Theo dấu nhà báo Hải Triều: Người say mê với di sản Hải Triều

GIAN NAN ĐI TÌM BÁO XƯA

"Chiều 12.5.2014, tôi nhận được món quà vô cùng quý giá, đó là cuốn sách Hải Triều toàn tập (NXB Chính trị quốc gia ấn hành) do gia đình nhà báo Hải Triều gửi tặng. Mở có vài trang, tôi thích thú nên đọc liền 3 ngày", nhà báo Dương Phước Thu kể.

Theo ông Thu, so với cuốn sách về Hải Triều được NXB Văn học in lần đầu năm 1996 với 64 bài, Hải Triều toàn tập in vào năm 2014 đã bổ sung 17 bài. Trong đó, 16 bài do chính nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm - con trai của Hải Triều - tìm ra và 1 bài do TS Phạm Hồng Toàn sưu tầm. Tổng cộng có 81 bài viết và 5 phụ lục với một số hình phụ bản.

Vào thời điểm năm 2014, thực hiện chủ trương của lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên-Huế (nay là TP.Huế), Hội Nhà báo tỉnh đã cử cán bộ đi nhiều nơi sưu tầm nguồn tư liệu báo chí.

ẢNH: HOÀNG SƠN

"Tôi đã tìm được đủ 9 số báo Nhành Lúa (số đầu tiên ra ngày 15.1.1937, số cuối cùng ra ngày 19.3.1937) và phát hiện ở đấy còn nhiều bài viết của Hải Triều chưa in lại ở bất cứ cuốn sách nào cả", ông Thu cho biết. Sau khi tìm đủ các số báo Nhành Lúa, ông đã scan những tờ báo với tỷ lệ 1:1 để tặng nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm. Hành trình đi tìm những tờ báo xưa của ông Dương Phước Thu lắm gian nan, nhưng theo ông cũng có nhiều may mắn.

Ông Thu nói tiếp: "Có những tờ được tìm thấy không nằm ở Huế mà ở nhiều tỉnh phía bắc, tại các thư viện và kho lưu trữ bụi phủ. Nhiều người đã tiếp cận nhưng lại không thấy. Tôi đã xin các thư viện cho tôi được vào kho để tự tìm kiếm. Riêng tờ số 7, tôi gặp may khi lần ra nó nằm ở tỉnh Vĩnh Phúc. Số là, thời điểm báo ra có đăng bài về một người đàn ông ở tỉnh này. Gia đình họ gìn giữ tờ báo để làm kỷ niệm suốt mấy mươi năm. Tìm thấy mua 1 tờ báo có khi chỉ tốn 100.000 đồng nhưng phải bỏ ra công sức, chi phí đi tìm có khi gấp cả 100 lần như thế".

Cùng với 9 số báo Nhành Lúa, nhà báo Dương Phước Thu cũng tìm đủ 4 số báo Kinh Tế Tân Văn. Có đủ tư liệu, ông Thu ngày đêm nghiền ngẫm để cho ra 2 cuốn sách về 2 tờ báo này với những phân tích, bình luận sâu sắc. Ông Thu cho biết, lâu nay, kể cả nhiều nhà nghiên cứu, vì không đủ các số báo nên nhiều thông tin mang tính ước lệ. "Muốn viết về Hải Triều phải viết về 2 tờ này vì lúc đó Hải Triều là Tổng thư ký tòa soạn của Nhành Lúa và thuộc ban biên tập của Kinh Tế Tân Văn", ông Thu nói.

THÊM NHỮNG TƯ LIỆU QUÝ

Am hiểu lịch sử báo chí cách mạng VN, nhất là báo chí Thừa Thiên, nhà báo Dương Phước Thu nhận định trong giai đoạn Mặt trận Dân chủ Đông Dương (1936 - 1939), những nhà báo tiền bối đã rất xuất sắc khi lợi dụng sự cấp phép của chính quyền thuộc địa để đẩy mạnh nội dung của báo chí cộng sản. Dưới sự kìm kẹp của nhà cầm quyền thực dân, để xuất bản báo chí cách mạng là vô cùng gian khổ. Thế nhưng bằng bản lĩnh, trí tuệ, những nhà báo trong đó có Hải Triều đã khéo léo để tờ báo tồn tại, dù chỉ vài số ngắn ngủi.

