TP.HCM nghĩa tình: 'Kỳ nữ' Kim Cương sống cho người và cho thành phố hạnh phúc

Có lẽ đã không ai xa lạ với “kỳ nữ" Kim Cương cũng như nhân vật kinh điển “cô Diệu" mà bà thủ vai trong vở kịch Lá sầu riêng do chính bà là soạn giả. NSND Kim Cương là người đặc biệt góp phần tạo nên tuổi thơ của nhiều người. 

Chắc hẳn nhiều khán giả mê cải lương và kịch nói miền Nam cho đến giờ vẫn không quên được câu chuyện về tình mẫu tử vô bờ bến trong vở kịch Lá sầu riêng, nhất là khi bà mẹ nghèo tên Diệu răn dạy con trai về đạo hiếu của trí thức.

Tôi say mê đọc thơ Bùi Giáng và hiểu về mối tình sâu nặng ông dành cho “kỳ nữ" Kim Cương suốt mấy chục năm. Tôi cũng biết đến vở kịch Bông hồng cài áo được sân khấu Hoàng Thái Thanh tái diễn cũng dựa trên kịch bản của bà. 

Đặc biệt, tôi càng trân trọng hơn khi biết bà luôn tận tâm làm thiện nguyện, trăn trở về cuộc sống của những nghệ sĩ nghèo.

Cho đến một ngày, vị nghệ sĩ gạo cội ngồi trước mặt tôi trong nhà riêng ở Q.Phú Nhuận (TP.HCM). Vận một bộ quần áo đời thường, để mái tóc đánh phồng và cài băng đô, NSND Kim Cương xuất hiện và không son phấn điểm trang, xúng xính xiêm y như mỗi khi bà lên sân khấu. 

Bà hỏi vui: “Liệu các ký giả này có thể ‘rút ruột' được tôi hay không?”.

Tôi đã trò chuyện với bà hơn 3 tiếng đồng hồ, với những câu chuyện đan xen, cắt vụn, vì thỉnh thoảng bà phải nhướng trí nhớ của mình cho các sự kiện cũ.

Sân khấu phải gắn với cuộc đời

NSND Kim Cương sinh năm 1937, đã đi qua những giai đoạn lớn của đất nước. 

Xuất thân từ một gia đình có 4 đời theo nghệ thuật, NSND Kim Cương lần đầu tiên xuất hiện trên sân khấu khi mới 18 ngày tuổi, vào vai con của Thị Mầu trong vở Quan Âm Thị Kính, rồi tiếp tục diễn trong Na Tra lóc thịt năm lên 7. 

Bà kể rằng ban đầu gia đình không muốn bà theo nghệ thuật vì nghề này còn “bạc bẽo". Má bà, cố NSND Bảy Nam, đã dành cho sân khấu “sự yêu thương tột độ" lẫn “nỗi kinh sợ tột cùng".

ẢNH: NVCC

Bà được gửi đi học ở trường dòng suốt 10 năm ròng. Mãi đến năm 19 tuổi, khi tình cờ trở lại đoàn hát ở Châu Đốc, bà xuất hiện trên sân khấu rồi liên tục được khán giả yêu cầu hát liên tiếp 3 bài. Thì bấy giờ, má bà mới thấy tràng vỗ tay nồng nhiệt của khán giả mà cho bà theo nghiệp sân khấu.

Sau này, bà chuyển từ cải lương sang thoại kịch (kịch nói). Lý do, NSND Kim Cương nói mình phải “tìm một lối đi riêng", thẳng thắn truyền đạt những giá trị mà tác phẩm muốn nói với khán giả, đặc biệt là khai thác hết thảy sự giản dị và tinh thần “tứ hải giai huynh đệ" của người miền Nam.

Năm 2006, Sách kỷ lục Việt Nam ghi nhận bà là người sáng tác kịch nói nhiều nhất. Những vở như Lá sầu riêng, Dưới hai màu áo, Trà hoa nữ, Bông hồng cài áo... của NSND Kim Cương ra đời và được lòng công chúng. Bà khiêm tốn khẳng định tất thảy đều nhờ sự khích lệ của khán giả và báo chí.

ẢNH: NVCC

ẢNH: NVCC

Đối với NSND Kim Cương, sân khấu mà bà tận tụy hiến dâng mang sứ mệnh làm đẹp cho đời, gắn liền với cuộc đời. 

Bà dẫn lại một lời răn: “Làm một thầy thuốc dở, chết một mạng người. Làm một người lãnh đạo dở, chết một nước. Làm một người văn hóa dở, chết cả một thế hệ”. 

Bà nghiêm túc với sân khấu và cho rằng tác phẩm nào của người nghệ sĩ cũng cần có nội dung, truyền tải một giá trị, và tiên phong đi đầu để hướng công chúng tới những gì cao đẹp.

