Houston, biểu tượng đặc biệt của quan hệ Mỹ - Trung

Đầu năm 1979, chỉ vài tuần sau khi Mỹ và Trung Quốc bình thường hóa quan hệ ngoại giao, nhà lãnh đạo Đặng Tiểu Bình có chuyến thăm nhà nước mang tính chất lịch sử tới Mỹ. Hình ảnh ông Đặng đội chiếc mũ cao bồi khi xem đua ngựa rodeo tại Houston khi đó được truyền thông đặc biệt chú ý.

Trong cuốn sách có tựa Watch Out for the Foreign Guests!: China Encounters the West (tạm dịch: Coi chừng những vị khách nước ngoài: Trung Quốc chạm trán phương Tây), nhà báo Orville Schell - người có mặt trong chuyến công du của ông Đặng lúc đó, mô tả lại: “Đám đông huýt sáo và reo hò trong sự thích thú khi ông Đặng đội chiếc mũ cao bồi. Chỉ với cử chỉ đơn giản đó, ông Đặng dường như không chỉ kết thúc 30 năm quan hệ gay gắt giữa Trung Quốc và Mỹ, mà còn mở ra cánh cửa cho phép người dân (Trung Quốc - PV) cùng ông tiếp nhận lối sống và văn hóa Mỹ”.

Sau chuyến thăm lịch sử trên, Houston cũng trở thành là nơi đầu tiên được Trung Quốc chọn đặt cơ quan đại diện ngoại giao trên đất Mỹ, trước khi Bắc Kinh thiết lập thêm ở San Francisco, New York, Chicago, Los Angeles và đại sứ quán ở thủ đô Washington D.C. Theo tờ South China Morning Post, Lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston phụ trách 8 tiểu bang miền nam nước Mỹ gồm Texas, Oklahoma, Louisiana, Arkansas, Mississippi, Alabama, Georgia, Florida cùng với vùng lãnh thổ Puerto Rico. Houston của 41 năm về trước được ví như quả ngọt, biểu tượng cho mối quan hệ ấm nồng Mỹ - Trung.

Thế nhưng trong những năm gần đây, Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston lại bị kẹt giữa căng thẳng hai nước. Vào năm 2017 và 2018, lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn có hai chuyến quá cảnh tại Houston trên đường đến thăm các nước Trung Mỹ. Khi dừng chân ở Houston, bà Thái còn gặp gỡ một số chính trị gia Mỹ như thượng nghị sĩ bang Texas, ông Ted Cruz và thống đốc bang Greg Abbott, dù Bắc Kinh liên tục phản đối.

Cũng trong năm 2017, Mỹ từ chối cấp thị thực cho một quan chức hàng đầu phụ trách chương trình không gian của Trung Quốc khi người này đến tham dự một hội nghị khoa học ở Houston. Đến tháng 8.2019, Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston công khai chỉ trích ông Daryl Morey, Giám đốc của đội bóng rổ Houston Rockets chơi giải nhà nghề NBA, vì ông Morey ủng hộ các cuộc biểu tình tại Hồng Kông trên Twitter.

Theo giới quan sát, động thái mới của Mỹ nhằm vào Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston không chỉ là bước ngoặt cho thấy quan hệ hai bên đang xói mòn nghiêm trọng, mà còn là chỉ dấu cho đợt căng thẳng leo thang trong thời gian tới. Houston với hình ảnh ông Đặng đội mũ cao bồi từng là nơi bắt đầu cho quan hệ Trung - Mỹ giờ đây đang chứng kiến sự rạn nứt ngoại giao xấu chưa từng thấy kể từ năm 1979.