Nói đến trang phục thái giám và vua quan triều Nguyễn, ông Vũ Kim Lộc- một nghệ nhân nổi tiếng trong việc phục chế mũ mão quan lại triều Nguyễn- nhận định: “Hiện nay, nếu nhắc đến thời kỳ này mà không đề cập đến áo mũ của thái giám thì thật là thiếu sót - hơn nữa loại trang phục của thái giám rất cần thiết cho các phim ảnh về lịch sử - bởi thái giám và nhà vua là hai nhân vật gần như song hành. Vì vậy, là người có duyên nợ với mũ mão của vua quan triều Nguyễn, tôi rất thích thú khám phá về loại trang phục của thái giám- những người có thân phận đặc biệt trong cung đình”.
Ảnh 1: "Thoạt nhìn đã cho ta cảm giác và liên tưởng ngay đến cái gì đó bị cắt, bởi ở phần đỉnh mũ trông như được cắt ngang như có chủ ý, thể hiện thân phận của nhân vật này", nghệ nhân Vũ Kim Lộc nhận xét Ảnh: TL của Vũ Kim Lộc |
"Trông mặt mà bắt hình dong". Quan niệm của người xưa hay cho rằng những thứ thuộc về trên đầu thường được đánh giá cao quý hơn phần ở thân. Chính vì vậy, trong quy định về trang phục, triều Nguyễn luôn đề theo thứ tự là mũ áo (mũ luôn đứng trước áo). Về mũ của triều Nguyễn, từ vua, hậu phi, trải dài suốt hệ thống quan lại, đều có những trang sức, số lượng trang sức để phân biệt đẳng cấp và cả để phân biệt giới tính. Như mũ của phái nam: vua chủ yếu là rồng, lửa, ngọc quý, quan là giao long, hoa, ngọc quý. Phái nữ: hoàng hậu, phi tần, công chúa, đều là chim phượng, hoa, ngọc quý, mệnh phụ là phượng quan, hoa và đá quý. Ngoài ra còn có một trang sức đặc biệt ở tất cả các loại mũ nêu trên đó là bác sơn, với ý nghĩa non sông đất nước được đặt lên đầu, một hình thức tôn vinh cùng với cả trách nhiệm với Tổ quốc. Như vậy, về mũ trong biên chế của nhà nước nói chung đều có một nguyên tắc, ngoài việc để phân biệt địa vị ra, mũ còn để trang trí những biểu tượng thiêng liêng của mỗi nước.
Rất tiếc là hiện nay, mặc dù chưa có tài liệu sưu tầm nào tìm được có quy định về mũ áo dành cho thái giám của triều Nguyễn, tuy nhiên qua một số tranh và bản vẽ ở cuối triều Nguyễn cũng phần nào giúp các nhà nghiên cứu phác họa được trang phục của thái giám.
Ảnh 2: Bức tranh của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân “Hoàng đế nước Đại Nam với đại triều phục” vẽ Thái giám đang đứng dâng hoa hai bên Ảnh: Flickr manhhai |
Ảnh 3: Trang phục của Thái giám triều Nguyễn Ảnh: Flickr manhhai. |
Trước tiên ở tấm hình trắng đen (ảnh 1), nghệ nhân Vũ Kim Lộc nhận xét: “Thoạt nhìn vào đã cho ta cảm giác và liên tưởng ngay đến cái gì đó bị cắt, bởi ở phần đỉnh mũ trông như được cắt ngang như có chủ ý, thể hiện như thân phận của chính nhân vật này. Về trang sức, phía trước mũ là bác sơn và ở phía trên có 1 hình tròn nhỏ không rõ là ngọc hay là quả cầu bằng vải. Tại trán mũ có 1 hoa và 2 giao long chầu ở hai bên, còn ở vành mũ có dây kim nhiễu tuyến. Điều hơi lạ là kim khóa nhãn lại trang trí ở hai bên thuộc phía sau mũ, còn phía sau mũ cũng có 1 hoa và 2 giao long”.
Tiếp theo, hai bức tranh của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân là rõ ràng và cung cấp nhiều thông tin thú vị, đó là bức “Hoàng đế nước Đại Nam với đại triều phục” (ảnh 2) và bức “Hoàng đế nước Đại Nam với lễ phục tế Nam Giao” (ảnh 4) đã phản ánh nhiều điều lý thú. Đầu tiên, điều độc giả quan tâm thấy ngay ở đây là hai Thái giám đứng hầu vua ở trong hai bức tranh quá thân cận. Về mũ (ảnh 3 và ảnh 5), đã cho biết phần đỉnh mũ là dạng hình cuốn đối xứng có phía trên là mặt cắt ngang. Ở vòm mũ cũng là bác sơn, 1 hoa, 2 giao long, kim khóa nhãn cũng nằm ở mặt bên thuộc phía sau mũ. Tại vành mũ là dây kim nhiễu tuyến, nhưng khác với mũ ở bản vẽ (ảnh 1) là có trang sức giống như kim ngạch tường của quan Chánh Nhất phẩm, trên Nhất phẩm.
Ảnh 4: Bức tranh “Hoàng đế nước Đại Nam với lễ phục tế Nam Giao” Ảnh: Flickr manhhai |
Ảnh 5: Phát hiện về trang phục của Thái giám triều Nguyễn giúp các nhà nghiên cứu có thêm những tư liệu quý báu của lịch sử giai đoạn này Ảnh: Flickr manhhai |
"Trở lại bản vẽ số 1, tiếc là cho đến nay vẫn không biết tác giả là ai, vẽ vào thời gian nào về mũ của Thái giám, tuy không phải là bản vẽ kỹ thuật và chỉ là bản vẽ minh họa về loại mũ này nhưng cũng tương đối chính xác về kiểu dáng mũ Thái giám để làm tư liệu phục chế sau này", nhà nghiên cứu Vũ Kim Lộc nhận xét.
Căn cứ vào hai bức tranh của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân vẽ, nghệ nhân Vũ Kim Lộc phân tích thêm: "Mũ Thái giám nhìn chung là giống với mũ ở bản vẽ ảnh số 1, chỉ khác là không có quả cầu tròn, nhưng lại có trang sức như kim ngạch tường. Rất có thể hai trang sức này là được đặc ân. Về kiểu dáng cho thấy mũ không thuộc kiểu phốc đầu vuông hay tròn, mà là nằm ở giữa hai kiểu vuông tròn. Thật đáng khen cho nghệ nhân mũ mão ở triều Nguyễn đã chế ra loại mũ này cho nhân vật Thái giám hết sức lạ và độc đáo”.
Bình luận (0)