"Trường hợp của Nhành Lúa và Kinh Tế Tân Văn là một điển hình. Khi hội nghị báo giới Trung kỳ (ngày 27.3.1937), Nhành Lúa đã bị đình bản. Nhưng nội dung hội nghị vẫn được in trên Kinh Tế Tân Văn là bởi tờ báo này mặc dù ra đời trước đó nhưng trong thế "án binh" chờ thời cơ hoạt động", ông Thu nói.

Qua sưu tầm, chỉnh lý, ông Thu phát hiện có 9 bài viết của Hải Triều đăng trên Nhành Lúa chưa có trong Hải Triều toàn tập. Đơn cử như: Một bức thư trả lại cho người gửi (Nhành Lúa số 1, ra ngày 15.1.1937); Những lời nói mà người dân Đông Dương không bao giờ quên (Nhành Lúa số 2, ra ngày 22.1.1937); Chúng tôi rất phàn nàn về sự cấm 2 tờ báo Tiếng Trẻ, Hà Nội cùng các tờ báo khác gần đây (Nhành Lúa số 3, ra ngày 29.1.1937); Hơn một vạn quần chúng nông, công, học sanh và tiểu thương rước viên Lao công Đại sứ của Chánh phủ chiến tuyến bình dân (Nhành Lúa số 8, số đặc biệt về việc đón ông Godard, ra ngày 5.3.1937)… Tiếp tục sưu tầm, ông Thu tìm thêm được 2 bài nữa của Hải Triều đăng trên báo Phụ Nữ Tân Tiến (số 3, ra ngày 5.3.1934) và số 4 (ra ngày 5.4.1934).

Từ kết quả khảo sát, ông Dương Phước Thu cho hay tính từ tháng 3.1928 đến lúc lâm bệnh qua đời vào tháng 8.1954, Hải Triều đã viết nhiều bài bút chiến nổi tiếng trên nhiều lĩnh vực cho 27 tờ báo lớn trong nam ngoài bắc và ở Liên khu 4. Cộng tất cả những bài viết của ông thì hiện có 93 tác phẩm đã tìm ra.

Về một số chức danh mà nhà bảo Hải Triều từng kinh qua, ông Thu phát hiện tờ Thi đua ái quốc của Liên khu 4 và được biết Hải Triều từng làm chủ nhiệm tờ báo này từ tháng 7.1948. Đến tháng 3.1949, Hải Triều làm chủ nhiệm tạp chí Tìm hiểu của Chi hội Nghiên cứu chủ nghĩa Mác Liên khu 4…

"Về "dư địa" tư liệu về Hải Triều, theo tôi, tờ Thi đua ái quốc do Hải Triều làm chủ bút hiện rất ít người biết. Tìm hiểu là tờ lý luận ở Liên khu 4 thời bấy giờ vẫn chưa được khai thác kỹ. Đó là những địa hạt trống mà những ai muốn nghiên cứu có thể tìm hiểu thêm", ông Thu chia sẻ.

Từng là cán bộ Hội Nhà báo Huế - mảnh đất có nhiều đóng góp cho nền báo chí cách mạng, ông Thu tìm hiểu, làm rõ công lao của những nhà báo và thêm yêu kính nhà báo Hải Triều. "Ông là một nhà báo giỏi và dấn thân, để lại những tác phẩm đậm chất thông tấn. Nhân 100 năm Ngày Báo chí cách mạng VN, Hải Triều là một nhân vật xứng đáng được tôn vinh", ông Thu nói. (còn tiếp)