Thị Nở làm… đạo diễn

(TNO) Gọi điện cho Thị Nở - NSƯT Đức Lưu, bà bảo đang đi làm phim tư liệu. Bà tự viết kịch bản, tự đạo diễn. Nhà làm phim “trẻ” ấy năm nay cũng đã gần 80 tuổi.

Thị Nở (Đức Lưu) và Chí Phèo (Bùi Cường) trong phim Làng Vũ Đại ngày ấy - Ảnh: TL

Ngôi nhà của nghệ sĩ Đức Lưu nằm trong con ngõ nhỏ, gần hồ Ba Mẫu (Hà Nội). Cách đây vài năm, mong muốn duy nhất của bà là có đủ sức khỏe để chăm lo cho chồng bị đổ bệnh. Sau mối tình dang dở với nhà thơ Chính Hữu, bà đã kết hôn với giáo sư, tiến sĩ Trần Hạ Phương bằng một tình yêu chân thành và sâu sắc. Giờ ông đã đi xa, ngôi nhà chỉ còn lại mình bà. Có lẽ để khỏa lấp nỗi trống vắng trong cuộc sống và cũng vì cái tính mê công việc của bà, mà đến giờ bà vẫn chẳng chịu nghỉ ngơi, vẫn đi làm phim, rồi lo công việc tại trường đại học.

Đằng sau tiếng cười Thị Nở

Có người nghệ sĩ chỉ cần một vai diễn nhưng cũng đủ đóng đinh trong nghiệp diễn, để sau nhiều thập kỷ vẫn được công chúng nhắc và nhớ đến, Đức Lưu nằm trong số ấy. Thị Nở mang lại cho bà nhiều hạnh phúc nhưng cũng chẳng ít nỗi niềm…

Bộ phim Làng Vũ đại ngày ấy công chiếu vào năm 1982, đã gây ấn tượng mạnh với công chúng, đặc biệt là hai vai diễn Thị Nở của Đức Lưu và Chí Phèo của Bùi Cường. Nhắc lại kỷ niệm làm phim hồi ấy, nghệ sĩ vẫn nhớ suốt cả năm trời bà phải đeo hàm răng giả, nhét hai cục bông vào hai bên má, mỗi lần bỏ ra là đau nhức khắp mặt. Bù lại, nhà hóa trang Nhữ Đình Nguyên đã biến hóa bà thành cô Thị Nở xấu xí đến nỗi chồng bà còn không… nhận ra vợ.

“Thời đó đi đóng phim vì tình yêu nghề, chứ cát - xê chẳng nhiều nhặn gì. Đóng phim xong mà tôi không đủ tiền mời bạn bè đi ăn phở”, bà cười khi nhắc lại kỷ niệm xưa.

Để Thị Nở xấu xí, nghệ sĩ Đức Lưu đã phải chịu đau đớn khi hóa trang - Ảnh: TL

Khi đạo diễn Phạm Văn Khoa mời nghệ sĩ Đức Lưu vào vai diễn Thị Nở cũng là lúc bà đã ở tuổi 40, người con trai lớn đã học cấp ba, còn con trai út học cấp một. “Thật ra ông chồng nào cũng muốn nhìn vợ mình đẹp. Ông nhà tôi không thích tôi vào vai Thị Nở, nhưng vẫn tôn trọng quyết định của vợ”, bà kể. Trong phim có cảnh “nóng” Chí Phèo vồ lấy ngực Thị Nở ở vườn chuối được làm rất mạnh bạo. Mặc dù có người đóng thế, Đức Lưu chỉ xuất hiện vài giây sau cùng của cảnh quay, nhưng như vậy cũng khiến bà… không dám nói với chồng.

Thị Nở trong truyện của Nam Cao xấu xí, vô duyên và dở hơi thế nào thì bước ra màn ảnh cũng thật như thế. Nhưng chính sự thành công của Đức Lưu lại vô tình đưa gia đình bà vào những phiền toái, có đêm bà nằm ngủ mà rơi nước mắt. Hai cậu con trai của bà đi học bị chúng bạn trêu chọc là “con của Thị Nở và Chí Phèo ở lò gạch”, các vị phụ huynh cũng xúm đến xem “con của Thị Nở như thế nào”, đi đến đâu người ta cũng chỉ trỏ “con Thị Nở đấy”. Đến khi cô cháu nội của bà đi học mẫu giáo, nhiều người nhận ra và bảo nhau “cháu của Thị Nở kìa”…

Chỉ ngay sau khi phim được trình chiếu một thời gian, nghệ sĩ Đức Lưu đã từ giã nghiệp diễn. Hỏi bà có phải buồn phiền vì vai diễn Thị Nở mà quyết định như vậy không, bà cười lắc đầu: “Không có chuyện đó đâu. Dù gia đình có những xáo trộn, có lúc không vui vì vai diễn Thị Nở, nhưng sau cùng tôi hiểu đó là vì Thị Nở được sống trong lòng công chúng”.

Sau Làng Vũ Đại ngày ấy…

Không còn đóng phim, nghệ sĩ Đức Lưu chuyển về công tác tại Ban Đối ngoại của Thành ủy Hà Nội. Đến năm 1996, bà cùng các đồng nghiệp thành lập trường Đại học Công nghệ và Kinh doanh Hà Nội, mà đến giờ bà vẫn tham gia công tác quản lý.

Nghệ sĩ Đức Lưu thời trẻ - Ảnh: NVCC

Sau bộ phim Làng Vũ Đại ngày ấy…, Đức Lưu vẫn rất gắn bó với đạo diễn Phạm Văn Khoa. Với bà, ông như một người anh gần gũi trong gia đình, là người mà bà luôn biết ơn. Nhưng khi nhắc đến cố đạo diễn, bà không khỏi xót xa. “Cuộc sống riêng của anh không may mắn như những người khác. Lúc anh già yếu, không đi lại được, không có ai bên cạnh trông nom, chăm sóc. Có hôm, tôi phải thức dậy từ 2 - 3 giờ sáng, xếp hàng ở cửa hàng tem phiếu, mua cho anh dăm quả trứng gà”, bà nhớ lại.

Nghệ sĩ Bùi Cường và Nghệ sĩ Đức Lưu trong lần gặp lại - Ảnh: NVCC

Nghệ sĩ Đức Lưu là sinh viên khóa đầu tiên của trường Điện ảnh Việt Nam, bà làm lớp trưởng lớp diễn viên, trong đó có nghệ sĩ Trà Giang, Thế Anh, Lâm Tới… Khác với bạn bè, bà không đeo đuổi điện ảnh một cách trọn vẹn, nhưng đến tuổi này, bà lại quay trở lại làm phim, cứ ai “đặt hàng” là bà lại nhận lời. “Nhớ lắm, lúc nào tôi cũng nhớ đến cái nghiệp của mình”, Thị Nở của làng Vũ Đại năm nào bùi ngùi nói.