Trát Cầu, Hà Tây - Làng nghề chăn gối

Làng Trát Cầu có 4.500 nhân khẩu với trên 900 hộ thì có tới 80% số hộ làm chăn, gối bông, vì vậy, ngay khi vào làng đã thấy được sự nhộn nhịp khẩn trương làm việc của người dân. Những tiếng máy rộn ràng, những bàn tay đưa nhanh thoăn thoắt của thợ làm chăn trên những chiếc máy cào, máy dệt, dàn vi tính tạo ra những tựa bông trắng nõn nà, những chiếc chăn, ga, gối... đủ kích cỡ với nhiều màu sắc đa dạng. Theo cụ Nguyễn Hưng Phúc một cao niên trong làng cho biết thì làng nghề có từ cổ xưa, trải qua nhiều bước chuyển mình nên sản phẩm của Trát Cầu vừa có được cái tinh tế của kỹ thuật truyền thống lại vừa có được cái đặc sắc của công nghệ hiện đại.

Trước 1945, người Trát Cầu làm chăn, gối bông bằng phương pháp thủ công. Để làm một chiếc chăn bông loại tốt phải có hai thợ cùng làm, một ngày chỉ làm được 1-2 chiếc. Hoàn thành một chăn bông phải qua nhiều công đoạn khác nhau, đòi hỏi người thợ phải cần cù, tỉ mỉ và không ngừng sáng tạo. Đầu tiên phải dùng 2 máy quay tay để tách hạt và hoa bông, tạo nên những tựa bông trắng và xốp sau đó dùng sa cán và dây cung bật cho bông tơi dài, trắng nõn nà. Sau khi đã được những tựa bông như ý, người thợ tiếp tục dùng cung lải cho mặt chăn trải dài, rộng tùy theo kích cỡ 1,8m, 2m... Trong khi lải phải quá mỗi chiều 20cm để gấp bìa tạo cho chăn vuông vắn. Lải xong tiến hành teng mặt cho lớp bông tơ bên trên thật mịn và xốp, khi sử dụng giữ được độ ấm cao. Sau khi đã hoàn thành xong quá trình làm bông thì tiếp tục dùng sợi để mạng thành 4 cấp. Quá trình này đòi hỏi phải có kỹ thuật thành thạo và khéo léo để cho mền bông đều, chắc khi sử dụng không bị dãn hoặc cụm bông lại. Tiếp đến dùng bàn xoa bằng gỗ da du có mặt hơi gai để ngọn bông quyện với sợi mạng. Sau khi hoàn thành các khâu thì lồng vỏ, trước khi sử dụng phải tiến hành trần theo lối quả trám hoặc theo các họa tiết trang trí để chăn bền đẹp.

Vốn là những người thợ thông minh không ngừng sáng tạo, sau năm 1945, người dân Trát Cầu đã cải tiến những máy dệt tải của Nhật để lại thành những máy làm chăn gối hiệu quả cao đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ của làng nghề từ thủ công sang làm máy móc. Khi có máy, chất lượng chăn nâng cao, sức lao động cũng giảm được một nửa hiệu quả lại cao hơn gấp 2-3 lần. Do được đưa máy móc vào sản xuất nên thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ nhân công của 2 hợp tác xã sản xuất chăn, áo bông cho bộ đội ở Hà Nội đều là người Trát Cầu.

Một số sản phẩm của làng nghề Trát Cầu

Đến những năm 1980, Trát Cầu có nhiều khó khăn trong quá trình phát triển do nhu cầu thị trường, nhưng không vì thế mà làng nghề bị mai một bởi kể từ 1990 đánh dấu phát triển rực rỡ trong phát triển sản phẩm của làng. Nắm bắt tốt nhu cầu người tiêu dùng, sản phẩm của người Trát Cầu cũng ngày một đa dạng. Ngoài chăn, gối là những sản phẩm truyền thống làng còn phát triển làm ga, đệm bông... Trên hầu hết các tỉnh đều có cơ sở sản xuất các mặt hàng bông của Trát Cầu. Đặc biệt để cạnh tranh kịp trên thị trường, từ khi được công nhận làng nghề (2002) người Trát Cầu đã có một sự vươn lên mạnh mẽ trong công nghệ làm sản phẩm, làng có trên 30 bộ máy vi tính công nghệ cao của Hàn Quốc, Nhật Bản để làm chăn, gối... Do có máy móc công nghệ cao lại kết hợp với những tinh tế truyền thống nên năng suất, sản phẩm cao hơn trước kia nhiều lần. Trước đây, 2 thợ bông làm được 1-2 chăn/ngày thì hiện tại với 4 thợ/1 dàn máy làm đươc 90-100 chăn bông/ngày. Chất lượng chăn cũng không ngừng tăng cao, nếu làm thủ công thì chỉ có giá trị 50 - 60 nghìn đồng/chăn thì đến nay giá trị đã lên tới 320 nghìn đồng/chăn. Thị trường tiêu thụ sản phẩm của làng nghề cũng không ngừng được mở rộng, ngoài thị trường trong nước sản phẩm còn được xuất sang một số nước Đông Nam Á như Lào, Campuchia...

Là một làng nghề có từ lâu đời nhưng người dân Trát Cầu đã nhanh chóng kết hợp tinh hoa truyền thống cùng kỹ thuật công nghệ cao tạo nên những bước chuyển mình mạnh mẽ của làng nghề, đưa cuộc sống ngày một nâng cao, bộ mặt kinh tế xã hội của Trát Cầu ngày một khởi sắc.

(Theo Báo Hà Tây)