Phóng viên Báo Thanh Niên đã có cuộc trao đổi với Phó giáo sư - tiến sĩ - bác sĩ Phan Trọng Lân, Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM, về an toàn tiêm chủng cho trẻ.
 Phó giáo sư - tiến sĩ Phan Trọng Lân, Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM - Ảnh: Thanh Hải |
* Thưa Phó giáo sư - tiến sĩ - bác sĩ Phan Trọng Lân, xin ông cho biết sự khác nhau giữa vắc xin dịch vụ “5 trong 1” Pentaxim, “6 trong 1” Infanrix Hexa và vắc-xin miễn phí “5 trong 1” Quinvaxem, đặc biệt là chất lượng, độ an toàn?
Phó giáo sư - tiến sĩ - bác sĩ Phan Trọng Lân, Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM: Vắc xin Quinvaxem hay các vắc xin khác như “5 trong 1” Pentaxim, “6 trong 1” Infanrix Hexa đang sử dụng tại Việt Nam hiện nay, khác nhau cơ bản là thành phần vắc xin ho gà toàn tế bào (Quinvaxem) hay vô bào (vắc xin dịch vụ).
Còn về chất lượng, độ an toàn thì tất cả các loại vắc xin được sử dụng đều phải đảm bảo tính an toàn như nhau. Do vậy, việc sản xuất, nguyên tắc kiểm định, cấp phép, bảo quản và sử dụng đều phải theo các bộ quy tắc như nhau, tuân theo các quy định về an toàn tiêm chủng và được WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) thẩm định.
Việc cấp phép cho một loại vắc xin và mỗi lô vắc xin trước khi sử dụng đều được đánh giá tính an toàn, hiệu lực phòng bệnh, chất lượng và độ ổn định của chất lượng.
Cũng tùy đặc điểm dịch tể học, mô hình bệnh tật của từng nước để áp dụng các loại vắc xin đơn hay kết hợp, có thể tỉ lệ phản ứng thông thường có khác nhau. Tuy nhiên, không có thuốc hay vắc xin nào an toàn tuyệt đối, các tai biến nặng thì không có sự phân biệt, ngoại lệ cho bất kỳ loại vắc xin nào.
* Thời gian gần đây ghi nhận tỉ lệ phản ứng nặng sau tiêm vắc xin Quinvaxem gia tăng. Ông nhận định như thế nào về ý kiến này?
Phó giáo sư - tiến sĩ - bác sĩ Phan Trọng Lân: Đối với tình huống xảy ra đơn lẻ, đánh giá nguyên nhân - hậu quả ở cấp độ cá nhân là khó khăn và cần nhiều thời gian nhằm có các đánh giá sâu hơn về dịch tễ học hoặc xét nghiệm.
Trước bất kỳ trường hợp phản ứng nặng sau tiêm nào, việc điều tra, đánh giá một cách khách quan, khoa học, toàn diện, phối hợp giữa WHO, nhà sản xuất, các quốc gia sử dụng vắc xin này để tìm hiểu nguyên nhân là vấn đề then chốt. Cần xem xét vấn đề, do vắc xin, do bệnh nền hay các yếu tố khác xảy ra khu trú trong địa bàn của một tỉnh, một khu vực, vấn đề của riêng Việt Nam hay của tất cả các nước trên thế giới hiện đang dùng vắc xin đó.
Vắc xin ho gà toàn tế bào, có trong thành phần dễ gây phản ứng của Quinvaxem, đã được sử dụng trên 70 năm tại 131 nước và Quinvaxem cũng đã sử dụng gần 10 năm, với gần 450 triệu liều, đã được tiêm cho trẻ em tại 94 nước. Vắc xin được WHO, các tổ chức quốc tế nghiên cứu, thẩm định và đánh giá hiệu quả trong sử dụng.
Tiêm vắc xin Quinvaxem đúng lịch (từ 2 tháng tuổi) và đủ liều (3 mũi trong vòng 6 tháng đầu) sẽ giúp giảm tỉ lệ các phản ứng cho trẻ và hiệu quả phòng bệnh.
* Vậy có nên tiếp tục sử dụng Quinvaxem, với thành phần vắc xin ho gà toàn tế bào, dễ gây phản ứng hay thay thế bằng vắc xin thế hệ mới có thành phần vắc xin ho gà vô bào?
Phó giáo sư - tiến sĩ - bác sĩ Phan Trọng Lân: Việc chuyển đổi từ sử dụng ho gà toàn tế bào sang ho gà vô bào đã được nhiều nước triển khai và các hạn chế của vắc xin này (vắc xin có thành phần ho gà vô bào – Pv) cũng đã được ghi nhận.
Tại Mỹ, trước khi có vắc xin, bệnh ho gà hàng năm gây bệnh cho hơn 200.000 người và làm tử vong 10.000 người. Sau khi đưa vắc xin ho gà toàn tế bào vào sử dụng, trong năm 1976, tỉ lệ bệnh ho gà giảm đến 95%. Tuy nhiên, từ khi chuyển sang dùng ho gà vô bào vào năm 1990, dịch ho gà bắt đầu bùng phát vào các năm sau đó và dịch vào năm 2014 được cho là lớn nhất trong vòng 50 năm qua. Dịch có chu kỳ khoảng 5 năm và nguyên nhân do sự giảm miễn dịch bảo vệ của ho gà vô bào và sự tích lũy các ca này theo từng năm.
