Từ cột điện gỗ đến mạng cáp quang, hành trình bền bỉ của ‘ánh sáng’

Ngày đầu tiên, người anh hướng dẫn - một thủ trưởng cũ từng là chiến sĩ Rừng Sác - ngồi bên tôi, giọng trầm ấm kể về những đêm tối mịt mùng trước 1975 ở Cần Giờ. Ánh đèn dầu leo lét bên mâm cơm đạm bạc là tất cả những gì họ có. Điện vào thời đó là giấc mơ xa xỉ, có chăng chỉ lấp lánh trong nội thành Sài Gòn. Tôi nghe mà lòng bồi hồi, không ngờ rằng từ ngày đất nước thống nhất 30.4.1975, ánh sáng đã lan tỏa khắp miền Nam, và đằng sau đó là ngọn lửa thầm lặng của công nghệ thông tin - sức mạnh giúp Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) viết nên hành trình 50 năm đổi thay.

Khởi nguồn từ những cỗ máy tính IBM

Trước 1975, ngành điện miền Nam, khi đó là Công ty Điện lực Việt Nam, chỉ phục vụ vài đô thị lớn. Tại Trung tâm Điện toán - nơi tôi làm việc - có dàn máy IBM 360/40 do hãng IBM Mỹ sản xuất đã đánh dấu bước đổi thay đầu tiên về công nghệ. Tiếng máy rè rè tính toán hóa đơn điện như ngọn gió tiên phong thổi vào bóng tối. Nhưng ở quê, ánh sáng vẫn xa vời, chỉ có điện thoại hữu tuyến và bộ đàm VHF cắt ngang tĩnh lặng.

ẢNH: TGCC

Ngày đất nước thống nhất, thử thách ập đến: vật tư cạn kiệt, cấm vận bóp nghẹt mọi hy vọng. Năm 1976, các kỹ sư Trung tâm Điện toán, với đôi tay chai sạn và trái tim rực cháy, tìm cách liên hệ với những Việt kiều ở Pháp, Đức, Canada để nhập thiết bị, nâng cấp lên IBM 370/50 thành cỗ máy hiện đại nhất Việt Nam lúc bấy giờ.

Năm 1977, họ khiến tôi tự hào khi hợp tác với ban tuyển sinh đại học, xây dựng chương trình quản lý tuyển sinh trên máy tính - công trình đầu tiên sau ngày đất nước thống nhất. Tiếng gõ phím khô khốc ấy đã mở ra kỷ nguyên mới, như ngọn lửa nhỏ âm thầm cháy.

Công nghệ thông tin góp phần đưa nguồn điện về làng

ẢNH: TGCC

 

Năm 1981, Công ty Điện lực 2 ra đời, lưới điện vươn xa từ Thuận Hải đến Cà Mau. Bác Tư - khách hàng dùng điện ở Cà Mau kể, ngày điện về, cả làng òa vỡ niềm vui. Ánh đèn đầu tiên sáng lên, trẻ con reo hò, người lớn rưng rưng. Máy bơm, máy xay chạy điện thay sức người, nhờ hệ thống công nghệ thông tin mà việc xử lý hóa đơn, kế toán nhanh như chớp.

Năm 1988, các kỹ sư chế tạo bộ giao tiếp giữa IBM 360/40 và máy vi tính. Đây là sáng kiến đầy ý nghĩa, tiết kiệm được nhiều chi phí, nâng cao hiệu quả. Đến 1990, mạng LAN nối từ Lâm Đồng đến Cà Mau ra đời, dữ liệu bay qua từng sợi cáp, mang ánh sáng đến từng mái nhà nông thôn. Tôi tự hào nghĩ, mình cũng là một nhân tố nhỏ nhoi của hành trình ấy.

