Khoảng trống quy hoạch di sản ở Hà Nội

Ngay sáng 19.9, khi UBND TP.Hà Nội tổ chức hội thảo khoa học Bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa thủ đô Hà Nội, thì cũng là lúc PGS-TS Nguyễn Văn Huy, nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học, kêu cứu cho thành Cổ Loa (H.Đông Anh, Hà Nội). Trên trang cá nhân của mình, ông Huy đưa lên các hình ảnh tĩnh và động về việc một lớp thành của di tích quốc gia đặc biệt này bị xâm lấn, biến thành bãi rác.

Trước đó, trao đổi với Thanh Niên, ông Huy cho biết việc xâm lấn này do quy hoạch Cổ Loa 2015 đã bỏ quên các vòng thành đất có tuổi đời 2.300 năm, độc đáo, có quy mô lớn và sớm nhất Đông Nam Á. “Điều này dẫn đến các vòng thành đã được cấp sổ đỏ, san lấp, mua bán, xây dựng như hiện nay. Người dân cũng không có lỗi trong việc này vì hiện chưa có quy hoạch chi tiết 1/500 để họ biết được đâu là khoanh vùng bảo vệ mình cần tuân thủ”, ông nói.

Bản đồ khảo cổ do Viện Khảo cổ học từng xây dựng năm 2002 mới chỉ có ở khu vực nội thành và chưa có khu vực sáp nhập, lại cũng chưa được áp dụng chính thức. Do đó, cần thiết phải có một bản đồ quy hoạch khảo cổ mới cho Hà Nội PGS-TS Bùi Văn Liêm, Phó viện trưởng Viện Khảo cổ học

Trong khi đó, tại hội thảo nêu trên, vấn đề quy hoạch khảo cổ học cũng được PGS-TS Bùi Văn Liêm, Phó viện trưởng Viện Khảo cổ học, nhắc tới. Theo ông Liêm, Hà Nội có quá nhiều di tích nhưng lại chưa có một bản đồ quy hoạch khảo cổ học nhằm xác định di tích trên và dưới mặt đất kèm theo phương án bảo vệ. Chưa kể, bản đồ này còn giúp dự báo và cập nhật các khu vực có tiềm năng về khảo cổ để thăm dò khai quật khi cần. Bản đồ cũng rất cần thiết cho bảo tồn trong quá trình đô thị hóa. “Việc lập quy hoạch khảo cổ này rất phổ biến, thậm chí bắt buộc tại các đô thị trên thế giới. Trong khi đó, bản đồ khảo cổ do Viện Khảo cổ học từng xây dựng năm 2002 mới chỉ có ở khu vực nội thành và chưa có khu vực sáp nhập, lại cũng chưa được áp dụng chính thức. Do đó, cần thiết phải có một bản đồ quy hoạch khảo cổ mới cho Hà Nội”, ông Liêm nói.

PGS-TS Nguyễn Công Việt, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hán Nôm, lại nhắc tới di sản mộc bản trong các di tích của Hà Nội. Theo ông, trong lòng các di tích đền chùa, nổi bật lên loại hình mộc bản với đặc thù riêng là công cụ tạo tác in ấn ra tư liệu thư tịch kinh, sách, tranh đồ họa, bùa chú... “Từ tư liệu hiện vật văn khắc âm bản dựng nên những bộ chính sử quan phương, những bộ kinh đồ sộ, những bức tranh dân gian sống động mang đậm sắc thái văn hóa, lịch sử và tín ngưỡng tôn giáo VN. Giá trị vật thể và phi vật thể của mộc bản Thăng Long - Hà Nội cần được khảo sát, khai thác nghiên cứu và bảo tồn một cách khoa học từ thực trạng hiện nay”, ông Việt nói.

tin liên quan

Công nhận thêm 8 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Đáng chú ý, ông Việt nêu những bất cập trong bảo tồn mộc bản Hà Nội. “Hiện trạng bảo quản tạm thời đã tác động ảnh hưởng tới mộc bản theo mức độ khác nhau ở một số cơ sở bảo quản. Những hiện tượng biến dạng mộc bản là nứt vỡ, cong lòng máng, cong mặt, mối mọt, nấm mốc, mục, mất chữ, mất nét chữ”, ông Việt cho biết. Trên cơ sở đó, ông Việt đề nghị xây dựng kế hoạch cụ thể để giữ gìn, phục chế mộc bản. Đồng thời, cũng cần khảo sát, thu thập thống kê, tuyển chọn dịch chủ, nghiên cứu công bố nội dung mộc bản trên các lĩnh vực khác nhau.

Có lẽ, di sản phi vật thể là di sản được Hà Nội lên kế hoạch bảo tồn rõ nét hơn cả. Theo TS Lê Thị Minh Lý, nguyên Phó cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT-DL), Sở VH-TT Hà Nội đã xuất bản cuốn Atlas (tập bản đồ) di sản văn hóa phi vật thể Hà Nội và danh mục di sản văn hóa phi vật thể 2016. Trong đó, đã kiểm kê được các di sản tri thức dân gian như kinh nghiệm trồng trọt, chăn nuôi, bảo quản lương thực (nhiều nhất ở các huyện Ba Vì, Đông Anh, Hoài Đức...), góp phần vào nội dung lương thực, y tế cộng đồng... “Theo mục tiêu phát triển bền vững của UNESCO thì việc kiểm kê 1.793 di sản này sẽ góp phần bảo vệ di sản và phát triển bền vững cấp quốc gia”, bà Lý cho biết.