Sống cho người dễ hơn sống cho mình

Nổi danh với sân khấu là vậy, nhưng người ta còn biết ở “kỳ nữ” Kim Cương hình ảnh của một người nghệ sĩ xông xáo, luôn mưu cầu mang lại hạnh phúc cho người khác.

Không rõ tư duy sống cho phải đạo - đạo đời có phải là nguyên nhân đưa lối bà miệt mài với lĩnh vực thiện nguyện hay không, nhưng bà luôn tạ ơn và tự nhủ thầm phải sống có lễ độ, lễ phép với cuộc đời.

ẢNH: NVCC

Bà gắn bó với Hội Bảo trợ bệnh nhân nghèo TP.HCM từ những ngày đầu hội thành lập (1994). Hơn 30 năm qua, hội đã có nhiều chương trình từ thiện như "Đem lại ánh sáng cho bệnh nhân nghèo bị đục thủy tinh thể" với hơn 700.000 ca mổ mắt, "Cứu giúp trẻ em bị bệnh tim bẩm sinh" (10.000 ca), vá môi, hở hàm ếch cho hơn 38.300 trẻ.

Năm 1998, bà cùng đứng ra thành lập Hội Bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi TP.HCM, làm nhiều chương trình, từ trao tặng hàng chục ngàn xe lăn cho tới hỗ trợ học bổng cho các em hiếu học…

ẢNH: NVCC

Nhưng NSND Kim Cương không tự cho phép mình ngơi nghỉ. Bà nói càng làm thiện nguyện thì càng thấy thiếu.

Khi được hỏi suy nghĩ về vai trò của nghệ sĩ trong việc lan tỏa những giá trị tích cực cho cộng đồng, NSND Kim Cương bảo mình khó cắt nghĩa. Nhưng bà nhớ lại những trải nghiệm sâu sắc đã giúp mình thấm thía trách nhiệm thiêng liêng của người nghệ sĩ trong các hoạt động xã hội.

Như lần xảy ra vụ sập cầu Cần Thơ (năm 2007), bà vội vã đến hiện trường mà chưa biết liệu sự có mặt của mình có thể giúp ích gì. Nhưng khi đến nơi, một người vợ mất chồng trong vụ tai nạn nhìn thấy bà, liền ôm chầm lấy bà, bật khóc nức nở và nói rằng chồng cô rất yêu thích vở Lá sầu riêng. Khoảnh khắc ấy, bà chợt nhận ra: đôi khi, chỉ cần có mặt cũng đã mang lại ý nghĩa. Bà có thể sẻ chia, giúp vơi bớt nỗi đau trong cuộc đời của người khác.

Và rồi bà có hạnh phúc. Niềm vui đến từ sự đồng cảm là vậy. Bà nói mình vẫn như “con thoi, hạnh phúc với những chuyến đi về".

NSND Kim Cương đặc biệt nhấn mạnh đến hai chương trình mà bà có nhiều trải nghiệm khó quên, đó là tổ chức đám cưới cho hơn 90 cặp khuyết tật có hoàn cảnh khó khăn và khởi xướng chương trình “Nghệ sĩ tri âm" vào năm 2015.

ẢNH: NVCC

Bà luôn cảm thấy ray rứt đời sống của người nghệ sĩ và trong thâm tâm luôn tự nhủ “làm điều gì đó để an ủi, chia sớt nỗi buồn của anh em".

Bà chia sẻ: “Tôi trăn trở, vì có bao nhiêu người đã chấp nhận cái nghề từng bị cho là “xướng ca vô loài", hy sinh cả tâm hồn, sức khỏe, lời ca tiếng nói của mình cho công chúng và sân khấu nước nhà. Người nghệ sĩ như con thiêu thân, không gây được cái gì lâu dài, đi diễn rày đây mai đó, rồi khi về già không chỉ chật vật mưu sinh, đối đầu với bệnh tật mà còn khoắc khoải tự hỏi khán giả còn nhớ tới mình hay không”.

ẢNH: HỒNG NHI

Vì vậy, NSND Kim Cương luôn mong đời sống của người nghệ sĩ được quan tâm và chăm sóc nhiều hơn. Bà cũng hy vọng ngày càng có nhiều người tiếp nối, gìn giữ và phát huy giá trị của sân khấu miền Nam. 

Bà tin rằng điều đó sẽ giúp thành phố này trở nên sâu đậm, giàu tình nghĩa hơn, và con người sống vì nhau nhiều hơn. Bởi theo bà, "sống cho người rất dễ, nhưng sống cho mình thì khó khăn, vì mình phải tính toán thiệt hơn".

ẢNH: THÚY LIỄU