằm ở Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston.

Quan chức Mỹ cũng cáo buộc Tổng lãnh sự Trung Quốc ở Houston và nhiều nhà ngoại giao khác ở đó dính líu hoạt động khả nghi tại sân bay quốc tế ở Houston, nơi họ hỗ trợ đưa công dân Trung Quốc lên chuyến bay thuê bao trở về nước. Theo tờ Wall Street Journal, Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston phụ trách khu vực tập trung đông đảo các tập đoàn và viện nghiên cứu lớn của Mỹ, đặc biệt trong ngành y sinh.

Cũng trong hôm qua, The New York Times dẫn một tài liệu 7 trang được các quan chức thực thi pháp luật Mỹ soạn thảo tóm lược nhiều cuộc điều tra của FBI liên quan Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston. Những cuộc điều tra này bao gồm âm mưu chuyển giao bất hợp pháp nghiên cứu y khoa và các thông tin nhạy cảm khác từ các tổ chức trong khu vực; các kế hoạch tuyển mộ nhân tài nhằm thuyết phục hơn 50 nhà nghiên cứu, giáo sư và học giả trong khu vực tuồn các nghiên cứu hoặc thông tin được bảo vệ cẩn mật cho các tổ chức Trung Quốc.

Bên ngoài Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston bị Mỹ buộc đóng cửa Ảnh: AFP

Trung Quốc dĩ nhiên phản đối dữ dội quyết định của Mỹ, bác bỏ các cáo buộc từ Mỹ về vấn đề đánh cắp tài sản sở hữu trí tuệ. Tổng lãnh sự Trung Quốc tại Houston Thái Vĩ đòi Mỹ cung cấp bằng chứng. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi việc Mỹ yêu cầu đóng cửa tổng lãnh sự quán nước này ở Houston là “hành động khiêu khích chính trị đơn phương”. Bộ này cũng hối thúc Washington lập tức rút lại quyết định trên, nếu không Bắc Kinh sẽ đáp trả.

Hôm qua, Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ đã ra tuyên bố kêu gọi Mỹ giảm căng thẳng giữa hai nước. “Nếu mối quan hệ Trung Quốc - Mỹ được ví như chiếc xe, Mỹ đang lái chiếc xe đi nhầm đường và tệ hơn nữa là đang nhấn mạnh chân ga. Đã đến lúc đạp phanh và trở về đúng hướng”, theo tờ The New York Times dẫn tuyên bố.

Ngay sau khi Mỹ yêu cầu đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston, giới chức Mỹ đã nhận được trình báo về khói bốc lên trong khuôn viên cơ sở này. Người dân xung quanh cho rằng đó là do người bên trong đốt giấy tờ. Tổng thống Trump hôm qua cũng nhắc lại nghi vấn nhân viên ngoại giao Trung Quốc gấp rút đốt tài liệu. Tổng lãnh sự Trung Quốc tại Houston Thái Vĩ không tranh cãi về việc đốt tài liệu, gọi hành động đó là “bình thường” vì nhân viên của các nước khác cũng thường đốt tài liệu nội bộ của họ trước khi rời khỏi một cơ sở ngoại giao ở nước ngoài. Tuy nhiên, nhiều người nghi ngờ phía Trung Quốc “thủ tiêu” tài liệu quan trọng.

Đến khuya qua, vẫn chưa có động thái đáp trả cụ thể nào từ phía Bắc Kinh. Tuy nhiên, South China Morning Post dẫn nguồn tin riêng tiết lộ mục tiêu trả đũa hàng đầu của Trung Quốc sẽ là Tổng lãnh sự quán Mỹ ở Thành Đô. Đây là một trong 5 lãnh sự quán của Mỹ tại Trung Quốc đại lục. Trước đó, thượng nghị sĩ Marco Rubio dự đoán Lãnh sự quán Mỹ tại Vũ Hán sẽ bị chính phủ Trung Quốc cân nhắc đóng cửa. Tuy nhiên, Tổng biên tập Hồ Tích Tiến của tờ Hoàn Cầu thời báo cho rằng nếu chọn lãnh sự quán tại Vũ Hán để trả đũa thì không đủ mạnh vì Mỹ đã rút nhân viên ngoại giao về nước ngay khi dịch Covid-19 bùng phát tại đây.

Theo South China Morning Post, Lãnh sự quán Mỹ tại Thành Đô có tầm quan trọng chiến lược vì bao quát mọi hoạt động cả vùng đất phía tây nam của Trung Quốc, bao gồm Tứ Xuyên, Vân Nam, Quý Châu, khu tự trị Tây Tạng và Trùng Khánh. Trong khi đó, tờ Wall Street Journal tối qua dẫn nguồn thạo tin cho biết Mỹ sẵn sàng cho kịch bản Trung Quốc đóng cửa một hoặc nhiều Lãnh sự quán Mỹ ở nước này, nên các nhà ngoại giao Mỹ ở khắp Trung Quốc đã chuẩn bị tinh thần và các bước đang được tiến hành.

Chưa rõ Trung Quốc sẽ trả đũa thế nào, nhưng một khi “ăn miếng trả miếng” thì căng thẳng sẽ càng thêm leo thang, khi quan hệ song phương vốn đã nóng trên nhiều lĩnh vực. Giáo sư quan hệ quốc tế Trình Tiếu Hòa tại Đại học Nhân dân Bắc Kinh nhận định: “Nếu quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục xấu đi mà không được kiểm soát, kết quả tiếp theo có thể là cắt đứt quan hệ ngoại giao”. Trong khi đó, cựu quan chức Cục Tình báo trung ương Mỹ Daniel Hoffman đánh giá đây là tiếng chuông báo hiệu một cuộc Chiến tranh lạnh của thế kỷ 21.