Bên cạnh các siêu thị và trung tâm thương mại hiện đại mọc lên hàng loạt, chợ truyền thống vẫn tồn tại cả trăm năm nay nhờ những thế hệ “kẻ chợ” tiếp nối giữ chợ.
Sài Gòn - TP.HCM xưa nay có nhiều chợ lớn nhỏ nhưng người Sài thành sành ăn thường truyền tai nhau một kiểu chợ chỉ dành cho “người giàu”, vì sao?
“Nói mắc thì có mắc nhưng hàng ở đây là đồ lựa tay, những món như cá thịt tươi loại 1, sạch sẽ, mua về chỉ rửa sơ rồi bỏ vào nấu. Ăn vừa ngon vừa an tâm”, chị Chung Ngọc (46 tuổi, cư dân chung cư Lão Tử, Q.5, TP.HCM) cho biết.
Vì sao là chợ nhà giàu?
Chợ Phùng Hưng nằm ở góc chung cư Phùng Hưng - Lão Tử - Nguyễn Trãi, cách không xa rạp Thủ Đô (trên đường Tổng Đốc Phương cũ, nay là đường Châu Văn Liêm). Vì vậy, chợ này còn được gọi là chợ Thủ Đô. Chợ Phùng Hưng cách chợ Kim Biên khoảng 2 - 3 khu phố.
 |
Chợ dù nhìn từ trên ban công chung cư cũ, kế bên là toà nhà ba cây Thuận Kiều |
LÊ VÂN |
Ông Trần Bạch Hỷ (95 tuổi), một người dân đã sống ở chợ này từ lúc lọt lòng, cho hay: “Chợ ban đầu chỉ là họp nhóm, đó là vào khoảng những năm 1930 vì nằm kế bên Chợ Lớn mới (Chợ Bình Tây ngày nay), chợ vải Soái Kình Lâm nên hàng hóa như thực phẩm, vải vóc… thường theo xe thổ mộ (xe ngựa) kéo về đậu làm bãi đáp. Từ đó mới có nhóm chợ bán thực phẩm, đồ ăn thức uống cho người mua kẻ bán quanh các chợ lớn”.
 |
| Vợ chồng ông Ba Lù khi còn bán cà phê ở chợ Thủ Đô |
Tư liệu |
Ông Lâm Văn Hoàng (83 tuổi), một người thuộc thế hệ sau ông Hỷ, 6 tuổi đã chuyển đến khu phố Phùng Hưng này sống, cũng góp chuyện: “Từ khoảng những năm 1960, khi các chung cư xung quanh như Lão Tử, Phùng Hưng, Nguyễn Trãi mọc lên, chợ này bắt đầu thành chợ, dù không có nhà lồng. Người mua kẻ bán tấp nập sáng đêm. Có người gọi chợ Thủ Đô, người lại kêu chợ Phùng Hưng, chợ chung cư, chợ nhà giàu, chợ Đèn Năm Ngọn vì nằm ngay chân cây đèn Năm Ngọn từ thời Pháp…”. Còn những người mê chụp ảnh ở thế kỷ 21 này như chúng tôi lại thích gọi nơi đây là “chợ dù”. Vì nhìn từ ban công các khu chung cư cổ xưa kế bên “tòa nhà 3 cây” Thuận Kiều thì ngôi chợ có lịch sử lâu đời lúp xúp ken đặc những cây dù đủ màu theo hình chữ T, dọc theo 3 con đường: Phùng Hưng, Nguyễn Trãi ra tới tận Châu Văn Liêm.
 |
Quán cà phê Ba Lù trăm năm tuổi ở phố chợ Thủ Đô |
Lê Vân |
Chợ họp từ 4 giờ sáng tới 10 giờ tối, chia 2 phiên. Sáng bán thực phẩm tươi sống, chiều bán các món nấu sẵn gốc Hoa như: hủ tíu xào, khổ qua chà ớt, há cảo, xíu mại, cà phê kho… Chợ chỉ nghỉ từ 10 giờ tối tới 3 - 4 giờ sáng hôm sau là tiểu thương lại rộn rịp dựng dù chuẩn bị cho phiên sáng.
