Phải khiến Trung Quốc tôn trọng các quốc gia khác

Hôm qua, nguyên Phó trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Elbridge Colby đã có buổi trao đổi với báo giới (ảnh) tại Hà Nội về chiến lược quốc phòng Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, trong đó đặc biệt nhấn mạnh vấn đề Biển Đông. Ông Colby cho biết trong tuyên bố và chiến lược quốc phòng, Mỹ ngày càng nhấn mạnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là vũ đài chính, vì đây là thị trường lớn nhất thế giới, là khu vực có diện tích lớn nhất thế giới và trong tương lai, vị trí của khu vực sẽ ngày càng trở nên quan trọng hơn. Ông nhấn mạnh Mỹ có lợi ích rõ ràng ở khu vực và muốn giao thương, hợp tác với các nước ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương một cách tự do, rộng mở. “Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy Trung Quốc ngày càng đặt ra những thách thức hết sức nghiêm trọng với lợi ích của Mỹ”, ông Colby nói.

Theo ông Colby, chính quyền Mỹ ở cả 2 đảng đều có chính sách đưa Trung Quốc vào hệ thống chung của quốc tế, với hy vọng khi vào thì Trung Quốc sẽ tuân thủ luật chơi được xác lập từ lâu, không chèn ép các nước khác. Tuy nhiên, thực tế không như vậy. “Chính phủ cùng các chuyên gia Mỹ đã nhận định và đánh giá Trung Quốc đang muốn trở thành bá quyền trong khu vực, không phải bằng cách chiếm đóng trực tiếp, mà sử dụng sức mạnh của mình như một cái bóng che phủ các nước trong khu vực”, theo ông Colby. Trung Quốc đang cố gắng cô lập các nước trong khu vực và tập trung vào các mắt xích như Đông Nam Á, thể hiện qua những bất ổn ở Biển Đông. Đặc biệt, với năng lực đã được tăng cường bằng việc quân sự hóa Biển Đông, xây dựng các đảo nhân tạo, Trung Quốc ngày càng gia tăng ảnh hưởng trong khu vực.

Mỹ không sợ, không cảm thấy bị đe dọa trước hành vi của Trung Quốc và Việt Nam cũng không cần cảm thấy bị đe dọa khi các bạn bảo vệ chính nghĩa của mình Ông Elbridge Colby

Ông Colby cho biết: “Mỹ không chấp nhận việc Trung Quốc tạo ra và kiểm soát các đảo nhân tạo. Đây là sự vi phạm các cam kết với chính quyền Obama trước đây. Trung Quốc đang sử dụng các hòn đảo đó đe dọa Việt Nam và Philippines. Mỹ không sợ, không cảm thấy bị đe dọa trước hành vi của Trung Quốc và Việt Nam cũng không cần cảm thấy bị đe dọa khi các bạn bảo vệ chính nghĩa của mình”. Theo ông, Trung Quốc có khả năng dùng vũ lực chiếm các đảo, cũng đã chứng minh việc có thể sử dụng đe dọa vũ lực và gần như đã sử dụng vũ lực để thực hiện ý đồ của mình. “Nếu Mỹ kiên trì và kiên định lập trường. Việt Nam và Philippines cũng như vậy, thì Trung Quốc sẽ phải tính toán và khó kiểm soát được toàn bộ Biển Đông. Trung Quốc đang tận dụng điểm yếu để gây sức ép với Việt Nam, Philippines. Đầu tiên, các bạn cần bảo vệ và khẳng định chủ quyền của mình, dựa vào sức mạnh của mình và tự bảo vệ mình trước”, ông Colby bày tỏ quan điểm. Ông cũng chỉ trích việc Trung Quốc phê chuẩn nhưng lại vi phạm những quy định của công ước UNCLOS trên thực địa.

