Trầm cảm có thể bị nhầm lẫn với 'thay đổi tâm sinh lý lứa tuổi'

 Yếu tố thường gặp ở trẻ bị trầm cảm

Theo Bệnh viện Nhi T.Ư, trầm cảm là vấn đề hay gặp ở trẻ vị thành niên nhưng đôi lúc cha mẹ không nhận biết được, thậm chí còn bị nhầm lẫn "đó là sự thay đổi tâm sinh lý" ở lứa tuổi này.

BỆNH VIỆN NHI T.Ư

Ở vị thành niên, trầm cảm ảnh hưởng đến học tập và khả năng hòa nhập của trẻ trong xã hội. Ngoài ra, trầm cảm cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến ý tưởng và hành vi tự hủy hoại bản thân hoặc tự sát.

Trầm cảm ở vị thành niên thường do nhiều yếu tố, trong đó có thể do bị trải qua những điều căng thẳng trong cuộc sống như áp lực, sự kỳ vọng của gia đình với trẻ về học tập, mâu thuẫn bạn bè lâu ngày không được giải quyết...

Một số khác bị lạm dụng tình dục, bạo lực học đường, bạo lực gia đình, bị mất đi người thân, gia đình tan vỡ.

Một số trải qua tình trạng sức khỏe nghiêm trọng như: chấn thương, bệnh tật… Những điều này có thể khiến con bị căng thẳng, buồn bã hoặc đau buồn kéo dài dẫn đến bị trầm cảm. 

Hoặc có thể những nguyên nhân phối hợp dẫn đến trầm cảm ở vị thành niên. Nguy cơ trẻ bị trầm cảm tăng lên nếu trong gia đình có người bị trầm cảm.

Nhận biết dấu hiệu trầm cảm

Ths điều dưỡng Ngô Thị Thanh Hoa (Khoa Sức khỏe vị thành niên, Bệnh viện Nhi T.Ư) chia sẻ trầm cảm là một rối loạn cảm xúc, biểu hiện khí sắc trầm, mất mọi quan tâm hay thích thú, giảm năng lượng dẫn tới tăng sự mệt mỏi và giảm hoạt động.

Biểu hiện trầm cảm ở vị thành niên không giống nhau, nhưng cha mẹ có thể nhận thấy một số dấu hiệu như: tâm trạng buồn bã hoặc tồi tệ. Con thường cảm thấy buồn, cô đơn và ít tham gia với mọi người; hoặc không vui, dễ cáu hay ẩu đả với các thành viên trong gia đình và bạn bè, điều này có thể kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng; hoặc cảm xúc thay đổi (dễ khóc, dễ cáu giận).

Trẻ vị thành niên trải qua giai đoạn trầm cảm có thể nói những điều tự ti về bản thân; có cảm giác mình vô dụng, vô vọng hoặc tội lỗi, hay phàn nàn về bản thân.

Trầm cảm ở trẻ có thể làm tiêu hao năng lượng khiến trẻ bị thiếu năng lượng và nỗ lực. Trẻ không có cố gắng, khó tập trung trong học tập so với trước đây.

Mất hứng thú có thể là biểu hiện của trầm cảm. Trẻ không còn nhiều niềm vui hay thích chơi đùa với bạn bè như trước nữa; cũng không muốn làm những việc mà mình từng yêu thích. Thậm chí trẻ có thể tự làm đau bản thân và có ý định tự tử.

Vị thành niên mắc trầm cảm có thể thay đổi giấc ngủ và ăn uống: khó ngủ, ngủ không ngon giấc hoặc cảm thấy mệt mỏi ngay cả khi trẻ ngủ đủ giấc. Đôi khi trẻ có cảm giác thèm ăn hoặc chán ăn.

Cần lưu ý, đau nhức, mỏi có thể là trầm cảm. Một số trẻ kêu đau bụng, đau đầu hoặc các cơn đau khác mà không rõ nguyên nhân. Một số trẻ nghỉ học vì cảm thấy không được khỏe, mặc dù thực tế không có bệnh lý.

Cần lắng nghe, không phán xét

Khi con gặp những biểu hiện tiêu cực, cha mẹ nên khéo léo tìm hiểu điều gì đang xảy ra và nên để cho con bày tỏ "cảm thấy thế nào". Cần lắng nghe cởi mở mà không phán xét. "Đừng bao giờ ép trẻ phải chia sẻ, thay vào đó bạn có thể khuyến khích trẻ thể hiện sự sáng tạo khác như: vẽ tranh, đồ thủ công hoặc ghi lại nhật ký suy nghĩ và kinh nghiệm của trẻ; viết nhật ký...", thạc sĩ Hoa lưu ý.

Dành thời gian cho con là điều rất cần thiết. Cha, mẹ cần cùng con làm những việc mà cả hai cùng thích như: đi dạo, chơi trò chơi, nấu ăn, đọc truyện, làm đồ thủ công, xem phim hài…

Đồng thời khuyến khích trẻ làm những việc mà chúng thường yêu thích, giữ thói quen ăn ngủ điều độ và luôn năng động. Hoạt động thể chất là một cách quan trọng để thúc đẩy tâm trạng của trẻ. Có cách bảo vệ trẻ khỏi môi trường căng thẳng như: cố gắng giữ trẻ tránh xa các tình huống có thể gây căng thẳng quá mức, bị ngược đãi hoặc bạo lực.

Cha, mẹ cần nhận biết sớm những dấu hiệu về trầm cảm ở trẻ vị thành niên và cách chăm sóc tại nhà đúng cách. Khi trẻ bị trầm cảm nặng, cha mẹ cần đưa con đến các cơ sở y tế để thăm khám, tư vấn và điều trị kịp thời.