Những năm 2000, ngành công nghệ thông tin bắt đầu phát triển nhanh, mạnh. Nhờ vậy, 7 năm sau, năm 2007, EVNSPC lập văn phòng điện tử (E-Office), hình thức quản lý từ xa qua màn hình trực tuyến giúp xóa tan khoảng cách giữa Tổng công ty và 21 chi nhánh trên toàn miền Nam. Ở Bạc Liêu, trang trại tôm sáng rực đêm ngày nhờ công tơ điện tử đo từ xa - là thành quả đề án tự động hóa 2012. Đến 2017, SPC đã có đến 2,2 triệu công tơ điện tử kiểm soát 63% sản lượng điện thương phẩm. Từ Tây nguyên đến Côn Đảo, hệ thống công nghệ thông tin của chúng tôi không chỉ quản lý điện, mà còn thắp lên hy vọng cho những vùng đất từng chìm trong bóng tối.

Kỷ nguyên số dẫn lối

Tôi nhớ như in ngày 29.6.2017, Trung tâm Điều hành SCADA được ra mắt. Tôi đứng lặng trong Trung tâm - nơi 104 trạm 110kV và 880 recloser được kết nối, giám sát lưới điện 21 tỉnh thành. Một lượng công việc đồ sộ, nhờ sự hiện đại của công nghệ, có thể kết nối, thông hiểu, điều khiển một cách nhịp nhàng. Nhìn các kỹ sư điều khiển từ xa, tôi cảm nhận nhịp đập của ánh sáng không bao giờ tắt. Cùng năm, Trung tâm Dữ liệu với 80TB ra đời. Đây được coi như trái tim số hóa của Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC). Rồi tổng đài 24/7 có từ 2 năm trước (2015), website chăm sóc khách hàng, thanh toán trực tuyến kéo ngành điện lần lượt ra đời, kéo ngày càng gần hơn khoảng cách người dùng điện với ngành điện lực. Những khu công nghiệp Đồng Nai, Bình Dương rực sáng, trở thành đầu tàu kinh tế, nhờ công nghệ thông tin giúp làm cầu nối cho sự bền vững. Tôi tự nhủ, "ngọn lửa" nhỏ bé này đã lớn lên, mạnh mẽ biết bao.

 

Sẽ thiếu sót nếu không nhắc đến những con người đã thắp lên "ngọn lửa" đó. Đằng sau ánh sáng là mồ hôi, nước mắt của những con người thầm lặng. Anh Linh, kỹ sư kỳ cựu tại SCADA, nghỉ hưu từ cuối năm ngoái, kể hồi thập niên 80, anh và đồng đội leo cột giữa mưa bão, tay không đào móng để kéo điện về làng. Sau bao đêm trăn trở, năm 1988, anh chế tạo bộ giao tiếp máy tính, giúp ngành điện vượt khó. Chị Tiên - kỹ sư trẻ - mắt sáng rực khi nói về SCADA 2017: "Mỗi trạm điện ổn định là niềm vui lớn nhất của tôi". Từ thời thiếu thốn đến kỷ nguyên số, họ là những nhân tố, góp phần không nhỏ để thắp sáng mãi ngọn lửa công nghệ thông tin và tôi may mắn được tiếp nối giữ gìn, duy trì ngọn lửa ấy.

50 năm qua, từ IBM 360/40 đến SCADA, từ cột điện gỗ đến mạng cáp quang hơn 14.500 km, công nghệ thông tin khiến EVNSPC ngày càng lớn mạnh, phủ ánh sáng đến những vùng quê hẻo lánh. Khi đang viết những dòng này, trên màn hình máy tính của tôi, những thước phim tư liệu đến đoạn về cố Phó thủ tướng Trương Vĩnh Trọng, khi ấy là Chủ tịch tỉnh Bến Tre, giản dị ngồi bên bờ sông Tiền, cùng bà con chứng kiến đường 110kV Mỹ Tho - Bến Tre đóng điện năm 1989. Trong phim, ông nói reo: "Có điện rồi, vui quá bà con ơi! Điện về, đời mình sáng lên!".

Hình ảnh ấy thổi bùng niềm tin trong tôi - một cán bộ trẻ - để tiếp tục cống hiến, cùng EVNSPC sánh vai ngành điện thế giới. Công nghệ thông tin, dù chỉ là ngọn lửa nhỏ, đã góp phần làm nên điều kỳ diệu ấy.