Đánh giá việc Mỹ thực hiện hoạt động tuần tra ở Biển Đông, ông Colby cho rằng Mỹ phải làm nhiều hơn nữa trước thực tế Trung Quốc vẫn tận dụng các kẽ hở để tạo ra “sự đã rồi”. “Mỹ có thể thực hiện những động thái mạnh mẽ hơn bằng cách công nhận việc khẳng định chủ quyền của các nước như Việt Nam, Philippines. Đây là quan điểm cá nhân tôi, chưa có bất kỳ dấu hiệu nào từ chính quyền Mỹ sẽ làm điều đó, song đây là điều nên cân nhắc. Trung Quốc tiếp tục lợi dụng cách làm là thực hiện các hành động luôn để những căng thẳng ở dưới ngưỡng. Điều quan trọng nhất là phải cho Trung Quốc thấy việc leo thang là ý tưởng không tốt. Tôi cho rằng vấn đề “vùng xám” trước hết phải giải quyết bởi chính các quốc gia trong khu vực. “Sự đã rồi” là vấn đề khó nhất về mặt quân sự. Đây cũng là thách thức lớn với các quốc gia đang quan ngại về những hành vi của Trung Quốc. Kiến nghị của tôi với Việt Nam là hãy nâng cao khả năng, năng lực của mình để có thể dập tắt, hoặc ít nhất là làm chậm lại hay ngăn cản các cuộc tấn công của Trung Quốc”, ông Colby nói.

Chia sẻ góc nhìn của một học giả Việt Nam cho biết “chiến lược của Trung Quốc rất dễ thấy nhưng khó giải”, ông Colby cho biết với Mỹ không hẳn như vậy, vì Trung Quốc có chiến lược ru ngủ Mỹ, không gây hấn hoặc khiêu khích đến mức Mỹ phải phản ứng. Họ vẫn muốn giữ Mỹ ở xa khu vực này. Do đó, Mỹ đã phải thay đổi chiến lược, từ kinh tế, chính trị đến quân sự. Trong đó, các cam kết của Mỹ với khu vực rất rõ ràng thể hiện qua chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, chiến lược quốc phòng và báo cáo Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vừa được công bố hồi tháng 6. Hôm 22.8, Bộ Ngoại giao Mỹ đã ra thông cáo thể hiện mối quan ngại sâu sắc với các hành vi gây sức ép của Trung Quốc ở bãi Tư Chính, thể hiện sự ủng hộ của Mỹ với Việt Nam trong sự kiện này. Về quân sự, Mỹ đang phải ứng phó với động thái và sức mạnh mới của quân đội Trung Quốc bằng cách thiết lập và xây dựng các hệ thống ngăn chặn tiếp cận, đột nhập để ngăn khả năng sử dụng sức mạnh của Trung Quốc ở khu vực, ngăn Trung Quốc sử dụng các chiêu bài “sự đã rồi” và cản trở sự tiếp cận của Mỹ để bảo vệ các đồng minh. Liên quan Việt Nam, ông Colby nhấn mạnh: “Việt Nam không phải đồng minh và Mỹ tôn trọng đường lối độc lập của Việt Nam, nhưng chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam và luôn muốn Việt Nam hùng cường”.

Theo nhận định của ông Colby, vấn đề hiện nay nằm ở chỗ Trung Quốc ngày càng trở nên mạnh hơn. Dù cộng đồng quốc tế không thích cách Trung Quốc làm cũng không có nghĩa Trung Quốc sẽ thay đổi. Họ vẫn sẽ theo đuổi các yêu sách của mình và không đoái hoài đến việc các quốc gia khác nghĩ gì. “Theo tôi, tầm nhìn của Mỹ là phải tập hợp đủ sức mạnh để khiến Trung Quốc phải tôn trọng các quốc gia khác, để Trung Quốc thấy đó sẽ là con đường đúng đắn trong tương lai”, ông nói. “Mỹ không thể đánh giá thấp Trung Quốc, nhưng điều này không có nghĩa là chúng tôi đầu hàng. Tất nhiên, Mỹ không thể làm điều đó một mình. Chúng tôi phải có một mạng lưới kết nối những đối tác, quốc gia chia sẻ lợi ích để có các đối sách phù hợp. Rõ ràng chúng tôi mong muốn tập hợp các quốc gia trong khu vực để chúng ta trở nên mạnh hơn, ngăn chặn khả năng và ý đồ bá quyền trong khu vực của Trung Quốc”, ông Colby chia sẻ và cho biết Mỹ sẽ linh hoạt trong quan hệ hợp tác với các nước trong khu vực phù hợp với từng quốc gia.

Ông Elbridge Colby, nguyên Phó trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ giai đoạn 2017 - 2018, dưới thời Bộ trưởng James Mattis. Thời điểm đó, ông Colby đặc trách vấn đề phát triển chiến lược và lực lượng. Ông cũng là người đã tham gia xây dựng chiến lược quốc phòng Mỹ trong thời gian công tác tại Bộ Quốc phòng. Hiện ông là Giám đốc Chương trình Quốc phòng của Trung tâm nghiên cứu an ninh Mỹ.