Cà phê kho cho giới chủ
 |
Tiệm bánh mì Tăng giữa chợ dù gần trăm tuổi |
lê vân |
Một món thức uống đặc biệt ở chợ Phùng Hưng là cà phê vợt pha theo lối “kho cà phê” tên Ba Lù có từ những năm 1930, khi chợ còn họp nhóm. Ông Ba Lù tên thật là Lâm Thiệu Điện từ đảo Hải Nam, Trung Quốc, di cư sang khu người Hoa ở Chợ Lớn này để khởi nghiệp. Ban đầu, ông chỉ phụ quán cà phê cho một ông chủ người Hoa. Nhà ông chủ của ông Ba Lù thời ấy không thiếu con, nhưng người Hoa nhìn người bằng ý chí. Thấy anh Ba Lù thời đó chăm chỉ, sáng dạ, ông chủ người Hoa đã để lại cái nghề gia truyền cho người làm thuê mà ông thấy vừa chăm chỉ vừa có say mê thật sự với người “kẻ chợ”.
Sài Gòn là chợ từ thuở sơ khai
“Ngay từ khi ta mở nước, Sài Gòn đã là chợ, là cảng biển giao lưu với vùng nội địa phía đồng bằng sông Cửu Long và với vài nước miền Nam châu Á. Thời xưa, nói đến chợ, ta nghĩ đến một mặt bằng tương đối rộng, với một kiểu lều bạt che nắng, che mưa, bán thức ăn, rau cải, cá, thịt, gạo, họp vào buổi sáng. Nhưng vùng Sài Gòn là đắc địa, quy tụ lần hồi quá đông dân, vì vậy phải có nhiều chợ nhỏ, vì ngoài cái ăn, con người còn cái mặc, thêm nhà cửa, phương tiện giải trí, vận chuyển”.
(Sơn Nam - lời tựa sách Đời chợ, của tác giả Lương Minh - Các Ngọc)
Từ ấy, ông Ba Lù giữ lửa nghề như giữ cái lò quý rang xay cà phê đã gần trăm năm của gia đình người chủ cũ. “Quán của ba xưa bán cho giới chủ cả buôn vải, buôn hàng lớn từ chợ Lớn cũ về đây. Họ ngồi xe ngựa kiếng, hút thuốc, bận đồ dài bước xuống kêu ly cà phê rồi đợi người làm bốc xếp hàng vô chợ. Mãi về sau cỡ năm 1954 khi người Pháp đi thì mới có khách lao động, xe kéo”, cô Chung Hoàng, con gái thứ của ông Ba Lù, kể.
 |
Bà Giang Tiêu vẫn bán gánh hủ tíu được truyền lại từ thời bà ngoại ở góc cầu thang |
lê vân |
 |
Quán cà phê Ba Lù buổi chiều được bày thêm vài chiếc bàn ra giữa chợ |
LÊ VÂN |
 |
Buổi chiều, chợ Thủ Đô nổi tiếng với các món ăn xế đặc trưng của người Hoa xưa nay |
lÊ VÂN |
Tiệm cà phê ông Ba Lù được truyền lại cho cô Chung Hoàng. Tiệm Ba Lù bây giờ nổi tiếng hơn vì được giới trẻ chia sẻ trên mạng xã hội. Cô Chung Hoàng và người em trai là Chung Hùng cùng bán buôn. Anh Chung Hùng chia sẻ, người tiếp nối quán sau này có lẽ không phải một người họ Chung nữa. “Quán giờ có một “đệ tử” trẻ mới hơn 20 tuổi đang phụ tôi. Nhà không có con cháu thích làm cà phê mà từ đâu có thằng nhỏ này tìm tới, nằng nặc xin học nghề làm tụi tui nghĩ tới ba mình hồi xưa nên nhận luôn”. Cà phê Sài Gòn xưa theo chân người Pháp mà có. Rồi được người Hoa nấu bán theo kiểu cà phê vợt, cà phê kho, chủ yếu cho giới khá giả uống như một thú ẩm thực thượng lưu. Có lẽ cũng nhờ tiếng tăm ông Ba Lù với hàng cà phê trăm tuổi nên chợ Thủ Đô mới thêm lần nữa khẳng định cái tên “chợ nhà giàu”.
(còn tiếp)
Bình luận (0)