BÀI: MINH MINH | ẢNH: SƠN TRÀ
Với công dân xứ Việt như tôi, thì nghi thức Phật giáo quen thuộc nhất là tắm Phật và chỉ diễn ra trong dịp lễ Phật đản, và hay có dịp nhìn thấy nghi thức này khi sang Thái Lan, Lào... Nhưng lễ rửa mặt Phật thì mới chỉ thấy ở Mandalay này, tại ngôi chùa trứ danh - chùa Mahamuni, một nghi thức độc đáo ít nơi có dù các quốc gia theo đạo Phật ở châu Á rất nhiều. Nên dù đến Mandalay khá trễ, nhưng tôi ngủ chập chờn chỉ vì háo hức đợi trời dần về sáng đi xem rửa mặt Phật.
Lễ Phật lúc 4 giờ sáng
Nửa đêm về sáng, tôi khoác ba lô đến Mahamuni Phaya, ngôi chùa vào hàng danh tiếng nhất xứ được xây dựng vào năm 1784. Chùa có bức tượng Phật đúc bằng đồng cao 4m, là nơi sẽ diễn ra nghi thức rửa mặt Phật. Tôi đến chùa, đã thấy người đi lễ Phật rất đông, không kém gì ban ngày. Nhưng tất cả đều diễn ra trong trật tự và tĩnh lặng. Tôi hòa trong dòng người, vào chánh điện, ngồi xuống hướng về pho tượng Phật to lớn màu vàng đặt trong bảo tháp ở chánh điện, đợi chờ nghi thức độc đáo này bắt đầu. Tiếng động duy nhất là tiếng cầu kinh đều đều vang xa gần khắp gian chánh điện.
Hỏi thăm người ở đây, tôi được biết nghi lễ đã có từ khi tượng Phật được mang về chùa và chỉ vị sư có vị trí cao trong cộng đồng Phật giáo Mandalay mới có thể đảm nhận công việc quan trọng này. Cùng đứng quanh tượng Phật là những người phụ việc cho nhà sư trong trang phục trắng. Pho tượng khá lớn, có một dàn giáo bắc ngang trên đầu gối tượng để nhà sư đứng lên trên vừa tầm với khuôn mặt đức Phật. Sau những bài kinh tụng, vị sư này phủ tấm vải màu vàng quanh phần thân tượng. Tiếp đến, ông cầm chiếc bình đựng nước, là thứ nước tinh khiết được lấy từ nguồn nước sạch nhất ở Mandalay, bắt đầu nghi thức xịt nước làm ướt khuôn mặt tượng Phật. Sau đó ông dùng tấm mút lau một cách từ tốn cẩn thận khuôn mặt đức Phật từ trán, xuống mắt, má, hai cánh mũi. Riêng phần môi, nhà sư cầm cây cọ mềm, nhẹ nhàng chải qua lại nhiều lần. Sau cùng, vị sư dùng quạt quạt thật nhẹ để làm khô nước trên mặt Phật. Tất cả đều được thực hiện một cách cẩn trọng, thành kính và từ tốn từng bước một, không cầu kỳ nhưng nghiêm cẩn. Trong lúc buổi lễ diễn ra, người dân Mandalay tập trung ở giữa chánh điện, thành kính quỳ lạy mắt hướng về tượng Phật và đều đặn tụng kinh, bên cạnh những mâm hương hoa bánh trái hành lễ. Với công việc mỗi buổi sáng của bất cứ người dân nào thức dậy, chỉ cần dăm ba phút đã xong việc rửa mặt, thậm chí là làm cho xong thì trong buổi lễ rửa mặt Phật ở đây, hành động ấy là một nghi thức tôn giáo đầy kính cẩn và mộ đạo cho một đức tin vững chắc với nghi lễ kéo dài gần một tiếng đồng hồ dành cho đức Phật. Sự thành kính ấy truyền sang cho cả du khách như tôi. Cho tôi hiểu chẳng có gì phải vội vàng, hấp tấp khi mọi thứ đời vội vã đã để lại bên ngoài sân chùa. Chỉ cần một buổi ngồi cùng những người dân nơi đây, ngắm cảnh tượng thú vị ấy trong tiếng tụng kinh đều đặn thành kính vang lên chung quanh, tôi hiểu niềm tin và sự tôn kính với đức tin của người dân nơi này đến mức nào.
