Không hướng nghiệp sớm là lãng phí thời gian!

Lâu nay các chương trình hướng nghiệp thường được tổ chức theo mùa tuyển sinh của các trường đại học, cao đẳng. Hướng nghiệp đã và đang được hiểu là hoạt động nhằm giúp bạn trẻ chọn ngành, chọn trường để học tiếp sau khi tốt nghiệp Phổ thông. Tuy nhiên, từ góc nhìn của Chuyên gia Hướng nghiệp Hồ Phụng Hoàng (Phoenix Ho), hướng nghiệp không chỉ là việc cần làm một lần vào thời điểm trẻ học cuối cấp mà hướng nghiệp là con đường dài nên được bắt đầu từ khi trẻ còn nhỏ.

Hướng nghiệp là hành trình phát triển nghề nghiệp của mỗi người. Hành trình này nên được bắt đầu khi trẻ 3 - 4 tuổi và người đồng hành đầu tiên tốt nhất của trẻ chính là cha mẹ.

Hướng nghiệp để hiểu mình

Theo chị Phoenix Ho, hướng nghiệp trước tiên là để hiểu mình, hiểu về thế giới nghề nghiệp và lên kế hoạch nghề nghiệp. Hiểu mình là bước cơ bản đầu tiên để đứa trẻ biết mình là ai, khẳng định được bản thân và xác định được vị trí chúng có thể đóng góp vào xã hội. Chính vì thế, người có khả năng giúp con hiểu bản thân tốt nhất chính là cha mẹ.

Trong giai đoạn trẻ từ 0-10 tuổi, cha mẹ có thể bắt đầu bằng việc quan sát con và nói cho con nghe những quan sát của mình, đồng thời tạo cho con thói quen tự quan sát bản thân con. Con cần được trao cho các cơ hội trải nghiệm thông qua việc được cha mẹ đưa đến các lớp học, các môi trường khác nhau để con tìm hiểu, khám phá. Khi cho con quan sát của mình, cha mẹ cần tránh khen con thái quá,  không “dán nhãn” con. Cuộc trò chuyện nên dùng ngôn ngữ bình thường, khoa học dựa trên những điều có thể minh chứng và cả hai bên đều có thể quan sát. Nhận xét dựa trên bằng chứng khoa học, càng trung dung, càng khách quan càng tốt cho trẻ.

Đến khi con 14-17 tuổi, cha mẹ cùng con gầy dựng hành trình tìm hiểu về thế giới nghề nghiệp, các ngành học, nơi đào tạo… Con là người quyết định và cha mẹ là người ủng hộ. Cha mẹ từ từ rút lui, giảm dần vai trò của mình theo số tuổi tăng thêm của con.

“Khi ở tuổi Mầm non, Tiểu học con rất gần gũi với cha mẹ nhưng khi con lớn lên điều này dần thay đổi. Cha mẹ hướng nghiệp cho con từ sớm tạo thói quen tương tác tích cực giữa cha mẹ và con. Trên hành trình con lớn và cả sau khi đã trưởng thành, mỗi việc xảy đến với con và con chọn người tương tác là cha mẹ thì mối quan hệ cha mẹ và con cái sẽ trở nên vô cùng đẹp và có ý nghĩa. Khi đó, quan hệ cha mẹ và con không chỉ là tình thương mà còn bao gồm sự thấu hiểu”, Thạc sĩ Phoenix Ho chia sẻ.

Phoenix Ho là Thạc sĩ tham vấn chuyên ngành Phát triển nghề nghiệp, ĐH Santa Clara, Hoa Kỳ; Thạc sĩ Quản trị giáo dục, ĐH RMIT, Úc; tác giả sách “Mẹ dắt con đi” và sách hướng nghiệp “Cứ đi để lối thành đường”.

Để con tự hướng nghiệp cho con

Hướng nghiệp là hành trình rất dài, không thẳng như một đường kẻ, không ngừng lại ở thời điểm nào mà xuyên suốt cuộc đời. Cuộc sống thì luôn xảy ra rất nhiều việc không như mong đợi, không có trong dự tính và như vậy hành trình nghề nghiệp cũng thay đổi theo. Ở mỗi khúc quanh trên hành trình đó, người hướng nghiệp phải làm công việc khơi gợi hướng dẫn để người được hướng nghiệp đặt ra và trả lời các câu hỏi: Tôi là ai? Nghề nghiệp nào phù hợp với tôi, tôi muốn hướng tới nghề nào trong tương lai? Tôi có nên đổi nghề hay không, tôi phải lập kế hoạch như thế nào? Chuỗi quá trình hỏi - trả lời này cứ lặp đi lặp lại trong cuộc đời.

“Liệu bạn có muốn hướng nghiệp cho con cả đời hay chỉ muốn làm người hỗ trợ, ủng hộ con thôi? Đó chính là lý do tôi giữ quan điểm: Cha mẹ có thể và chỉ nên là người quan sát, hướng dẫn, trò chuyện, nâng đỡ, ủng hộ con còn việc hướng nghiệp và ra quyết định phải đặt lên vai bạn trẻ”, Phoenix Ho tâm sự.