Một báo cáo của WHO năm 2015 về tỉ lệ bệnh ho gà tại 19 nước cho thấy dù không có sự bùng phát dịch ho gà trên toàn cầu nhưng tại 5/19 nước (Úc, Chilê, Bồ Đào Nha, Anh, Mỹ), dịch ho gà thật sự đã gia tăng. Các nghiên cứu cho thấy nguyên nhân chính do giảm hiệu quả bảo vệ khi tiêm vắc xin ho gà vô bào.
Sự bùng phát dịch ho gà chưa thấy xuất hiện tại các nước dùng ho gà toàn tế bào và có tỉ lệ tiêm chủng cao.
Vì vậy, việc chuyển đổi từ ho gà toàn tế bào sang vô bào cần cân nhắc đến khả năng kiểm soát dịch, đảm bảo nguồn cung cấp vắc xin cho các liều tiêm nhắc cũng như tiêm cho các bà mẹ mang thai.
Khuyến cáo của WHO (tháng 8.2015) là đối với các nước đang dùng vắc xin ho gà toàn tế bào với lịch tiêm chủng quốc gia không quá 4 mũi, thì cần tiếp tục duy trì, không nên chuyển đổi sang ho gà vô bào trừ trường hợp cần tăng tỉ lệ bao phủ vắc xin.
Tại Việt Nam, lịch tiêm vắc xin Quinvaxem hiện nay là 3 mũi cơ bản vào tháng thứ 2, 3, 4 và và 1 mũi vào lúc 18 tháng tuổi. Với lịch tiêm này, tỷ lệ tiêm chủng cao chúng ta đã kiểm soát tốt bệnh ho gà hơn 30 năm qua bằng các loại vắc xin ho gà toàn tế bào.
 Trẻ được tiêm vaccine "5 trong 1" Quinvaxem tại trạm y tế phường - Ảnh: Nguyên Mi
|
* Vắc xin dịch vụ “5 trong 1”, “6 trong 1” thiếu trầm trọng trong nước có phải do mình dự trù không đúng về nhu cầu tiêm để đặt hàng trước nhà sản xuất, nhập vắc-xin hay do trẻ tiêm vắc xin dịch vụ thời gian qua tăng cao vì các thông tin tai biến sau tiêm Quinvaxem?
Phó giáo sư - tiến sĩ - bác sĩ Phan Trọng Lân: Vào tháng 7.2014, WHO ra khuyến cáo về chiến lược sử dụng vắc xin có thành phần ho gà toàn tế bào và vô bào tại các nước trong đó phải tiêm ít nhất 3 liều bắt đầu từ 6 tuần tuổi, tỉ lệ bao phủ phải đạt trên 90%. Đồng thời, khuyến cáo các nước đang dùng ho gà vô bào cần đảm bảo nguồn lực để tiêm bổ sung các mũi tiêm nhắc cũng như có chiến lược bảo vệ các trẻ dưới 1 tuổi (tuổi chưa tiêm vắc xin ho gà) khi dịch ho gà bùng phát.
Đến tháng 8.2015, WHO tiếp tục khuyến cáo các nước đang sử dụng ho gà vô bào cần triển khai mũi tiêm nhắc nhằm ngăn dịch bùng phát theo chu kỳ.
Điều này dẫn đến nhu cầu vắc xin gia tăng rất lớn.
Bên cạnh đó, giai đoạn 2015-2016, 100 nước (trong đó có Việt Nam) đã cam kết sẽ đưa vắc xin bại liệt tiêm vào sử dụng trong chương trình quốc gia, trong khi vắc xin cộng hợp thành phần ho gà toàn tế bào và bại liệt tiêm còn đang nghiên cứu. Điều này cũng khiến gia tăng nhu cầu sử dụng vắc xin thành phần ho gà vô bào.
Theo ước tính, đến 2020, nhu cầu tối đa cho vắc xin "6 trong 1" trên toàn cầu có thể vào khoảng 380 triệu liều trong khi đó khả năng cung cấp vào khoảng 280-320 triệu liều.
Để trẻ được an toàn, người dân “an tâm” khi tiêm vắc-xin thì cơ quan y tế đã có giải pháp gì?
Phó giáo sư - tiến sĩ - bác sĩ Phan Trọng Lân: Bộ Y tế đã ban hành nhiều hướng dẫn, quy định và tập huấn cho cán bộ y tế về an toàn trong tiêm chủng, khám sàng lọc trước và theo dõi sau tiêm. Đồng thời đẩy mạnh giám sát, điều tra các trường hợp phản ứng sau tiêm.
Bên cạnh đó, phụ huynh cũng cần phối hợp cán bộ y tế thực hiện đúng các hướng dẫn, theo dõi trẻ trước và sau tiêm.
Tiêm chủng là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất, đặc biệt là phải tiêm đúng lịch, thời điểm, khoảng cách giữa các mũi. Với các bệnh đã được bao phủ bởi chương trình tiêm chủng mở rộng, các vắc-xin đều được đánh giá, giá sát về tính an toàn, hiệu quả, đều được thẩm định của WHO. Do đó, các bậc phụ huynh nên sử dụng vắc xin này.
Bình luận (0)