Bài: ThS. – BS Nguyễn Hiền Minh chuyên khoa Nội tổng quát – Tiêu hóa gan mật - Phòng khám đa khoa Vigor Health
Tất cả lượng máu đi ra từ dạ dày và ruột đều phải đi qua gan trước khi tới phần còn lại của cơ thể. Hơn thế nữa, lá gan còn giúp loại bỏ các sản phẩm độc hại sinh ra từ ruột hay nội sinh (do cơ thể tạo ra) ra khỏi máu. Gan chuyển đổi chúng thành những chất mà cơ thể dễ dàng loại bỏ. Gan cũng tạo ra mật cần thiết cho sự tiêu hóa thức ăn.
Gan đóng một vai trò lớn trong cơ thể con người nhưng cũng dễ bị tổn thương bởi các tác nhân bên ngoài như: chế độ ăn uống, sinh hoạt hằng ngày, rượu bia, các yếu tố độc hại từ thực phẩm và môi trường, siêu vi. Trong đó vi viêm gan B (HBV - Hepatitis B Virus) được coi là “sát thủ thầm lặng” gây ra bệnh viêm gan B bởi bệnh ít triệu chứng đặc hiệu nhưng để lại nhiều hệ lụy cho cơ thể, thậm chí tử vong và hiện chưa có cách điều trị khỏi hoàn toàn. Dù nguy hiểm như vậy nhưng còn rất nhiều người mơ hồ về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị căn bệnh này.
Những con số báo động về viêm gan B
Trên thế giới ước tính hiện nay có khoảng hơn 2 tỷ người bị nhiễm HBV và 80% bệnh nhân viêm gan B mạn trên thế giới sống tại khu vực Tây Thái Bình Dương và Đông Nam Á.
Dù đã có vắc xin dự phòng hiệu quả từ năm 1982, mỗi năm vẫn có khoảng 600.000 ca tử vong trên thế giới do viêm gan B. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số người mắc viêm gan B mạn cao gấp 7 lần số người nhiễm HIV/AIDS. Nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời, 1/4 số bệnh nhân viêm gan B mạn sẽ tử vong do ung thư gan hoặc xơ gan.
Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ viêm gan siêu vi cao nhất khu vực. Theo báo cáo của Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), có 10 triệu trường hợp nhiễm HBV và viêm gan đã trở thành nguyên nhân đứng thứ 3 gây tử vong và gánh nặng bệnh tật của viêm gan B rất lớn tại Việt Nam. Tại Phòng khám Vigor Health, từ đầu năm 2018 đến nay, đã tiếp nhận và điều trị cho gần 2000 ca nhiễm viêm gan B. Từ số liệu trên, chúng ta có thể thấy được Viêm gan B là căn bệnh rất dễ lây nhiễm và nguy hiểm nếu chúng ta không có biện pháp phòng ngừa cụ thể đối với người khỏe mạnh và chữa trị kịp thời đối với những người mắc bệnh.
Hiểu đúng về viêm gan siêu vi B
Viêm gan là tình trạng tổn thương, hoại tử tế bào gan và sự hiện diện của các tế bào viêm và các chất gây viêm.Viêm gan B có thể gây ra bệnh nhẹ kéo dài một vài tuần, hoặc có thể dẫn tới bệnh nghiêm trọng, kéo dài suốt đời. Nhiễm vi rút viêm gan B có thể là cấp tính hoặc mạn tính.
• Viêm gan siêu vi B cấp tính là một bệnh ngắn hạn xảy ra trong vòng 6 tháng đầu sau khi bị phơi nhiễm với HBV. Người bệnh có thể có một số dấu hiệu như: Sốt, mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn, hoặc nôn mửa; Vàng da hoặc vàng mắt, nước tiểu sẫm màu; Đau cơ, khớp, hoặc cảm giác khó chịu ở dạ dày. Hầu hết người trưởng thành nhiễm HBV sẽ tự khỏi bệnh, và loại bỏ được siêu vi ra khỏi máu.
• Viêm gan siêu vi B mạn tính là một bệnh lý kéo dài xảy ra khi vi rút viêm gan B vẫn còn nằm trong cơ thể sau 6 tháng. Chỉ khoảng 5% người trưởng thành sau nhiễm HBV có diễn tiến bệnh mạn tính. Viêm gan B mạn tính thường là hậu quả của viêm gan B cấp tính, tuy nhiên nhiều trường hợp bệnh tiến triển âm thầm và chỉ thể hiện ở giai đoạn mạn tính. Viêm gan B mạn tính tiếp tục tiến triển có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan và tử vong.
• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nhiễm HBV có nguy cơ cao (trên 90%) tiến triển thành viêm gan B mạn nếu không được tiêm phòng vắc xin và điều trị dự phòng lây nhiễm mẹ-con.
• Viêm gan B là bệnh có thể dự phòng được bằng vắc-xin an toàn và hiệu quả. Vắc-xin viêm gan B đã được sử dụng từ năm 1982 và triển khai tiêm chủng mở rộng ở VN từ năm 2003.
Đường lây truyền siêu vi viêm gan B (HBV)
HBV dễ lây nhiễm gấp 100 lần so với HIV
• Lây nhiễm từ mẹ sang con: HBV có thể lây từ mẹ sang con trong lúc sinh. Đây là đường lây truyền phổ biến nhất tại Việt nam và là nguyên nhân gây viêm gan B mạn thường gặp nhất. Nhiều phụ nữ mang thai không biết mình bị viêm gan B do không có triệu chứng và không được xét nghiệm.
• Lây nhiễm qua đường máu: HBV có thể lây qua tiếp xúc trực tiếp với máu nhiễm của người bị bệnh:
- Tiếp xúc trực tiếp giữa các vết thương;
- Dùng chung dao cạo hoặc bằng chải đánh răng đã có nhiễm máu;
- Tái sử dụng bơm kim tiêm hoặc dụng cụ y tế; - Truyền máu không an toàn;
- Thực hiện các thủ thuật có xuyên vào da không vô trùng (ví dụ như xăm mình, xỏ khuyên tai, châm cứu,...) hoặc các thủ thuật làm đẹp có nguy cơ cao gây thủng da (ví dụ như làm móng tay, móng chân); • Lây nhiễm qua quan hệ tình dục: HBV có thể lây qua quan hệ tình dục không an toàn. Mặc dù dùng bao cao su có thể giảm nguy cơ truyền HBV, cách tốt nhất để phòng bệnh viêm gan B vẫn là tiêm phòng vắc xin.
Phương pháp điều trị
Kiểm tra sức khoẻ gan định kỳ
Viêm gan B là “kẻ giết người thầm lặng” vì người bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng: người bệnh thường chỉ mệt mỏi, ăn uống khó tiêu, giảm ngon miệng, thỉnh thoảng đau vùng bụng hạ sườn bên phải. Đa số người bệnh viêm gan B mạn không biết mình mắc bệnh. Khi có các biểu hiện rõ rệt (như vàng da, vàng mắt, bụng chướng, phù, suy kiệt,...) thì thường bệnh đã ở giai đoạn muộn. Vì vậy mọi người cần định kỳ kiểm tra sức khoẻ tổng quát, đặc biệt tầm soát các bệnh lý viêm gan siêu vi. Các xét nghiệm này không những giúp phát hiện bệnh kịp thời, điều trị sớm mà còn nhận biết được khả năng đáp ứng điều trị của mỗi bệnh nhân.
Điều trị tích cực
• Mặc dù chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn viêm gan B mạn, các thuốc hiện nay có tác dụng ức chế siêu vi hiệu quả, giảm nguy cơ xơ gan và ung thư gan. Cần thường xuyên đánh giá mức độ tổn thương gan để đưa ra quyết định điều trị phù hợp và kịp thời.
• Không phải ai mắc viêm gan B mạn cũng cần dùng thuốc điều trị. Bệnh nhân cần được giải thích về lý do cần điều trị, các lựa chọn về thuốc, tác dụng phụ và nguy cơ kèm theo mỗi phác đồ điều trị.
• Các bác sĩ chuyên gan phòng khám Đa khoa Vigor Health luôn cảnh báo về việc tự ý sử dụng thuốc điều trị viêm gan B không đúng cách có thể gây hại cho gan, việc tự ý ngừng thuốc điều trị là nguy cơ đề kháng thuốc cũng như bùng phát lại siêu vi, gây ra những biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe. Việc điều trị cần phải được tiến hành một cách khoa học, theo những phác đồ khuyến cáo được cập nhật bởi các Hiệp hội Gan mật trên thế giới kèm theo đó là sự điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt tránh những việc làm có hại cho gan để việc điều trị đạt hiệu quả tốt nhất.
• Phòng khám Vigor Health là một trong những trung tâm chuyên điều trị các bệnh lý về gan uy tín tại thành phố Hồ Chí Minh, được sự đồng ý thành lập và hoạt động dưới sự giám sát của bộ y tế. Chính vì vậy mà bệnh nhân hoàn toàn có thể an tâm về chất lượng phục vụ và cả hiệu quả điều trị.