Tuy vậy, không dễ dàng để con tự hướng nghiệp cho con nếu con không được nuôi dạy theo cách tự chủ, tự lập. Con cần được trao quyền, tự ra quyết định và chịu trách nhiệm với quyết định của mình. Con sẽ học được từ các quyết định sai và dần tự định hướng cuộc đời con. Trên hành trình nghề nghiệp cũng vậy. Con thấy sai chỗ nào thì dừng lại, tự hỏi, tự sửa, tự ra quyết định mới. Con càng tự lập, tự chủ thì càng tốt cho con và tốt cho cha mẹ.

Hướng nghiệp đúng giúp người trẻ ban đầu chọn được ngành học phù hợp, ra trường đi làm công việc phù hợp với khả năng, có thể sinh tồn và có kết nối xã hội, khẳng định bản thân. Người được hướng nghiệp sớm ra các quyết định nghề nghiệp sát với khả năng của bản thân và tiệm cận với nhu cầu của thị trường việc làm. Khi hành trình hiểu mình ngắn lại, họ không mất nhiều thời gian đi đến cái đích mong muốn. Cha mẹ quan tâm tìm hiểu hướng nghiệp và chủ động hướng nghiệp cho con chính là đang tiết kiệm thời gian và tiền bạc cho cả mình và con.

Thạc sĩ Phoenix Ho chia sẻ tại một chương trình dành cho cha mẹ tổ chức tại TP. Cần Thơ.

Tận dụng nguồn tài nguyên mở về hướng nghiệp

Các mùa tuyển sinh cũng là mùa của chương trình hướng nghiệp, tư vấn hướng nghiệp được quan tâm cao độ. Phụ huynh và học sinh có cơ hội tham gia nhiều chương trình, ngày hội hướng nghiệp do các cá nhân, đơn vị tổ chức. Tuy nhiên, có một nguồn tài nguyên mở về hướng nghiệp đã và đang được xây dựng rất bài bản, chuyên nghiệp và dễ dàng tiếp cận với tất cả mọi người mà Thời Trang Trẻ muốn giới thiệu đến bạn đọc. Đó là nguồn tài nguyên do doanh nghiệp xã hội Sông An biên soạn và tuyển chọn.

Thạc sĩ Phoenix Ho cho biết: “Hiện tại ở Việt Nam đang có những cố gắng tạo ra nguồn tài nguyên về hướng nghiệp như các app chọn trường chọn nghề… nhưng chưa có sự đồng nhất và độ phủ rộng. Trong lúc chưa có một kênh tài nguyên chính thức thì Sông An cố gắng trong sức lực của riêng mình, tự phát triển một nguồn tài nguyên nho nhỏ. Chúng tôi tham khảo các tài liệu chuyên môn, nguồn tài nguyên của một số nước như Mỹ, Úc, NewZealand… để tạo ra kho tài nguyên tập trung vào các mảng chính bao gồm các bài trắc nghiệm, hiểu mình, hiểu ngành học, hiểu nghề, tài liệu chuyên ngành. Không chỉ là tài liệu do Sông An tạo ra, chúng tôi còn dẫn các nguồn tài liệu miễn phí của các tổ chức như ILO và VVOB”.

Bên cạnh đó, với các hội thảo dành cho học sinh sinh viên đưa ra kiến thức hướng nghiệp căn bản, dễ hiểu ở diện rộng, Sông An đặt kỳ vọng từ 1.000 người tham dự có khoảng 20% người quay về tìm công cụ trên tài nguyên và cũng khoảng 20% trong số đó có thể tự tìm hiểu và giải quyết được vấn đề của mình. Người cần tìm hiểu sâu hơn về hướng nghiệp sẽ có thêm các lựa chọn về hội thảo & khóa học hướng nghiệp cho phụ huynh, hoặc tư vấn hướng nghiệp cá nhân.

“Là người sáng lập và điều hành doanh nghiệp xã hội Sông An, tôi đặt mục tiêu làm sao để hướng nghiệp Sông An có thể giúp được càng nhiều người càng tốt? Vì vậy chúng tôi đã xây dựng 3 cấp độ hướng nghiệp theo mô hình hình tháp với chân đế rộng tương ứng với cấp độ thấp nhất. Mô hình này đảm bảo tính xã hội của doanh nghiệp vì nguồn tài nguyên miễn phí, hội thảo học sinh sinh viên miễn phí, hội thảo cha mẹ cũng miễn phí (chỉ cần đặt chỗ trước). Chỉ lớp học và tư vấn 1-1 mới có phí. Mục tiêu của chúng tôi là để người hướng nghiệp có thể tự chủ, tự tìm câu trả lời cho bản thân”, Th.sĩ Phoenix Ho cho biết.

 “Hành trình tìm kiếm nghề nghiệp của tôi rất dài và bao gồm sai lầm nối tiếp sai lầm. Tôi từng chọn ngành cử nhân đầu tiên vì thích giống ba, chọn ngành cử nhân thứ 2 vì nghĩ nó giúp mình kiếm việc làm sau này và vì cái tên nghe hay hay, tôi lại chọn chương trình Thạc sĩ đầu tiên vì nghĩ mình thích giáo dục… Mãi đến năm 30 tuổi, sau rất nhiều trải nghiệm, học hỏi, sai lầm tôi quyết định học Thạc sĩ tư vấn hướng nghiệp. Ngay giây phút đầu tiên bước vào lớp, tôi đã biết mình sinh ra để học và làm công việc này”- trích sách “Cứ đi để lối thành đường”- Phoenix Ho.

Ảnh: Sông An