Trần Lệ Thủy
(Với sự tư vấn của PGS TS Ngô Minh Xuân - Chủ tịch hội Chu sinh và Sơ sinh TP.HCM)
Trẻ sinh non là những trẻ ra đời dưới 37 tuần tuổi, dựa vào cân nặng của trẻ khi chào đời, giới chuyên gia có sự phân loại rõ ràng. Trẻ sinh non tháng cực nhẹ cân: nhỏ hơn 1kg
Trẻ sinh non tháng rất nhẹ cân: lớn hơn 1kg và nhỏ hơn 1,5kg. Trẻ sinh non tháng nhẹ cân: lớn hơn 1,5kg và nhỏ hơn 2,5kg.
Ăn: trẻ sinh non cần ăn sớm ngay từ những giờ đầu sau sinh. Tăng dần số lượng bắt đấu từ 80ml/kg/ngày trong ngày thứ nhất, tăng dần 10ml/kg/ngày cho đến 180ml/kg/ ngày vào ngày thứ 11.
Sử dụng gối chống trào ngược cho trẻ khi bú.
Âm nhạc.
Lợi ích của âm nhạc đối với sự phát triển với trẻ sinh non là điều cần có. Chỉ cần máy nghe đĩa nhỏ, mở nhạc không lời của Mozat, Bethoven, nhạc hoà tấu piano của Richard Claydeman mở liên tục (âm lượng nhỏ vừa đủ nghe) khi bé ngủ (bé sơ sinh ngủ suốt ngày), chỉ ban đêm khi cả gia đình ngủ thì mới tắt. Bé lớn hơn chút, có những giờ thức chơi mẹ có thể mua những đồ vật nhiều màu sắc, hoặc phát ra âm thanh rồi trò chuyện giảng giải về chúng và làm cho bé xem (chơi).
Bú
Cần sử dụng gối chống trào ngược cho trẻ khi bú. Chia nhỏ thời gian cho trẻ ăn. Mỗi lần bé thực hiện động tác hút, mút sữa chỉ nên diễn ra trong khoảng 1 phút, trong đó thời gian thực sự để sữa chảy ra từ vú mẹ vào khoang miệng bé kéo dài khoảng 10 giây, sau đó nên ngưng lại rồi mới cho bé mút sữa tiếp. Như vậy sẽ giúp bé giảm nguy cơ nôn, trớ sữa và giảm áp lực lên cơ quan hô hấp.
Cách ăn
Trẻ nhỏ hơn 2 kg ăn bằng thông dạ dày liên tục, trẻ dưới 1,5kg truyền dịch trong những ngày đầu khi chưa tiêu hóa tốt, trẻ lớn hơn 2kg ăn bằng thông dạ dày ngắt quãng, 8 lần trong ngày và chuyển sang bú khi bé có phản xạ bú tốt. Nếu dùng sữa mẹ phải tăng số lượng gấp 3 lần so với trẻ bình thường và chia nhỏ ra nhiều lần vì dạ dày trẻ không đủ để chứa.
Dinh dưỡng
Phải giải quyết nguy cơ từng giai đoạn bằng dinh dưỡng sớm, Dinh dưỡng cần được xem là liệu pháp điều trị. Trẻ non tháng thường bị thiếu đạm, thiếu năng lượng, nên cần áp dụng chiến lược dinh dưỡng điều trị, sữa hỗ trợ có độ đậm về năng lượng, đạm, chất béo. Dùng sữa mẹ là tốt nhất cho những ngày đầu và tiếp theo dùng thêm sữa đặc biệt. Cân trẻ hàng ngày để biết chế độc dinh dưỡng của mẹ có giúp trẻ tăng cân hay không.
Đồ dùng trong phòng, trên giường bé không nên có màu sắc quá tươi hoặc phát sáng quá chói để tránh gây kích thích không tốt cho bé.
Massage cho bé hằng ngày để để máu lưu thông, còn mẹ nên ăn uống tẩm bổ để có sữa cho trẻ bú
Vấn đề chính của bé sinh non là cân nặng thấp nên thường yếu hơn so với bé sinh đủ tháng. Các nhà khoa học đã chứng minh mát-xa hay xoa bóp đúng cách có thể giúp bé sinh non lên cân, từ đó tình trạng sức khỏe nhanh ổn định và bắt kịp tốc độ tăng trưởng của các trẻ khác. Trong lúc tiến hành, bạn có thể hát nho nhỏ (hoặc mở nhạc êm dịu không lời) cho trẻ nghe trong một không gian yên tĩnh, điều này sẽ giúp trẻ thư giãn hoàn toàn.
