Hà Nội buông lỏng quản lý, giám sát các dự án BT

Ngày 19.7, Thanh tra Chính phủ (TTCP) thông báo kết luận thanh tra việc chấp hành quy định pháp luật trong thực hiện một số dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, BOT trên địa bàn TP.Hà Nội, trong đó tập trung kiểm tra các dự án về giao thông, môi trường thực hiện theo hình thức hợp đồng BT, gồm: đầu tư xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở; đầu tư xây dựng đường Lê Văn Lương kéo dài; đầu tư xây dựng đường trục Nam tỉnh Hà Tây; đầu tư xây dựng tuyến đường từ đường Lê Đức Thọ đến khu đô thị mới Xuân Phương; đầu tư xây dựng đường bao quanh khu tưởng niệm Chu Văn An; đường liên tỉnh Hà Nội - Hưng Yên đoạn qua địa phận Hà Nội.

Theo TTCP, các dự án BT, BOT triển khai trên địa bàn TP.Hà Nội có ưu điểm đã huy động được nguồn vốn đầu tư xã hội, bù cho sự thiếu hụt ngân sách nhà nước để phát triển hạ tầng, từng bước phục vụ cho lợi ích người dân. Tuy nhiên, cũng bộc lộ không ít hạn chế yếu kém từ cơ quan nhà nước là UBND TP.Hà Nội và các sở, ngành liên quan. Cụ thể, giai đoạn 2008 - 2012, UBND TP.Hà Nội chưa thực hiện đúng việc lập, phê duyệt, công bố danh mục các dự án theo quy định. Từ đó, các thông tin cần thiết về chủ trương đầu tư, các lĩnh vực, dự án kêu gọi đầu tư không được công bố rộng rãi, dẫn đến hạn chế số lượng nhà đầu tư, giảm tính minh bạch và cạnh tranh công bằng. TTCP cho biết, tại thời điểm thanh tra có 15 dự án theo hình thức hợp đồng BT, chỉ có 1 dự án thực hiện đấu thầu, còn lại đều là chỉ định thầu.

Chưa hết, các dự án chỉ định thầu đều có lý do chung là cấp bách, cấp thiết, tuy nhiên UBND TP.Hà Nội đã không thực hiện đúng quy trình, quy định, không có số liệu để chứng minh hay làm rõ thực trạng, mức độ chính xác của việc cấp bách hay cấp thiết. Nhiều nhà đầu tư tại thời điểm được lựa chọn để thực hiện dự án đã không đảm bảo năng lực, như Công ty cổ phần Tasco đối với dự án đầu tư xây dựng tuyến đường từ đường Lê Đức Thọ đến khu đô thị mới Xuân Phương; dự án đường trục phía nam tỉnh Hà Tây cũ do Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 5 làm chủ đầu tư…

Theo TTCP, hầu hết các dự án đều bị chậm tiến độ so với yêu cầu và nguyên nhân được xác định là chủ đầu tư không đủ năng lực huy động vốn, bố trí vốn chủ sở hữu tham gia vào dự án của nhà đầu tư yếu kém không đảm bảo giải ngân theo tiến độ cam kết. “UBND TP.Hà Nội đã thực hiện không đúng quy trình lựa chọn cũng như đánh giá năng lực của nhà đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư không đủ năng lực để thực hiện dự án”, kết luận của TTCP nêu rõ.

TTCP còn phát hiện tại một số dự án BT có hiện tượng cơ quan chức năng TP.Hà Nội thẩm định, phê duyệt “ẩu” dẫn đến tăng tổng mức đầu tư dự án, ảnh hưởng đến việc tính toán, sắp xếp các phương án giao đất đối ứng để xác định thu tiền sử dụng đất. Cụ thể, tại dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương do tính toán áp dụng đơn giá không chính xác đã làm tăng giá trị hợp đồng BT hơn 19,5 tỉ đồng; tại nút giao thông Long Biên do Công ty cổ phần Him Lam thực hiện tăng giá trị lên tới hơn 60 tỉ đồng…

Cũng theo TTCP, sau khi ký kết các hợp đồng, UBND TP.Hà Nội và cơ quan chức năng đã thiếu sự chặt chẽ trong việc giám sát. Hầu hết các dự án đều bị chậm tiến độ không đảm bảo mục tiêu cấp bách như “đầu bài”, đồng thời làm phát sinh nhiều chi phí trong đầu tư. TTCP chỉ rõ, tại dự án đầu tư xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở do Công ty TNHH Gamuda Land Việt Nam thuộc Tập đoàn Gamuda Berhad (Malaysia) làm chủ đầu tư được khởi công khi chưa có quyết định phê duyệt dự án, chưa có kết quả thẩm tra, phê duyệt về thiết kế cơ sở và công nghệ của Bộ Xây dựng, Sở TN-MT TP.Hà Nội. Cũng tại dự án này do bị chậm tiến độ đã phát sinh khoản chi phí lên tới 11,5 triệu USD, mặt khác, nhà đầu tư đã tự triển khai hạng mục về nạo vét không có bất cứ sự tham gia nào của cơ quan chức năng VN nhưng sau đó vẫn đề nghị quyết toán khoản tiền lên tới gần 10 triệu USD.

Đáng chú ý, tại dự án đường trục phía nam tỉnh Hà Tây cũ do Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 5 làm chủ đầu tư, TTCP phát hiện cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã thẩm định, phê duyệt và tính chi phí lãi vay 920 tỉ đồng trong tổng vốn đầu tư dự án BT là không có cơ sở, dẫn đến việc xác định giá trị tổng vốn đầu tư để ký hợp đồng sai…

TTCP đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chức năng nghiên cứu, tham mưu để ban hành văn bản về cơ chế quản lý, giám sát đối với các dự án BT; xử lý về kinh tế khoản tiền hơn 1.600 tỉ đồng, gần 38 triệu USD, đồng thời xem xét trách nhiệm của lãnh đạo UBND TP.Hà Nội và các cơ quan chức năng có liên quan trong việc chỉ định thầu, chỉ đạo, đôn đốc cơ quan cấp dưới thực hiện hợp đồng.