Tiếng chuông năm tháng ngân dài...

Sau đó 3 năm, Lê Văn Khôi vì phẫn uất bởi việc các quan nhậm chức kế nhiệm phụng mật chỉ nhà vua truy xét vụ án của cha nuôi, nên đã khởi xướng cuộc nội loạn gây ra biết bao khó khăn cho triều đình nhà Nguyễn.

Sử cũ chép lại, những năm ấy, từ 1833 - 1835, quan vệ úy Lê Văn Khôi, lúc này đã tự phong là đại nguyên súy, ra sức cố thủ để chống lại quân triều đình. Trong nhiều lần chiến đấu, thành Phiên An khá kiên cố, nên vẫn trụ vững. Đến khi vua Minh Mạng phái một đạo quân dưới sự chỉ huy của 5 viên tướng, trong đó có 2 vị được phong chức Thảo nghịch tả tướng quân và Thảo nghịch hữu tướng quân chỉ huy một đội thủy bộ tượng binh hùng hậu kéo vào đánh, thành mới bị vỡ. Những kẻ tạo phản dưới trướng Lê Văn Khôi khi ấy bị bắt giết và chôn vào một nơi, sau này dân gian gọi nơi ấy là “mả ngụy”. Rồi theo thời gian, nơi đây trở thành vùng đồng cỏ nuôi ngựa. Cho đến những năm giữa thế kỷ 20, nhiều dòng người nhập cư đến lập nên phường phố, trở nên đông đúc tấp nập. Khu vực ấy, được xác định vị trí là thuộc địa bàn Q.10, cho đến ngày nay.

Vụ án về Đức Tả quân Lê Văn Duyệt, vốn là công thần dưới triều vua Gia Long, vẫn được đề cập đến trong chương trình lịch sử trước năm 1975, mô tả về ông vang danh một thời với nhiều chiến công hiển hách. Sau này khi lục tìm thêm sách của các vị học giả, mới biết sâu hơn dòng chảy lịch sử của đất phương Nam, ghi đậm dấu ấn tên tuổi những người một thuở đi mở đất. Chính họ là nhân vật trong nhiều câu chuyện, bi thương có, hùng tráng có. Những trang sử ấy như còn âm vang trên mỗi con đường, nơi mỗi ngày mưa nắng đi qua.

Ở Q.10, một con đường rộng giáp với Q.3 được đặt tên vị vua đầu tiên của nhà Lý, đã từng dời kinh đô từ Hoa Lư về Thăng Long năm 1010, là vua Lý Thái Tổ. Nhưng điều rất thú vị là Q.10 cũng có tên đường Sư Vạn Hạnh và một vài địa danh mang tên vị thiền sư này. Sở dĩ có mối dây liên kết như vậy, bởi thiền sư Vạn Hạnh chính là thầy dạy học của Lý Công Uẩn, tên thật của vua Lý Thái Tổ, mà trong sử sách còn ghi lại nhiều câu chuyện mang tính chính sử thú vị xen lẫn các giai thoại. Chợt nghĩ, sự sắp xếp ngẫu nhiên hay cố ý của những con đường có “điểm chung” của từng triều đại trong lịch sử ấy, là một điều rất hay cho các thế hệ sau này và nhờ thế, thường tạo ra sự liên tưởng rất có ý nghĩa.

Bây giờ, sau 51 năm được thành lập kể từ năm 1969, Q.10 vẫn là một quận trung tâm, đầu mối giao thương tỏa đi các hướng của một khu vực nội thành rộng lớn của Sài Gòn, với các quận có tiềm lực mạnh liền kề như Q.Tân Bình phía bắc, Q.3 phía đông, Q.11 phía tây và Q.5 phía nam. Sự biến động bởi các đợt nhập cư từ nhiều giai đoạn khác nhau trong lịch sử đã tạo ra một nét đặc thù khó lẫn. Đó là sự phân bổ cư dân không được đồng đều giữa các khu vực thuộc các phường.

Một đoạn nhận định từ bản giới thiệu về Q.10 tôi chú ý đọc cách đây 2 năm cho thấy điều đó: “So với các quận nội thành thì dân cư Q.10 phân bổ không đồng đều, phần lớn người lao động sống trong các chung cư như Ấn Quang, Nguyễn Kim. Mật độ dân số qua các cuộc điều tra có khi chênh nhau hơn cả 10.000 người/km2, ví dụ như ở P.3 và P.7. Các khu phố lao động chật chội tập trung trong các hẻm nhỏ chằng chịt ở khu Hòa Hưng, Ngã bảy chuồng bò, xóm Bình Khang, khu tạm cư Petrus Ký. Một số không ít cư trú tại các khu cư xá, trại gia binh cũ như Thiên Hộ Dương, Tây Sơn, Triệu Đà, Đống Đa…”

Đó chính là nét quần cư đặc biệt. Trên hành trình phát triển, nếu để ý sẽ thấy ở mỗi vùng đất của thành phố rộng lớn này đều có những dấu ấn như vậy. Hợp lại nhiều yếu tố, nhờ đó Sài Gòn mang một bản sắc riêng!

Q.10 có 15 phường là đơn vị hành chính trực thuộc, trong đó P.14 là trung tâm của quận với tuyến đường chính đóng “bản doanh” quận mang tên vua Thành Thái. Quận có diện tích tự nhiên 5,72 km2, rộng đứng thứ 5 trên các quận 3, 4, 5 và Phú Nhuận. Dân số có 234.000 người với mật độ 41.000 người/km2. Q.10 có 55 trục đường chính, có nhiều địa điểm tham quan di tích lịch sử văn hóa và công trình tôn giáo.