Pho tượng nặng dần theo thời gian
Điểm đặc biệt ở đây, bên cạnh lễ rửa mặt Phật, còn ở chỗ pho tượng Phật mỗi ngày một nặng thêm theo thời gian vì được dát vàng. Pho tượng Phật có vẻ ngoài đặc trưng của các tượng Phật ở Miến Điện, tai dài có khuyên, trên đầu Phật đội nón, mình khoác áo bào làm bằng đồng nặng 6,5 tấn, cao khoảng 4m. Pho tượng và tòa tháp tỏa ra sắc vàng rực rỡ vì lượng vàng được dát lên bao nhiêu năm qua. Bởi không biết bao nhiêu triệu lượt người gần xa hành hương đến đây cúng dường bằng những lá vàng dát mỏng, có kích thước khoảng 2 ngón tay cái.
Chuyện xưa kể rằng để thể hiện sự sùng đạo và sức mạnh về quyền lực của mình, nhà vua Sanda Thurija thời bấy giờ thường đem vàng dát lên tượng. Tập tục này theo thời gian được thực hiện qua nhiều thế hệ, ăn sâu vào tiềm thức của người dân Myanmar. Chưa một ngày nào, bất kể nắng mưa, nghi lễ này vẫn được thực hiện mỗi ngày vào lúc trời chưa sáng. Cho đến ngày nay, tượng Phật ngày càng to bởi lớp nón và lớp áo bào được dát lên vô số những lớp vàng lá. Uớc tính lớp vàng hiện dày 15cm.
Mỗi người ít nhất một lá, sự bồi đắp mỗi ngày khiến cho thân tượng bây giờ đã dày lên khoảng 15cm. Trừ khuôn mặt, còn thì bức tượng bây giờ tròn trịa, “bụ bẫm” hơn theo thời gian. Trong chùa có chụp hình bức tượng phật những ngày mới dát vàng và khoảng hơn chục năm sau đó, đủ để bạn cảm nhận về mức độ vàng dát lên tượng Phật nhiều đến mức nào theo thời gian. Ngộ một cái, theo tục lệ xứ này, phụ nữ không được bước lên gian chánh điện, đến gần tượng Phật. Tất cả đều ngồi cầu nguyện ở một khoảng cách khá xa, sau hàng rào. Nhưng phụ nữ lại là những người chăm chỉ dát vàng nhất. Họ đều có thể nhờ những người phụ lễ ở chùa, những người đàn ông quen biết hoặc không quen cũng chẳng sao, đang hành lễ cùng với mình, lên dát vàng tượng Phật.
Người Miến Điện có thói quen rất thích dát vàng lên chùa và tượng Phật, như một cách tôn tính niềm tin tôn giáo của mình. Những lần lang thang xứ này, tôi thường thấy các công trình kiến trúc đẹp đẽ nổi tiếng đều được dát vàng. Pho tượng Phật ở chùa Mahamuni Phaya này là một thí dụ minh họa cho ấn tượng của du khách về chuyện dát vàng. Nên cũng dễ hiểu vì sao ở một số chùa nổi tiếng như chùa Mahamuni Phaya, luôn có sẵn những quầy bán vàng lá phục vụ nhu cầu cho Phật tử và du khách gần xa muốn mua để dát lên tượng Phật.
GHI VÀO SỔ TAY
Ở chùa Mahamuni không thu vé vào cổng, chỉ tốn phí chụp hình là 1 USD cho mỗi máy. Bạn phải chuẩn bị tinh thần đi chân không vào khu vực sân chùa đến bên trong. Tất cả các đền, chùa khác ở xứ này cũng vậy, đều phải đi chân trần ở những nơi linh thiêng. Không phải lo mất giày dép như bên nhà vì có nơi để gửi. Hoặc bạn nhớ đem túi theo để đựng. Thường các đền chùa nổi tiếng và nhiều điểm tham quan dành cho khách du lịch ở xứ này đều có bán vé tham quan và thu phí chụp ảnh. Bạn nên chuẩn bị tinh thần cho việc này, một số nơi, người ta rất gắt gao về việc này và bạn phải xác định, nếu đã đưa máy ảnh lên bấm là phải trả tiền. Một số đền tháp không thu phí nhưng người coi đền có thể xin tiền. Tương tự, một số người dân và cả nhà sư khi bắt chuyện, cung cấp thông tin cho bạn có thể sẽ xin tiền tip!
Miến Điện rất nhiều đền chùa, tháp, và đây cũng là những điểm tham quan chính, không được mặc quần short cả với nam và nữ khi đi vào những nơi này. Bạn nên mua tấm vải mà đàn ông xứ Miến Điện hay mặc hàng ngày, gọi là longi, một dạng váy của nam với một miếng vải lớn quấn cột trước bụng. Khoác longi bên ngoài để dễ dàng đi lại tham quan các đền, chùa. - Tiền Miến Điện gọi là Kyat, 1 Kyat tương đương 20.12 VNĐ.