Nước
Không khỏa nước lên người bé mà chỉ lau nhẹ nhàng khi tắm cho trẻ sinh non. Mẹ có thể dùng khăn vải màn (mùng) lau rửa thật nhẹ nhàng, tuyệt đối không dùng xà bông em bé, chỉ tắm bằng nước ấm, không khỏa nước lên người nơi duy nhất vuốt nước là bộ phận sinh dục.
Rửa miệng bé sau khi bú
Bế bé trên tay (hoặc đặt bé nằm trên gối cao dốc), nghiêng đầu bé sang trái (hoặc sang phải), múc một muỗng nước nhỏ đổ vào miệng bé nhưng không cho chảy xuống họng để bé nuốt vào mà giống như tráng dầu trên chảo cho nước tràn qua lưỡi rồi sau đó chảy hết ra ngoài theo chiều nghiêng của đầu bé (nhớ đặt 1 cái khăn ngay khóe miệng để hứng nước tráng miệng này chảy ra). Bạn làm quen có thể tráng 2 - 3 lần sau mỗi cữ bú, bạn sẽ thấy mỗi lần tráng xong nước chảy ra đầy bợn sữa (những bợn sữa này nếu ở trong miệng sẽ lên men gây tưa lưỡi, thậm chí là tiêu chảy).
Lotion
Sử dụng lotion dành cho em bé (siêu thị có bán) xoa một ít vào lòng bàn tay sau đó xoa khắp người bé, chà xát kích thích cho máu lưu thông, xoa nắn chân tay, vuốt xương cẳng chân nắn nhẹ cho chân đỡ cong (vì xương bé sơ sinh rất mềm), hai tay xoa hai hướng như vẽ hình trái tim, mỗi ngày masage con 1 đến 2 lần sau khi tắm xong hoặc trước giờ bé bú.
Kiểm tra vòng đầu và cân nặng của trẻ mỗi ngày để đảm bảo bé tăng cân, phát triển theo đúng tháng tương ứng.
Giữ nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng nhiệt độ phòng ở mức ấm vừa phải, từ 26 - 28 độ.
Không nên đóng cửa kín (nhiều bà mẹ sợ gió lùa lạnh con), cho bé nằm ở những nơi tránh gió là tốt nhất.
Tắm nắng
Chú trọng cho trẻ tắm nắng để hấp thụ vitaminD, tránh cho trẻ bị còi xương. Mẹ có thể lấy cái khăn bông to quấn bé, hé lộ từng phần da thịt, phần lưng cho lộ nhiều, phần ngực lộ ít một, phần không lộ thì giữ ấm, cứ thế làm sao cho cả cơ thể con đều được tắm nắng. Thời gian tắm nắng cho trẻ đòi hỏi phải chính xác chứ không phải bất cứ lúc nào, rãnh rỗi là ta lại đem bé ra tắm nắng. Thời gian tắm nắng tốt nhất chính là vào sáng sớm, lúc mặt trời mới mọc nên chưa nóng. Về mùa hè nên tắm nắng từ 6h30 đến 7h30. Nếu những ngày gió to không ra ngoài được, các bạn có thể cho bé tắm nắng bên cửa sổ nhưng cần mở cửa kính để tránh cản tia tử ngoại.
Máy sấy tóc
Rất hiệu quả trong việc giữ nhiệt cho bé. Khi bé tắm gần xong, dùng máy sấy, sấy vài vòng lên khăn lông quấn bé để giữ nhiệt. Quần áo lấy từ tủ ra cũng vậy, ban đầu mát lạnh nếu mặc ngay vào người bé khi bé vừa tắm thân nhiệt giảm sẽ làm bé dễ nhiễm bệnh (do trẻ sinh non thân nhiệt kém trẻ thường), phải dùng máy sấy, sấy thân áo, tay áo và quần cũng thế, sau đó lấy tay vò cho mềm và nếu có kiến thì diệt luôn. Trời lạnh dùng máy sấy, sấy quanh chỗ bé nằm để tạo hơi ấm, sấy quần áo và khăn bông trước khi thay cho trẻ. Trước khi đặt trẻ nằm xuống giường cũng nên sấy qua chăn chiếu.
VitaminD3
Cho bé uống thuốc bổ sung sắt, canxi va vitamin D3, từ ngày thứ 8 sau sinh cần cho uống 1.500 IU/ngày cho tới 18 tháng. Sau đó tiếp tục phác đồ bình thường.
